Преглед на кодот на Фризија (покраина)

{{другизначења|Фризија (појаснување)}}
{{Инфокутија Населено место
| name                    = Фризија
| native_name             = <small>''Fryslân''</small>
| native_name_lang        = fry
| image_shield            = Friesland wapen.svg
| image_flag              = Frisian flag.svg 
| settlement_type         = [[Покраини во Холандија|Покраина]] во [[Холандија]]
| image_map               = Friesland in the Netherlands.svg
| map_caption             = Покраината Фризија на карта на Холандија
| subdivision_type        = Земја
| subdivision_name        = [[Холандија]]
| established_title       = 
| established_date        = 
| seat_type               = Адин. центар
| seat                    = [[Леуварден]]
| seat1_type              = Најголем град
| seat1                   = 
| leader_title            = Краличин комесар
| leader_name             = Џон Јоритсма
| anthem                  = ''De âlde Friezen''<br><small>(„Старите Фризи“)</small>
| unit_pref               = Metric
| area_total_km2          = 3,349
| total_type              = Земјиште
| area_water_km2          = 2,392
| area_rank               = 3-та
| population_total        = 646,305
| population_as_of        = 2010
| population_density_km2  = auto
| population_density_rank = 11-та
| population_rank         = 8-ма
| iso_code                = NL-FY
| website                 = [http://www.fryslan.nl www.fryslan.nl]
| blank_name_sec1         = Религија <small>(2005)</small>
| blank_info_sec1         = [[протестантство]] 30%<br />[[католицизам]] 6% <br> [[ислам]] 2%
}}

'''Фризија''' или '''Фрисланд''' ({{lang-fry|Fryslân}}; {{lang-nl|Friesland}}) — [[покраини во Холандија|покраина]] во северниот дел на [[Холандија]] и дел од поголемата историска област [[Фризија]].

Покраината има 646.000 жители (2010), а нејзин [[административен центар]] е градот [[Леуварден]] (фриз. Љоуверт) со 91.817 жители.

До [[1996]] г, името на покраината гласело ''Friesland'' според [[холандски правопис|холандскиот правопис]], кога покраинскиот совет одлучил да го замени со изворното [[западнофризиски јазик|фризиско]] име ''Fryslân''.<ref>{{наведено списание
|journal = Покраинско собрание на Фризија
|date = 28 март 1996
|title = Решение на Покраинскиот совет на Фризија
|number = 7
|accessdate = 11 август 2012}} {{fy}}</ref> Во 2004 г. решението добило потврда и од владата на Холандија на државно ниво.<ref>{{наведени вести
|newspaper = Leeuwardener Courant
|title = ''Friesland'' ќе се нарекува ''Fryslân'' во целата држава
|url = http://www.archiefleeuwardercourant.nl/vw/article.do?id=LC-20041110-17011
|date = 10 ноември 2004
|accessdate = 11 август 2012}} {{nl}}</ref>

==Географија==
Фризија е најголемата покраина во Холандија доколку се вбројат водните површини, а само по земјишна површина е трета. Најголемиот дел е копнен, но покраината има неколку [[Фризиски Острови|острови]]: [[Влиланд]], [[Терсхелинф]], [[Амеланд]] и [[Схирмониког]], поврзани со копното со траектен сообраќај. Највисока точка во покраината е место на островот Влиланд, со 45 м надморска височина. Има четири [[национален парк|национални паркови]]: Схирмониког, Де Алде Фјанен, Лауверсмер (го дели со Гронинген) и Дрентско-фризиската шума (го дели со Дренте).

==Историја==
Периодот од 400-200 п.н.е. го бележи појавувањето на прафризиската култура, која подоцна се развила во попрепознатлив облик. Во [[12 п.н.е.]] [[Стар Рим|Римјаните]] ја зазеле Фризија со походот на војсководецот [[Нерон Клавдиј Друз|Друз Постариот]] во [[Магна Германија|Германија]]. Во [[VII век|VII]] и [[VIII век]] во областа се развило [[Фризиско Кралство|Фризиското Кралство]].

На почетокот на [[среден век|средниот век]], [[Фризија]] се протегала од денешната граница со Белгија до реката [[Везер]] во Германија. По припојувањето кон [[Франкија|Франкиското царство]], Фризија била поделена на три дела, а на почетокот на [[XI век]] во западниот дел на областа се појавила нова сила, [[Историја на Холандија|грофовијата Холандија]].

==Јазик и стопанство==
Фризија е единствената покраина во Холандија со свој јазик, [[западнофризиски јазик|западнофризискиот]], кој е воедно застапен и во мал дел од соседната покраина [[Гронинген (покраина)|Гронинген]] на исток. Најсродни на него се останатите [[фризиски јазици]] што се говорат во Германија: [[затерландски фризиски јазик|источнофризискиот]] (сатерски) што се говори во [[Затерланд]] и [[севернофризиски јазик|севернофризискиот]], застапен во [[Северна Фризија]]. Сите тие се во блиско сродство со [[англиски јазик|англискиот јазик]].

