Арјабата

Од Википедија — слободната енциклопедија

Арјабата, आर्यभट ( IAST : Āryabhaṭa или Арјабата I [1][2] (476-550 н.е. ) [3][4] е првиот од главните математичари - астрономи од периодот на класицизмот од индиската математика и индиската астрономија. Поради неговото експлицитно споменување на релативноста на движењето, тој, исто така, се квалификува како голем физичар.[5]

Животопис[уреди | уреди извор]

Име[уреди | уреди извор]

Додека постои тенденција да се напише погрешно неговото, бидејќи е слично со други имиња со наставката „бата“, неговото име е правилно напишано Арјабата.[6] вклучувајќи ги и упатувањата на Брамагуота.[6]

Време и место на раѓање[уреди | уреди извор]

Се споменува во Арјабатија дека тој имал 23 години 3.600 години во Кали-југа , но тоа не значи дека текстот бил составен во тоа време. Оваа спомената година одговара на 499 н.е. и имплицира дека е роден во 476 година.[4] Арјабата велел за себе дека е роден во Кусумапура или Паталипутра (денешен Патна, Бихар).

Друга хипотеза[уреди | уреди извор]

Баскара I го опишува Арјабата како асмакија, „оној што припаѓа на земјата Асмака“. Во времето на Буда, дел од луѓето Асмака се населиле во регионот помеѓу реките Нармада и Годавари во централна Индија.[6][7]

Се тврди дека ашмака (санскрит за „камен“), од каде што потекнува Арјабата, може да биде денешен Кодунгалур, кој бил историски главен град на Тируванкикулам од древна Керала.[8] Фактот што неколку критики на Арјабатија доаѓаат од Керала се користи за да сугерира дека тоа е главното место на животот и активноста на Арјабата; сепак, многу критики доаѓаат надвор од Керала, а Арјасиданта бил сосема непознат во Керала.[6]

Арјабата во неколку наврати ја споменува „Ланка“ во Арјабатија , но неговата „Ланка“ е апстракција, која стои за точка на екваторот со иста должина како и неговата Уџајини.[9]

Образование[уреди | уреди извор]

Прилично е сигурно дека во одреден момент отишол во Кусумапура за напредни студии и таму живеел некое време.[10] Хиндуистичката и будистичка традиција, како и Баскара I (629 г.), ја идентификуваат Кусумапура како Паталипутра, денешна Патна.[6] Еден стих споменува дека Арјабата бил на чело на една институција во Кусумапура, и бидејќи универзитетот во Натанда бил во Паталипутра во тоа време и имал астрономска опсерваторија, се шпекулира дека Арјабата можеби бил глава на Универзитетот Натанда исто така.[6] Арјабата, исто така, е познат по тоа што поставил опсерваторија во храмот Сонце во Тарегана, Бихар.[11]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. O'Connor, J J; Robertson, E F. „Aryabhata the Elder“. www-history.mcs.st-andrews.ac.uk. Архивирано од изворникот на 11 July 2015. Посетено на 18 July 2012.
  2. Britannica Educational Publishing (15 August 2010). The Britannica Guide to Numbers and Measurement. The Rosen Publishing Group. стр. 97–. ISBN 978-1-61530-218-5. Посетено на 18 July 2012.
  3. Bharati Ray (1 September 2009). Different Types of History. Pearson Education India. стр. 95–. ISBN 978-81-317-1818-6. Посетено на 24 June 2012.
  4. 4,0 4,1 B. S. Yadav (28 October 2010). Ancient Indian Leaps Into Mathematics. Springer. стр. 88–. ISBN 978-0-8176-4694-3. Посетено на 24 June 2012.
  5. С. Как, Аријабатија. Енциклопедија на Индија, 2005
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 K. V. Sarma (2001). „Āryabhaṭa: His name, time and provenance“ (PDF). Indian Journal of History of Science. 36 (4): 105–115. Архивирано од изворникот (PDF) на 31 March 2010.
  7. Ansari, S.M.R. (March 1977). „Aryabhata I, His Life and His Contributions“. Bulletin of the Astronomical Society of India. 5 (1): 10–18. Bibcode:1977BASI....5...10A. Архивирано од изворникот на 16 November 2007. Посетено на 2011-01-22.
  8. Menon. An Introduction to the History and Philosophy of Science. Pearson Education India. стр. 52–. ISBN 978-81-317-2890-1. Посетено на 24 June 2012.
  9. See:

    *Clark 1930

    *S. Balachandra Rao (2000). Indian Astronomy: An Introduction. Orient Blackswan. стр. 82. ISBN 978-81-7371-205-0.: "In Indian astronomy, the prime meridian is the great circle of the Earth passing through the north and south poles, Ujjayinī and Laṅkā, where Laṅkā was assumed to be on the Earth's equator."

    *L. Satpathy (2003). Ancient Indian Astronomy. Alpha Science Int'l Ltd. стр. 200. ISBN 978-81-7319-432-0.: "Seven cardinal points are then defined on the equator, one of them called Laṅkā, at the intersection of the equator with the meridional line through Ujjaini. This Laṅkā is, of course, a fanciful name and has nothing to do with the island of Sri Laṅkā."

    *Ernst Wilhelm. Classical Muhurta. Kala Occult Publishers. стр. 44. ISBN 978-0-9709636-2-8.: "The point on the equator that is below the city of Ujjain is known, according to the Siddhantas, as Lanka. (This is not the Lanka that is now known as Sri Lanka; Aryabhata is very clear in stating that Lanka is 23 degrees south of Ujjain.)"

    *R.M. Pujari; Pradeep Kolhe; N. R. Kumar (2006). Pride of India: A Glimpse into India's Scientific Heritage. SAMSKRITA BHARATI. стр. 63. ISBN 978-81-87276-27-2.

    *Ebenezer Burgess; Phanindralal Gangooly (1989). The Surya Siddhanta: A Textbook of Hindu Astronomy. Motilal Banarsidass Publ. стр. 46. ISBN 978-81-208-0612-2.
  10. Cooke (1997). „The Mathematics of the Hindus“. History of Mathematics: A Brief Course. стр. 204. Aryabhata himself (one of at least two mathematicians bearing that name) lived in the late 5th and the early 6th centuries at Kusumapura (Pataliutra, a village near the city of Patna) and wrote a book called Aryabhatiya.
  11. „Get ready for solar eclipe“ (PDF). National Council of Science Museums, Ministry of Culture, Government of India. Архивирано од изворникот (PDF) на 21 July 2011. Посетено на 9 December 2009.

Цитирани дела[уреди | уреди извор]

  • Cooke, Roger (1997). The History of Mathematics: A Brief Course. Wiley-Interscience. ISBN 0-471-18082-3.
  • Clark, Walter Eugene (1930). The Āryabhaṭīya of Āryabhaṭa: An Ancient Indian Work on Mathematics and Astronomy. University of Chicago Press; reprint: Kessinger Publishing (2006). ISBN 978-1-4254-8599-3.
  • Kak, Subhash C. (2000). 'Раѓање и раниот развој на индиската астрономија'. Во Astronomy Across Cultures: The History of Non-Western Astronomy. Boston: Kluwer.
  • Шукла, Крипа Шанкар. Аријабхата: индиски математичар и астроном. Њу Делхи: Индија Национална академија за наука, 1976.
  • Thurston, H. (1994). „Early Astronomy“. Springer-Verlag, New York. ISBN 0-387-94107-X. Наводот journal бара |journal= (help)

Надворешни врски[уреди | уреди извор]