Преглед на кодот на Проклетие

{{Infobox mountain range
| name=Проклетие
| other_name= Албански Алпи
| photo= Jezerski Vrh (2694) sa Karanfila (2480).jpg
| photo_caption= Езрски Врв од далечина
| photo_size= 310px
| country=[[Албанија]] | country1=[[Косово]] |country2=[[Црна Гора]]
| parent=Динариди |border=
| geology=| period= | orogeny=
| area_km2= | length_km=| length_orientation=NW-SE
| width_km= | width_orientation=
| highest=[[Езерски Врв (Динариди)|Езерски Врв]], Албанија
| elevation_m=2.694
| lat_d=42|lat_m=26|lat_s=30|lat_NS=N
| long_d=19|long_m=48|long_s=45|long_EW=E
| map= 
| map_caption=
| map_width= 
}}

'''Проклетие''' ({{lang-sr|Проклетије}}), '''Тројански Планини''' или '''Албански Алпи''' ({{lang-sq|Alpet Shqiptare}} или ''{{јаз|sq|Bjeshkët е Namuna}}'') — [[планински масив]] на [[Балкан]]от кој се протега на [[север]]от [[Албанија]], западно [[Косово]] и источна [[Црна Гора]]. [[Езерски Врв (Динариди)|Езерскиот Врв]] во Албанија со 2.694 метри, е највисок врв на планините и на целиот масив [[Динариди]], а воедно и седмиот највисок врв во Албанија.

И највисокиот врв во Црна Гора, [[Зла Колата]] (2.534 метри), и највисокиот во Косово, [[Ѓеравица]] (2.656 метри), се наоѓаат овде. Највисокиот врв во Албанија, сепак, е [[Голем Кораб]], дел од [[планина]]та [[Кораб]], кој е висок 2.764 метри и се наоѓа во источниот дел на земјата, на границата со [[Република Македонија]] (исто така, највисок и во Македонија).

Најјужните [[ледник|ледници]] во [[Европа]] неодамна беа откриени во албанскиот дел од масивот. Регионалната [[економија]] се заснова главно на [[земјоделство]], донации од иселениците и [[туризам]].

==Местоположба и релјеф==
Проклетие, најјужниот дел на Динаридите, се протега повеќе од 40 милји од [[Скадарско Езеро]] по должината на црногорско-албанската граница, до југозападниот дел на Косово на североисток. Овие точки се на 42 ° 45 'и 42 ° 15' N во средоземната зона на западниот дел на [[Балканскиот Полуостров]]. Јужната граница на Проклетие се наоѓа кај [[река]]та [[Дрим]] и нејзината притока [[Валбона (река)|Валбона]]. Во поширока смисла на зборот, Проклетие, исто така, ги вклучува и планинските венци до [[Косовска Митровица]], планините Хајла и Мокна. Некои автори, сепак, ја сметаат реката Лим како северна граница на Проклетие во геолошки услови.

Од Скадарското Езеро, планините се протегаат североисточно заедно со реката [[Циевна]], потоа свртува малку кон исток во насока на самитот Ѓеравица над рамнината [[Метохија]] (450 м) во Косово. Од тука, Проклетие врти кон север над масивот Богичевиќ и преминот Чакор, и продолжува со уште еден ред на планини. Завршетокот на Проклетие е во областа на горниот дел од долината на реката [[Ибар]] во близина на градот Косовска Митровица, веднаш после Сува Планина (1.750 м) што ја заокружува рамнината Метохија од север и северозапад.

Етнографската и социолошката различност на Проклетие се должи на многу племиња кои живеат во регионот како одгледувачи на [[овци]]. Имињата на некои племиња се: Хоти, Груда, Келменди, Кастрати, [[Лек Дукаѓини|Дукаѓини]], Шкрели, Шала, Никај, Красниќи, Гаши и Ругова — и се однесуваат на нивните месности во рамките на масивот.

Во масивот Проклетије, на карпата и врвот Копје, се наоѓа алпинистичката насока „Прво Копје“, која за првпат е искачена во 1972 година. Првенственото искачување го направиле Жарко Гостовиќ (1950-1972) од Скопје и Анте Бедалов (1952-1974) од Каштел Камбеловац, од 15. до 18. Јуни во 1972, во вкупно траење од три и пол дена.

