Гво-ка

 

Гво-ка во Бас Тер.

Гво-ка бил француски креолски термин за голем тапан. Покрај Гвотанбу, едноставно Ка или Банбула (архаична), се однесувало и на семејството на рачни тапани и на музиката што се свирела со нив, што било главен дел од народната музика на Гвадалупе. Згора на тоа, терминот повремено се среќавал во однос на малата дајре со рамно дно (танбу д'бас) која била свирена во кадри музиката, или дури и едноставно на тапанот (танбу).

Музичката практика Гво-ка се појавила во XVII век, за време на трансатлантската трговија со робови.

Седум едноставни обрасци на тапани ја формираат основата на музиката Гво-ка, на која тапанарите граделе ритмички импровизации. Различните големини на тапани ја обезбедувале основата и нејзиниот цвет. Најголемата, булата, го свирела централниот ритам додека помалиот маке (или маркер) го украсувала, играјќи меѓусебно со танчери, публика или пејачка. Пеењето Гво-ка обично е густо, назално и грубо, иако можело да биде и светло и мазно и било придружено со возбудливи и сложени хармонии и мелодии. Имало и ора кои раскажуваат народни приказни кои се придружени со тапаните Гво-ка.

Во модерната, урбана Гвадалупе, свирењето на тапани повеќе не е нераскинливо поврзано со танцот. Но, историски, двете практики биле нераскинлив дел од традицијата на левоз, настани што се одржуваа на две недели во сабота во близина на поголемите плантажи (ден на исплата) и секоја сабота од сезоната на карневалот во области со поголемо парцелизирање на земјиштето.

Во 2014 г., овој жанр е додаден во списокот на нематеријално културно наследство на човештвото на УНЕСКО.

Историја

Музичката практика Гво-ка се појавила во 17 век за време на трансатлантската трговија со робови, како резултат на процесот на креолизација: адаптација на околниот контекст и асимилација на европските културни елементи. Африканските робови од Гвадалупе се собирале за да свират на тапани, да пеат и да танцуваат. Употребата на секаков вид тапан во тоа време беше забранета со Црниот код. Во тоа време, практиката на Гво-ка била директно поврзана со земјоделските работи, особено со одгледување шеќерна трска, кафе и банана.

По 1946 година, заедно со движењата против асимилација и антиколонијализам, Гво-ка се раширила низ островот, што го означувало почетокот на неговиот процес на рехабилитација. Како последица на тоа, во 1988 година, адвокатот и националистички активист Феликс Котелон го создал Фестивалот на Гвока Сентан во градот Сен-Ана без поддршка од општината. По тој повод се одржале студии и симпозиуми.

Во 1981 година, локалниот музичар Жерар Локел го објавил Модовите на Трајте де Гвока, првиот обид за формализирање на овој музички жанр. Тој тврдел дека Гвока била атонална, прекршувајќи ги западните конвенции и вкусови. Со афирмирање на модалитетот на Гвока, тој го сместил овој музички стил во доменот на африканските музички традиции. Парадоксално, под водство на Локел, Гвока била трансформирана од партиципативна музика свирена на отворено во презентативна музика свирена на сцената со европски и северноамерикански инструменти.

Музичките истражувања покажуваат дека инструментот може да ги најде своите корени во тапаните и песните на западноафриканските земји (Гвинески Залив, Конго...). Од разновидната музика и танц на нивните татковини, робовите разработија алатка за комуникација, нова форма на уметност, како креолскиот јазик: Гво-ка. Овој музички жанр се карактеризира со африканска типологија: - повторувачка форма - импровизација - физички движења поврзани со музика - одговор помеѓу солист и хорот - синкопација слаби времиња.

Инструменти

Традиционалното Гво-ка идеално се свири со најмалку 2 рачни тапани. Историски гледано, се направени од:

• буре за рециклирано суво месо за телото;
• козја кожа— машки за боула наспроти женка за маке;
• метални обрачи за затегнување (сек, т.е. круг во криол);
• дрвени штипки за затегнување (кле во криол);
• јаже (зобан во криол).

Често, делот Ка бил дополнително придружен со:

• Ти-бва: 15 до 20cm дрвени стапчиња тапанирани на страната на „Ка“ или дел од бамбусова табла од околу 15cm во дијаметар;
• чача: празен и исушен калаба - или кој било друг сад - исполнет со зрнест материјал (на пр. зрна, сол, песок...).