Стопанството е претежно [[земјоделство|земјоделско]], со познати автохтони раси на домашни животни како што е [[Холштајнско говедо|фризиското]] [[говедо]] и црниот [[фризиски коњ]]. Значаен удел во стопанството има и [[туризам|туризмот]]: главни одредишта се езерата во југозападиот дел на покраината и [[Ваденско Море|Ваденското Море]] на север.

== Градови ==
[[Податотека:Leeuwarden - Voorstreek met Bonifatiustoren.jpg|мини|десно|Канал во Леуварден и црквата Св. Бонифациј]]
[[Податотека:Holstein cows large.jpg|мини|десно|200п|Фризиско говедо]]
[[Податотека:Friesian Stallion.jpg|мини|десно|180п|Фризиски коњ]]
Старите градови во Фризија се следниве:
{| class="wikitable sortable"
!Холандски
![[западнофризиски јазик|Западнофризиски]]
!Прогласен
|-
|[[Леуварден]]
|Љоуверт
|1285 и 1435
|-
|[[Снек]] 
|Снитс
|1456
|-
|[[Ејст]]
|Дрилтс
|1268
|-
|[[Слотен]] 
|Слијат
|1426
|-
|[[Ставорен]] 
|Старум
|1118
|-
|[[Хинделопен]] 
|Хилпен
|1285
|-
|[[Воркум]] 
|Варкум
|1399
|-
|[[Болсвард]] 
|Боалсерт
|1425
|-
|[[Харлинген (Холандија)|Харлинген]] 
|Харнс
|1234
|-
|[[Франекер]] 
|Фрјентсјер
|1374
|-
|[[Докум]] 
|Докум
|1298
|}
{{clear left}}

==Најголеми градови==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#CCCCCC"
!
!Град (''фризиско име'')
!Население
|-
|1
|[[Леуварден]] (''Љоуверт'')
|96.578
|-
|2
|[[Драхтен]]
|44.598
|-
|3
|[[Снек]] (''Снитс'')
|33.401
|-
|4
|[[Херенфен]] (''Ит Хиаренфиан'')
|28.497
|-
|5
|[[Харлинген (Холандија)|Харлинген]] (''Харнс'')
|15.729
|-
|6
|[[Докум]]
|13.145
|-
|7
|[[Франекер]] (''Фрјенцјер'')
|12.995
|-
|8
|[[Јауре]] (''De Јаувер'')
|12.902
|-
|9
|[[Волвега]] (''Волвегија'')
|12.738
|-
|10
|[[Лемер]] (''Де Лемер'')
|10.220
|}
<small>Извор: Fryslân.nl (1 декември 2009), општ. и CBS</small>

==Демографија==
{| border="1" align="left" cellpadding="3px" style="margin:7px; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;border-collapse:collapse; font-size:90%;"
|+ '''Население на Фризија низ историјата'''<ref>[http://www2.tresoar.nl/bs/Inwoners%20Friesland.pdf Историски преглед на населението во Фризија (1714-2000)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060208040725/http://www2.tresoar.nl/bs/Inwoners%20Friesland.pdf |date=2006-02-08 }} - Tresoar {{nl}}</ref><ref name=bevolking>[http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03759ned&D1=0,3,6,9,12&D2=129-132&D3=6,20-22&D4=(l-1)-l&VW=T Население во 2010 г.] - [[Централно биро за статистика (Холандија)|Централно биро за статистика]] (CBS) {{nl}}</ref>
| valign="top" |
{|
! style="background:#efefef;" | Година
! style="background:#efefef;" | Население
|-
| 1714 || align="right" | {{formatnum:129243}}
|-
| 1748 || align="right" | {{formatnum:135195}}
|-
| 1796 || align="right" | {{formatnum:161513}}
|-
| 1811 || align="right" | {{formatnum:175366}}
|-
| 1830 || align="right" | {{formatnum:204909}}
|-
| 1840 || align="right" | {{formatnum:227859}}
|-
| 1850 || align="right" | {{formatnum:243191}}
|-
| 1860 || align="right" | {{formatnum:269701}}
|-
| 1870 || align="right" | {{formatnum:300863}}
|-
| 1880 || align="right" | {{formatnum:329877}}
|-
| 1890 || align="right" | {{formatnum:335558}}
|-
| 1900 || align="right" | {{formatnum:340263}}
|}
| valign="top" |
{|
! style="background:#efefef;" | Година
! style="background:#efefef;" | Население
|-
| 1910 || align="right" | {{formatnum:363625}}
|-
| 1920 || align="right" | {{formatnum:385362}}
|-
| 1930 || align="right" | {{formatnum:402051}}
|-
| 1940 || align="right" | {{formatnum:424462}}
|-
| 1950 || align="right" | {{formatnum:465267}}
|-
| 1960 || align="right" | {{formatnum:478206}}
|-
| 1970 || align="right" | {{formatnum:521820}}
|-
| 1982 || align="right" | {{formatnum:592314}}
|-
| 1990 || align="right" | {{formatnum:599151}}
|-
| 1999 || align="right" | {{formatnum:621222}}
|-
| 2010 || align="right" | {{formatnum:646305}}
|}
!
[[Податотека:Bevolkingsontwikkeling Friesland.jpg|450п]]
|}
{{clear left}}
Периодот од 1880 од 1900 бележи забавен [[природен прираст]]. Поради земјоделска криза, 20.000 [[Фризи]] се иселиле во [[САД]].<ref>[http://www.11en30.nu/global/nl/Artikel/51 Иселување во САД] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101031052307/http://www.11en30.nu/global/nl/Artikel/51/ |date=2010-10-31 }} {{nl}}</ref>

