Балистика

Разни патеки во балистиката (кос истрел):
Црна патека: парабола кога нема отпор на воздухот,
Сина патека: Стоксова балистичка крива
Зелена патека: Њутнова балистичка крива.

Кос истрел на проекти кој е исфрлен со брзина од 10 m/s под различни агли (во вакуум).

Балистичкакрива на проектил со отпор на воздухот и различни почетни брзини.

Балистиката е наука за движење на проектилите под дејство на погонско полнење. Поделена е на внатрешна и надворешна балистика.

Внатрешната балистика ги проучува динамичните и термодинамичките одлики на погонскиот полнеж. Надворешната балистика го проучува движењето на проектилот од моментот на напуштање на уредот за лансирање (цевка, фрлач) до крајната точка на летот. Секој бара употреба на посебни балистички мерења. Терминот балистика кај целта (мета) се однесува на ефектите на проектилите на целта и е обработен во написот пробојност на зрна.

Поделбата во внатрешна и надворешна балистика била создадена во времето на орудијата со кои најголемата брзина се соопштувала на устието на бурето со горење барут во комората. Со ракетни проектили кои се погонети и по напуштањето на уредот за лансирање, сè потешко е да се прави разлика помеѓу овие два поими.

Историја и развој

Леонардо да Винчи бил првиот кој се справил со проблемите на балистиката, обидувајќи се да ги поврзе ефектите од должината и пречникот на цевката, позицијата на дупката за потпалување на барутот и други, на летот на проектилот. Во тоа време, се сметало дека проектилот оди хоризонтално и дека откако ќе ја изгуби енергијата, паѓа вертикално на земја. Во 1538 година, Николо Тартаља правилно заклучил дека слободниот лет на проектилот не е праволиниски во ниту еден момент и претпоставил дека достигнувањето е најголемо со елевација од 45 степени. Галилео во 1638 година ја опишал патеката на летот како парабола, а Њутн во 1684 година го зел предвид отпорот на воздухот, сметајќи дека истиот се зголемува со квадратот на брзината на телото.

Во 18 век, Французинот Б. Белидор открива експериментално дека најдобриот сооднос на тежината на барутот и проектилот е 1:3, а Англичанецот Бенџамин Робинс создава балистичко нишало. Леонард Ојлер го решава математичкиот систем на равенки за движење на проектилите, што сè уште е значајно за брзини под 240 m/s. Ојлер го вовел и системот на постепено решавање на системот на равенки со последователни лакови, кој сè уште се користи и денес.

Во текот на 19 век, многу научници работеле на усовршување на мерењата и методите. Била воведена дробилката за мерење на притисок на гасови во цевката и хронограф за мерење на брзината на проектилот. Била утврдена зависноста на силата на барутот, густината на полнењето и развиениот притисок на гасот во комора со постојан волумен, позната како Абел-Ноблов закон. Пронајден бил и закон за отпорност на средината, од кој Гавровиот се користел до Првата светска војна. Италијанецот Анџело Сијачи со разработки од П. Шарбонје дал метод за решавање равенки на движење во конечна форма, што е применливо без оглед на користениот закон за отпорност. Со ова биле направени табели што се користат и денес.

На 20 век доаѓа до понатамошен развој на теоретски разгледување на проблемот со балистиката и развој на уреди за мерење и регистрација. Со воведувањето на електронски компјутери, методот „Рунге-Кута“ за бројчена интеграција сè повеќе се користи.

Теории за движење на ракетни проектили даваат Русите Константин Циолковски и Иван Мешчески. Методот „Рунге-Кута“ се користи и денес за овие типови пресметки. Движењето на водени ракети со долг дострел и орбиталното вселенско летало е засновано врз принципите на небесната механика и астрономијата.

Развојот на аеродинамиката овозможил да се дефинираат аеродинамичките својства на проектилите, што овозможува дефинирање на условите на статичка и динамичка стабилност и движење на проектилите околу центарот на гравитација. Основните услови се дефинирани од Магнус де Спар во 1894 година. Подоцна, голем напредок бил постигнат и во ова поле на балистиката.

Моментални проблеми

Најважните проблеми на модерната внатрешна балистика се проблемите со процесот и начинот на согорување на погонските материи за орудија со голема брзина, проблемите на ракетните мотори со цврст погон и брановите процеси за време на отпуштањето.

Поврзано

• Балистички мерења
• Балистичко пукање

Надворешни врски

• Балистички траектории

Литература

• Воена енциклопедија, Белград, 1970 година, книга една, страници 446-447.