==Геологија==
[[File:Đeravica.jpg|280px|thumb|right|Ѓеравица]]
[[File:BogëKosovë.jpg|280px|thumb|right|Зимско одморалиште Бога]]
Проклетие се планински венец долг 1.000 километри во склоп на Динаридите. Проклетие е типичен висок планински масив со нагласена стрмнa топографија и леднички функции. Земјишни облици од 1.800 метри се наоѓаат покрај долините на реките  [[Валбона (река)|Валбона]], [[Грбаја]], [[Ропојани]] и [[Циевна]]. Надвиснатте ѕидови и гребени кои формираат зашилени врвови се типични за западно и централно Проклетие. Источните планини се помалку стрмни и се поблаги облици на релјеф. Долините се карактеристични за силна плеистоценска глацијација. Повеќето од областа беше формирана од страна леднички влијанија со карстни предели во западните делови.

Масивот беше формиран со превиткување на Африканската плоча, која се наоѓа под Европската плоча. Никаде на Балканот ледниците не оставиле толку многу докази за [[ерозија]]. По [[Алпи]]те, овие планини се најледнички во Европа јужно од [[Скандинавија|Скандинавската ледена покривка]]. Тие имаат многу стрмни падини направени од варовник и се најголеми карстни планини на Балканот. Проклетие е голем, цврст и тешко прооден планински масив. Таа е една од ретките планински венци во Европа кои не се истражени целосно.

Во некои области, Проклетие се протега скоро паралелно со [[Шар Планина]] во Македонија, Албанија и Косово. Ова тектонски прави необична цик-цак форма на Проклетие, и исто така и нивното искривување од Динарската насока северозапад - југоисток кон североисточниот дел.

==Клисури и долини==
[[File:Tamara 01.JPG|280px|thumb|right|Клисура Тамара во Албанија]]
Ерозијатата на Проклетие во ледници оставила многу приказни и особености зад себе. Клисури на длабоки реки и рамни долини се наоѓаат околу сртови на планините. Најголемата и најпопуларна клисура или кањон е [[Руговска Клисура|Руговската Клисура]]. Таа се наоѓа во [[Косово]] и е долга 25 км од границата со [[Црна Гора]] до градот [[Пеќ]] и е длабока 1.000 метри. Таа има многу стрмни планински падини вертикално на двете страни.

Долините се наоѓаат на пониски височини на алпско ниво, создавајќи планински превои и долински корита. Најпознатата долина на повисока кота е Буни Језерце во Албанија. Името значи „Долина на езерата“, а содржи шест мали леднички езера, најголемото е наречено Големо Езеро.

===Клисури во Проклетие===
*[[Руговска Клисура]]
*[[Дечанска Клисура]]
*[[Клисура Гаши]]
*[[Клисура Цеми]]

===Долини во Проклетие===
*[[Долина Валбона]]
*[[Долина Вермош]]
*[[Долина Тети]]
*[[Долина Ропојона]]
*[[Долина Гербја]]
*[[Долина Буни Језерце]]
*[[Долина Цеми и Никчит]]

==Хидрографија==

===Реки===
[[File:Liqeni I Madhe Peje Kosovo from Fatos Katallozi.jpg|300px|thumb|right|Езеро Лиќенат]]
[[File:Plav from Air.jpg|240px|thumb|right|Плавско Езеро]]
Проклетие вбројува голем број на важни реки на југоисточниот дел од [[Западен Балкан]]. Реките во оваа категорија спаѓаат приближно во две главни категории, оние кои се влеваат во [[Лим (река)|Лим]] и оние кои влеваат во [[Бел Дрим]] и го среќаваат [[Црн Дрим]] по течението на Дримскиот слив. Јужните и источните падини на Проклетие спаѓаат во втората категорија.

Реките [[Тара]] и Лим, двете главни извори на Динарската речна мрежа, потекнуваат од северната граница на Проклетие. Вермош потекнува од северозападниот дел во Црна Гора, во близина на границата со Албанија. Како притока на [[Дрина]] плови во [[Дунав]], а потоа во [[Црно Море]]. Лим тече низ [[Плавско Езеро]]. [[Ибар]], кој потекнува од падините на Хајла, има сличен правец влевајќи се во Дунав преку реката [[Морава]] во [[Србија]].

