Пигмалионов ефект
Пигмалионов ефект — ефект инаку познат како ефект на автосугестија кој покажува дека предрасудите и очекувањата на една личност во голем број случаи на крајот се остваруваат. На пример, предрасудите на наставниците често влијаат на успехот на децата. Колку повеќе децата се фалат како успешни и паметни, толку повеќе тие всушност стануваат такви. Се разбира, се случува и обратното. Експериментите спроведени меѓу американските деца од основно училиште, на пример, докажале дека ако се пофалат децата со просечна интелигенција, како и оние со натпросечна интелигенција, тие на крајот почнуваат да покажуваат натпросечни резултати.
Во 1965 година, Роберт Розентал и Ленор Џејкобсон спровеле експеримент во едно основно училиште, велејќи им на наставниците од училиштето дека тестот (Харвардскиот тест за инфлектирано стекнување) што планираат да им го дадат на учениците ќе открие кои ученици се напредни и особено надарени. По спроведувањето на опитот, експериментаторите по случаен избор избрале неколку ученици и им ги претставиле на своите наставници како натпросечно интелигентни и со голем потенцијал во иднина. Розентал и Џејкобсон се надевале дека ќе го искористат овој опит за да откријат до кој степен промените во однесувањето на наставникот влијаат на промените во постигањата на нивните ученици.[1]
Митот за Пигмалион[уреди | уреди извор]
Древниот мит за Пигмалион првпат бил забележан од римскиот поет Овидиј на почетокот на првиот век од нашата ера, во неговите Метаморфози. Овој мит со векови ги вдахновувал уметниците, а ефектот Пигмалион е именуван по него како психолошка појава кој го означува влијанието на индивидуалните верувања и очекувања врз секојдневните настани.
Пигмалион бил талентиран скулптор кој го поминал животот во самотија, отсечен од светот и со својот талент создавал скулптури кои биле исклучително убави. Не можејќи да најде жена која целосно му одговара, тој почнува да ја создава својата визија за идеалната жена. Воден од таа визија, извајал женска фигура која пленела со убавина и грациозност и во која се заљубил. Ја нарекол Галатеа, што значи бела како млеко, и ја ставил пред ателјето за да може постојано да ја набљудува. Тој ѝ обрнувал внимание, поминувал време со неа, зборувал со неа како да е жива, и поради тоа низ градот се прошириле гласини за лудилото на Пигмалион. Откако тој ѝ се пожалил на божицата Афродита, таа му помогнала и ја оживеала Галатеа. Овој ефект го добил името токму од овој мит бидејќи верата на Пигмалион е слична на довербата на наставникот во учениците кои ќе постигнат одреден успех.
Опит[уреди | уреди извор]
Розентал и Џејкобсон спровеле студија во 1968 година за да испитаат како наставниците влијаат на успехот на децата на училиште. Психолозите им дале тест за интелигенција на учениците од едно основно училиште, а на наставниците им рекле дека тестот може да открие ученици кои имаат поголема предиспозиција да напредуваат. Потоа истражувачите им ги кажале на наставниците имињата на овие најталентирани ученици, а всушност тие биле по случаен избор избрани ученици кои на наставниците им биле претставени како најспособни. Овие ученици не се разликувале од другите студенти, но Розентал и Џејкобсон создале одредена слика за успехот на студентите преку манипулација. Очекувањата создадени од лажните предвидувања ги поттикнале наставниците да се однесуваат поинаку со учениците, што довело до разлики на крајот на годината. После осум месеци, истражувањето покажало дека избраните студенти навистина напредувале повеќе од останатите ученици, иако на почетокот сите дале еднакви резултати. Најмладите од нив дале најдраматични резултати. Во просек, овие шампиони ги зголемиле своите IQ резултати за 27 поени. Постигнале подобри резултати бидејќи тоа се очекувало од нив. Во согласност со нивните очекувања, наставниците го приспособувале своето однесување на часот. Студентите за кои се верувало дека се понапредни биле привилегирани и им било посветено поголемо внимание од другите ученици. Наставниците со ентузијазам соработувале со нив и почесто им поставувале прашања бидејќи од нив се очекувало да ги знаат точните одговори и да ги дадат најдобрите одговори. Ваквиот третман влијаел кај учениците да развијат чувство на самодоверба, како резултат на што тие сè повеќе и поефикасно се вклучиле во училишните активности. По одредено време, научниците им рекле на наставниците дека нема посебен тест за да се утврди кои деца се понадарени, туку дека тоа е стандарден тест за интелигенција.[2]
Сето ова води до заклучокот дека неуспешните ученици можеле да поминат подобро доколку од самиот почеток не ги следеле негативните очекувања на наставникот.
Розентал станал многу познат по својот ефект. Неговата студија преживеала необична бура од контроверзии и станала едно од најнезаборавните и најцитираните откритија во историјата на психологијата.
