Зејтинлик
 Внатрешност | |
| Податоци | |
|---|---|
| Основани | Ноември 1920 |
| Место | Солун, Централна Македонија, Грција |
| Земја |  Грција |
| Координати | 40°39′16″N 22°56′01″E / 40.654441° СГШ; 22.933713° ИГД |
| Тип | Јавно |
Зејтинлик е сојузнички воени гробишта и меморијален парк од Првата светска војна во Солун, најголемите воени гробишта во Грција. Ги содржи гробовите на околу 20.000 српски, француски, британски, италијански, руски и грчки војници и бугарски заробеници, кои загинале во битките на солунскиот фронт за време на Првата светска војна. Најголем дел од комплексот се Српските воени гробишта, кои ги содржат остатоците од в. 7.500 војници.[1] Францускиот сектор содржи останки на 8.000 француски војници.[2] Италијанскиот сектор има околу 3.000 гробници; британскиот сектор има околу 2.000 гробници, а тука е и рускиот сектор со околу 400 гробници.[2] Има и гробови на бугарски заробеници, како што се гробовите на паднатите Грци пренесени од боиштата на Кукуш.
Комплексот се наоѓа на местото каде што за време на војната се наоѓала главната болница на Војската на Србија.[1] Се наоѓа на улица Лагада, на околу 1.5 км од центарот на градот Солун.[3]
Историја[уреди | уреди извор]
Договорот за основање на сојузничките гробишта бил потпишан на 20 ноември 1920 година од грчкиот генерален гувернер на Солун, Анастасиос Адосидес и сојузниците Војвода Живојин Мишиќ (Србија), генералот Жан Ноел Бушер (Франција), фелдмаршалот Џорџ Франсис Милн (Обединето Кралство). ) и полковник Курџо Џамберини (Италија). Грчката влада го купила земјиштето каде што ќе се создадат гробиштата и им го отстапила на сојузниците во плодоуживање, додека одржувањето на гробиштата било препуштено на нивните влади.
Проектот започнал во 1926 година, кога Саво Михаиловиќ бил назначен да раководи со групата која имала задача да ги собира останките на воините расфрлани низ широк простор каде што беснеела битката на Солунскиот фронт. Тие посетиле над 250 гробишта за да ги пронајдат сојузничките војнички гробници и да ги преместат во новиот простор на гробиштата.
Идејното решение на српските воени гробишта било избрано истата година на конкурс, а дизајнот на архитектот Александар Васиќ бил избран и дополнително разработен од Николај Краснов. Сите материјали за изградбата на гробиштата потекнуваат од Србија, каде што исто така прво се обработувале. Поради тоа, подготовките за почеток на изградбата траеле до 1933 година поради потребата да се подготват големи количества исечен камен за изградба на мавзолејот, параклисот и околу 2000 мермерни крстови.
Завршната работа започнала во 1933 година под раководство на архитектот Будимир Христодуло, еден од 1300-те капелари. Бил склучен на крајот на 1936 година, а на 11 ноември 1936 година, на Денот на примирјето на Првата светска војна, мавзолејот, капелата и криптата биле официјално осветени. Грција дала бесплатно земјиште за изградба на комплекс од 70.000м², а целиот материјал и работа на гробиштата е ослободен од царина и ослободен од данок.
За изградба на мавзолејот и крстовите се користел камен од каменоломот Момин Камен[4], кој се наоѓа во близина на селото Џеп во Србија, за плочите бил гранит од Кадина Лука кај Љиг, а цементот од Беочин . Околу српскиот дел на гробиштата биле засадени чемпреси, предадени како млади садници од Хиландар. Мозаикот во капелата, во кој се вградени мотиви од средновековните српски фрески, е дело на грчкиот уметник Воила.
За време на Втората светска војна, товарот за зачувување на гробиштата паднал на чуварот Ѓуро Михаиловиќ. И покрај војната, тинејџерот успеал да ги зачува гробиштата и да спречи нацистички грабеж на книги и мошти.
Благодарение на напорите на Секретаријатот за култура на Србија биле собрани средства за реставрација на гробиштата. Работите биле извршени од 25 септември до 22 октомври 1969 година, а освен реновирањето на огромниот комплекс, бил изграден тротоар пред влезот на гробиштата, а на предната страна бил поставен железен натпис „Српски воени гробишта“ на портата.
Чувари на гробишта, семејството Михаиловиќ[уреди | уреди извор]
Првиот чувар на гробиштата бил Саво Михаиловиќ, кој бил шеф на групата која била одговорна за ексхумацијата на српските војници и нивното префрлање во просторот на идните воени гробишта.[5] Михаиловиќ, Србин од Грбаљ, ги собирал телата на своите загинати пријатели и другари, а потоа ги штител и чувал гробиштата до неговата смрт во 1928 година. Живеел во куќа изградена за него и неговото семејство, внатре во гробиштата. По неговата смрт, неговите посмртни останки биле погребани и во Зејтинлик. Него го наследил неговиот син Ѓуро Михаиловиќ, кој успеал да ги зачува гробиштата и моштите од нацистичките грабежи за време на Втората светска војна. Ѓуро починал во 1961 година и бил погребан заедно со неговиот татко во Зејтинлик.[5] Потоа, чувар, домаќин и кустос на Српските воени гробишта во Зејтинлик бил Ѓорѓе Михаиловиќ, син на Ѓуро и внук на Саво, кој живеел во куќата на чуварот со неговата сопруга и ќерка.[5] Иако новите погребувања во Зејтинлик се забранети, бил издаден посебен декрет со кој се дозволувало Ѓорѓе да биде последното лице погребано овде кога умрел,[5] што се случило во јули 2023 година кога Ѓорѓе починал на 95-годишна возраст.[6]
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 „86-year-old Serb guards over WWI dead in Greece“. The Washington Post. 8 November 2014. Архивирано од изворникот на 19 November 2014. Посетено на 18 November 2014. Грешка во наводот: Неважечка ознака
<ref>; називот „washington-post“ е зададен повеќепати со различна содржина. - ↑ 2,0 2,1 „,,Kurir" sahranio deda Đorđa“ ["Kurir" Buries Old Đorđe]. Info Centrala. 15 November 2014. Посетено на 18 November 2014.
- ↑ „Military Memorials“. General Consulate of Serbia in Thessaloniki. Посетено на 18 November 2014.
- ↑ Wikimapia: Momin Kamen
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 I.K. (11 November 2014). „OVO JE NJEGOV ŽIVOT Ovaj deka čuva Zejtinlik i ispreda drevne priče o hrabrosti srpske vojske“ [This is His Life: This Old Man Keeps Zeitinlik and Tells Ancient Stories of the Bravery of Serbian Army]. 24 sata. Посетено на 18 November 2014.
- ↑ „Preminuo Đorđe Mihailović, čuvar Zejtinlika“. Danas. 2 July 2023. Посетено на 20 November 2023.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Зејтинлик на веб-страницата на Генералниот конзулат на Србија во Солун
- Фотографија од српски споменик со мозаик и стихови на Воислав Илиќ