Веделов Вител
Веделов Вител — еден од двата витла кои постојат во Јужниот Океан. Вителот е формиран од интеракциите помеѓу антарктичката кружна струја и антарктичкиот континентален гребен. Вителот се наоѓа во Веделовото Море и се врти во насока на стрелките на часовникот. Јужно од антарктичката кружна струја (ACC) и се шири североисточно од Антарктичкиот Полуостров, вителот е продолжен голем циклон. Онаму каде што североисточниот крај завршува на 30° ИГД, што е обележано со вртење кон југ на ACC, северниот дел од вителот се шири над Јужното Шкотско Море и оди на север кон јужниот сендвич лак. Оската на вителот е над јужните крила на Јужна Шкотска, Америка-Антарктикот и југозападните индиски гребени.[1] Во јужниот дел на вителот, повратниот проток на запад е околу 66 Sv, додека во северниот раб на струјата, има проток на исток од 61Sv.[2]
Физичка океанографија[уреди | уреди извор]
Поради Кориолисовата сила која дејствува лево на јужната полутопка и резултирачкиот Екманов транспорт кој ги оттрга од центрите на вртењето, овие региони се многу продуктивни поради надојдената студена вода богата со хранливи материи. Силно нагорување во вителот е прикажано каде изотермите на длабоката вода се искривуваат нагоре.[3] Веделовиот фронт, кој е идентичен со кружниот фронт на јужниот дел на Антарктикот, го дели Веделовиот Вител од антарктичката кружна струја. Протокот е циклонски, иако протокот во шуплината е антициклонски. Тоа е затоа што новите густи океански води доаѓаат од запад, потоа се менуваат под ледениот гребен Рон, а потоа се развиваат на исток со постудена и посвежа вода. Водата од дното на Веделовото море ја добива својата густа вода од изливот на исток од под ледениот гребен Филхнер.[4]
Во северниот дел на вителот, влијанието на водата од гребените се следи континуирано на 22°E од врвот на Антарктичкиот Полуостров. На север од кружницата, системот на гребенот ја ограничува формацијата на дното на водата на Веделовото Море во западните континентални маргини со Абисалната рамнина Ведел. Дел од водата од дното се шири низ празнина за да го пополни Ровот Јужен Сендвич. Поради издигнувањето, новата водата од дното на Веделовото море се врти во насока на стрелките на часовникот западно од 20°W и е мешавина од вода во гребените и дел од Околуполарната длабока вода што го следи јужниот дел од вртењето на запад. Исток, друг дел од Околуполарната длабока вода се меша со вода од полиците и може да создаде одреден извор на длабока вода од Веделското Море.
Во длабоката вода на морето Ведел, се заклучува циклонски систем со два витла и може да се прелее преку гребенот Јужна Шкотска. Надворешната кружна длабока вода на антарктичката кружна струја и длабоката вода на Веделовото Море се мешаат и може да се проследат наназад до бездната рамнина на Ведел, откривајќи го западниот вител. Географски гледано, Антарктичкиот Полуостров го содржи западниот крај на вртењето. Во овие долни и длабоки слоеви на вртежот, тој е завршен со движење кон југ[3] каде што струите на дното на вртежот течат во спротивна насока од водната колона горе.[5]
На источната и западната страна на сливот, шемата на циркулација на трансектот е контролирана од стабилни гранични струи, кои се топли, длабоки, тесни и брзопротечни струи кои се формираат на источната или западната страна на океанските сливови. Овие струи се во ширина од неколку стотици километри и обезбедуваат 90% од зафатнинскиот транспорт на вителот. Ова е еднакво на 29,5 Sv.[5] Интензитетот на граничните струи е контролиран од сезонските флуктуации, но временската скала, денови до недели доминира во внатрешноста. Антарктичката дивергенција е граничен регион помеѓу источниот и западниот ветер. Оваа локација е помеѓу 65 и 70°С.
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Orsi, Alejandro H. (January 1993). „On the circulation and stratification of the Weddell Gyre“. Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers (англиски). 40 (1): 169–203. doi:10.1016/0967-0637(93)90060-G.
- ↑ Schröder, Michael (January 1999). „On the structure and the transport of the eastern Weddell Gyre“. Deep Sea Research Part II: Topical Studies in Oceanography (англиски). 46 (1–2): 501–527. doi:10.1016/S0967-0645(98)00112-X.
- ↑ 3,0 3,1 Deacon, G.E.R. (September 1979). „The Weddell gyre“. Deep Sea Research Part A. Oceanographic Research Papers (англиски). 26 (9): 981–995. doi:10.1016/0198-0149(79)90044-X.
- ↑ Talley, Lynne D. (2011). Descriptive Physical Oceanography. London: Elsevier. стр. 452–453. ISBN 978-0-7506-4552-2.
- ↑ 5,0 5,1 Fahrbach, E.; Rohardt, G.; Schröder, M.; Strass, V. (1994). „Transport and structure of the Weddell Gyre“. Annales Geophysicae (англиски). 12 (9): 840–855. doi:10.1007/s00585-994-0840-7. ISSN 0992-7689.