Фланаганов тест[уреди | уреди извор]
Во овој експеримент, Џејкобсон и Розентал го користеле Фланагановиот тест за интелигенција (). Овој тест се состоел од два дела: првиот дел ги мери вербалните способности на децата како што се информираноста и елоквентноста, а вториот ги мери способностите за расудување како апстрактното размислување. Неговата идеја била да создаде тест за интелигенција што би можеле да го прават и децата со проблеми во учењето.
Ефекти на очекување[уреди | уреди извор]
Постојат неколку можни објаснувања за наодите дека ефектите од очекувањата на наставниците функционирале првенствено во пониските одделенија, вклучувајќи:
- Помалите деца се помалку успешни, така што создавањето очекувања за нивните перформанси би било поверодостојно
- Помалите деца може да бидат поподложни на случајното општествено влијание што го врши очекувањето на нивниот учител
- Помалите деца може да се разликуваат по одредени особини од постарите деца
- Наставниците од пониските одделенија може да се разликуваат од наставниците од повисоките одделенија во ефикасноста на случајните комуникации
Други истражувачи брзо покажале дека е тешко или невозможно да се предизвика промена на коефициентот на интелигенција како што дефинирал Розентал, но тие потврдиле дека очекувањата на наставникот можат да влијаат на школскиот успех на ученикот.
Се разбира, влијанието на очекувањата на наставникот не се реализира секогаш автоматски. На пример, учениците можат да станат свесни за очекувањата на наставникот и да им се спротивстават ако ги проценат дека се неоправдани, со што ќе ги принудат наставниците да ги променат нивните првични очекувања. Покрај тоа, наставникот може да добие дополнителни информации за ученикот (на пример, од други наставници) кои можат да ја променат претходно создадената слика и очекувања. Разликите во очекувањата на наставникот може да се изразат преку следново однесување:
- На ученикот за кој веруваат дека е послаб му даваат помалку време да одговори на прашањето
- На таков ученик не му поставуваат потпрашања, доколку веднаш не добијат задоволителен одговор од него
- Се задоволува и со нецелосен одговор од ученик за кој има негативни очекувања
- Ваквите ученици почесто ги критикуваат и поретко ги фалат
- Поретко ги прозиваат и помалку им обрнуваат внимание
- Учениците кои ги сметаат за слаби ги распоредуваат во задните клупи
- На прашањата што ги поставуваат таквите ученици даваат пократки одговори
- На дополнителната настава со вакви ученици инсистираат на механички вежби и не им даваат можност да го кажат своето мислење и самостојност во решавањето и поставувањето задачи.
- Помалку се љубезни кон учениците од кои не очекуваат школски успех, а тоа се манифестира преку вербална и невербална комуникација.
Наставниците можат да ги намалат негативните последици од нивните очекувања следејќи ги овие правила:
- Тие ги проверуваат очекувањата поврзани со поединечните ученици со внимателно следење на нивниот напредок
- Кога им давате повратни информации на учениците за напредокот, нагласете го нивниот напредок во однос на претходните нивоа на знаење наместо во однос на другите ученици или некои надворешни критериуми
- Кога ќе утврдат дека учениците не го разбираат објаснувањето, тие ја дијагностицираат тешкотијата на ученикот во разбирањето и се обидуваат да го решат проблемот со повторување на инструкцијата или предавање на друг начин.
- Кога ги стимулираат и поттикнуваат учениците да постигнат колку што реално можат, без да се трудат да ги заштитат од неуспех и пречки.[3]
Заклучок[уреди | уреди извор]
Од овој опит може да се заклучи дека ефектот Пигмалион може позитивно да влијае на децата, бидејќи создава поголема посветеност на наставниците кон децата, што директно влијае на мотивацијата на децата. Децата во кои се вложува повеќе надеж ќе се трудат повеќе да ги исполнат очекувањата, дури и ако некогаш се преамбициозни. Негативната страна на овој ефект е тоа што подобрите ученици постојано го чувствуваат притисокот на околината да се подобрат, за разлика од другите кои се во сенка и не им се посветува доволно внимание. Разбирањето на неуспехот на полошите ученици е значително различно од разбирањето на неуспехот на подобрите. Овој ефект се одразува на посиромашните ученици, бидејќи нивните слаби резултати во училиштето не се соодветно следени од наставникот. Успехот во училиштето не е само производ на неговите способности, особини на личноста и мотивација или здравствена состојба. Успехот зависи и од различни фактори кои дејствуваат во неговото социјално опкружување (на пример, од очекувањата и верувањата за важноста на учењето кои постојат во семејната средина и групата пријатели итн.). Кога станува збор за влијанието на социјалната средина, никогаш не треба да се заборави улогата на верувањата на наставникот за способноста на ученикот да учи.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Ellison, Katherine. „Beiing Honest About the Pygmalion Effect“. Discover Magazine. Kalmbach Publishing Co. Посетено на 29. 10. 2015. Проверете ги датумските вредности во:
|accessdate=(help) - ↑ Rosenthal, Robert. „Teachers' Expectancies: Determinants Of Pupils' IQ Gains“ (PDF). Psychological Report (1966).
- ↑ Krnjajić, Stevan (2002). Socijalni odnosi i obrazovanje. Institut za pedagoško istraživanja.