Уште од доцниот среден век, Фризите биле познати како особено висок народ, меѓу највисоките во индоевропската група. За ова сведочат стиховите во делото „[[Пеколот (Божествена комедија)|Пеколот]]“ од италијанскиот хуманист [[Данте Алигиери]], каде опишува еден демон кој е толку висок, што тројца високи Фризи нема да го надминат ако застанат еден врз друг.<ref>Алигиери, Данте. „Божествена комедија“, „Пекол“, песна 31, стих 64</ref>

==Клима==
{{Климатска табела|
| Место =  Леуварден (1971–2000)
| Јан_а_макс = 12.6
| Фев_а_макс = 14.4
| Мар_а_макс = 20.4
| Апр_а_макс = 26.0
| Мај_а_макс = 28.7
| Јун_а_макс = 32.5
| Јул_а_макс = 31.4
| Авг_а_макс = 32.8
| Сеп_а_макс = 29.1
| Окт_а_макс = 23.8
| Ное_а_макс = 16.4
| Дек_а_макс = 14.2
| Год_а_макс = 32.8
| Јан_прос_макс = 4.6
| Фев_прос_макс = 5.1
| Мар_прос_макс = 8.3
| Апр_прос_макс = 11.4
| Мај_прос_макс = 15.9
| Јун_прос_макс = 18.1
| Јул_прос_макс = 20.3
| Авг_прос_макс = 20.8
| Сеп_прос_макс = 17.6
| Окт_прос_макс = 13.4
| Ное_прос_макс = 8.7
| Дек_прос_макс = 5.8
| Год_прос_макс = 12.5
| Јан_прос = 2.4
| Фев_прос = 2.5
| Мар_прос = 5.0
| Апр_прос = 7.4
| Мај_прос = 11.6
| Јун_прос = 14.3
| Јул_прос = 16.4
| Авг_прос = 16.6
| Сеп_прос = 13.9
| Окт_прос = 10.1
| Ное_прос = 6.1
| Дек_прос  = 3.6
| Год_прос  = 9.2
| Јан_прос_мин = -0.2
| Фев_прос_мин = -0.4
| Мар_прос_мин = 1.6
| Апр_прос_мин = 3.2
| Мај_прос_мин = 6.9
| Јун_прос_мин = 9.8
| Јул_прос_мин = 12.2
| Авг_прос_мин = 12.0
| Сеп_прос_мин = 9.8
| Окт_прос_мин = 6.6
| Ное_прос_мин = 3.3
| Дек_прос_мин = 1.1
| Год_прос_мин = 5.5
| Јан_а_мин = -19.9
| Фев_а_мин = -16.3
| Мар_а_мин = -16.3
| Апр_а_мин = -5.9
| Мај_а_мин = -1.7
| Јун_а_мин = 1.3
| Јул_а_мин = 5.7
| Авг_а_мин = 5.4
| Сеп_а_мин = 2.0
| Окт_а_мин = -6.0
| Ное_а_мин = -14.2
| Дек_а_мин = -19.2
| Год_а_мин = -19.9
| Јан_прос_врнежи = 66
| Фев_прос_врнежи = 42
| Мар_прос_врнежи = 59
| Апр_прос_врнежи = 38
| Мај_прос_врнежи = 51
| Јун_прос_врнежи = 69
| Јул_прос_врнежи = 64
| Авг_прос_врнежи = 60
| Сеп_прос_врнежи = 82
| Окт_прос_врнежи = 78
| Ное_прос_врнежи = 84
| Дек_прос_врнежи = 73
| Год_прос_врнежи = 767
| Извор = Knmi.nl<ref name="knmi">{{нмс
| url = http://www.knmi.nl/|title = Knmi.nl| accessdate = 18 март 2011
}} {{nl}}</ref>
}}

== Поврзано ==
*[[Фризија]]
*[[Фризи]]
*[[Фризиски Острови]]
*[[Фризиско Кралство]]
*[[Западнофризиски јазик]]

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
*[http://www.visitfryslan.com/ „Посетете ја Фризија“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080706123122/http://www.visitfryslan.com/ |date=2008-07-06 }} — туристички портал
*[http://www.friesland.nl/ Портал на покраината]

{{Фризија (покраина)}}
{{Покраини во Холандија}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Фризија (Холандија)| ]]
[[Категорија:Покраини во Холандија]]
[[Категорија:Седумнаесет Покраини]]
[[Категорија:Земји во Светото Римско Царство]]