Анастенарија (Ксенакис)

Анастенарија е тројен циклус на композиции за машки хор и оркестар од грчкиот композитор Јанис Ксенакис. Тоа е една од неговите најуспешни рани композиции. Трите движења од овој циклус беа составени помеѓу 1952 и 1954 година.

Композиции

Откако ја освои првата награда на музичкиот фестивал во Букурешт во 1953 година, Ксенакис реши да ги заврши и напише првиот и вториот став од неговата трилогија Анастенарија, под силно влијание на неговите грчки корени. Тој тогаш студирал со Артур Хонегер, Дариус Милхауд и особено, со Оливие Месијан, кој дури направил неколку промени во првобитната концепција на ова дело.

Започнување

Ксенакис тврдел дека делото е засновано на обредот нестинарство (грч. анастенарија) кој, по Константин Велики, повторно е протолкуван како христијански обред. Во овој ритуал, Ксенакис одвоил три различни фази:

• Прва фаза: поворка на свештениците, „нестинарите“ и толпата од неколку села, со што се изведува ритуал во кој церемонијата е насочена кон инструментална и хорска музика. Свештеникот кажува молитви додека нестинарите пуштаат света вода за луѓето да пијат или да се измијат.
• Втора фаза: Вечерта пред 21 мај, од полињата во црквата се носи свето кормило. На плоштадот во црквата се пали огромен оган, а нестинарите со боси нозе танцуваат избувливо на загреан јаглен, како дел од ритуалот.

Ксенакис одлучил да не ја составува третата фаза, во која на 21 мај се жртвува кормиларот благословен од православниот свештеник.

Анализа

Ова дело се состои од три движења, кои често се изведуваат поединечно.

Првото движење е главно тонски, за разлика од остатокот од делото. Според Ханс Рудолф Зелер, поделбата во хорските делови создава музички феномени на маса кои произлегуваат од индивидуализацијата на водечкиот глас. Се заснова и на принципот на преклопување, што го тера секој глас да произлегува од сопствената мелодична, хармонична или ритмичка личност.

Второто движење, кое ја третира вечерта пред жртвувањето, е замислено чисто инструментално; ова движење е значително поблиску до стилот на неговите современици. Сепак, од ова движење па натаму, Ксенакис повеќе нема да биде ограничен со сериски техники и ќе ги истражува неговите музички гледишта и перспективи со користење на глисандос и непродолжени тонови.

Третиот став беше резултат на оваа промена, иако сè уште нема да се смета за стохастичка музика, која Ксенакис понатаму ќе ја истражува во Питопракта. Сепак, Ксенакис целосно ја отстранил секоја трага од сериска музика и почнал да работи за да ги доведе своите вокални композиции на исто ниво како онаа на неговите инструментални и електроакустични композиции. Според самиот композитор, третиот став бил одвоен од останатите бидејки бил „голем чекор напред“.