Во јужниот дел на Проклетие, доминира [[Дрим]]. Таа се движи со своите притоки и ако се мери од изворот на Бел Дрим во Радавце до устието на Дрим во близина на [[Леска (Албанија)|Леска]], долга е 335 километри. Сепак, не сите притоки на Дрим се во близина или течат низ Проклетие. Една од притоките на Дрим е [[Валбона (река)|Валбона]], која се влева во [[Јадранско Море]], а источната притока е реката Гаши. На запад на Проклетие е Циевна, која тече низ северозападниот дел на граничната област на црногорско-албанската, па до Јадранско Море. Нивоата на водите се менуваат заради карстната и хидролошка суша во Проклетие. Некои реки или потоци, како што Парои и Тат во Албанија, пресушува целосно во текот на летните месеци. Иако реката [[Пеќска Бистрица]] во Косово е кратка, таа е многу моќна и врежана во Руговската Клисура.

===Езера===
Постојат околу 20 мали леднички езера од алпско потекло во Проклетие. Многу езера се во граничната област Богичевиќ меѓу Косово и Албанија и Буни Језерц во близина на врвовите [[Језерца]] и Бојс. Некои езера, како што е езерото [[Езеро Лиќенат]] во Косово и во [[Хридско Езеро]] во Црна Гора, станаа туристичка атракција поради нивната местоположба и сценографијата.

Хридското Езеро денес е јасен пример за добро сочуван леднички релјеф. Во периодот од плеистоценот (пред 1,8-0,01 години) ова беше собирно подрачје за мраз што паднал на камењата од околните ридови, влечејќи го со хетерогени материјали. Врнежите ги измија помалите карпи, но поголемите останале на југозападниот и западниот брег на езерото. Езерото е долго 295 метри, широкo 110 метри и околу 5 метри длабоко во просек. Во прилог на напојувањето, тоа прима вода од извори што се наоѓаат во близина на нејзините брегови.

Најголемото езеро е Плавско Езеро во Црна Гора. Езерото се наоѓа на надморска височина од 906 метри, во долината Плав, сместена помеѓу Проклетие и масивот Визитор. Површината на езерото е 1,99 квадратни километри и се протега од север кон југ за некои 2160 метри.

===Водопади===
Водопадите, исто така, се наоѓаат во некои делови на планинскиот венец. На [[Белодримски Водопад|Белодримскиот Водопад]] во Косово достигнува височина од 25 метри. Поради тоа што не е далеку од градот Пеќ, тој е лесно достапен и често посетуван од многу посетители. Водопадот Грунас во Албанија е висок 30 метри и се наоѓа во Националниот парк Тети. Природните извори Али Паша во Црна Гора, во близина на градот [[Гусиње]] се главната атракција за градот.

== Надворешни врски ==

=== Академски ===
{{рв|Prokletije}}
{{wikivoyage|Prokletije|Проклетија}}
* [http://www.birdlife.org/datazone/species/index.html?action=SitHTMDetails.asp&sid=3093&m=0 Проклетие на BirdLife] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090104005848/http://www.birdlife.org/datazone/species/index.html?action=SitHTMDetails.asp&sid=3093&m=0 |date=2009-01-04 }}
* [http://www.earthlore.ca/clients/WPC/English/grfx/sessions/PDFs/session_2/Marincic.pdf Мирни паркови на Проклетие] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090305024315/http://www.earthlore.ca/clients/WPC/English/grfx/sessions/PDFs/session_2/Marincic.pdf |date=2009-03-05 }}
* [http://www.prokletije.net Црногорско Проклетие]
* [http://www.summitpost.org/area/range/153694/prokletije.html Проклетие на summitpost.org]
* [http://www2.gtz.de/dokumente/bib-2010/gtz2010-0675en-results-seller-region.pdf GTZ. ''Successful Cooperation – Sustainable Results: Examples from Europe, Caucasus and Central Asia'', Berlin, 2010] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110726170502/http://www2.gtz.de/dokumente/bib-2010/gtz2010-0675en-results-seller-region.pdf |date=2011-07-26 }}

=== Tуристички ===
* [https://www.activealbania.com/adventures/grand-tour-of-albania-europes-hidden-gem/ Организирани тури до Проклетие]
* [http://www.peaksofthebalkans.com Проект Врвови на Балканот]
* [http://www.thethi-guide.com/ Водич Тети во Албанија]
* [http://www.kelmend-shkrel.org/ Discovery Kelmend & Shkrel во Албанија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120629080151/http://www.kelmend-shkrel.org/ |date=2012-06-29 }}
* [http://www.journeytovalbona.com Journey to Valbona Blog во Албанија]
* [http://www.rugovaexperience.org/ Водич Руговска Клисура во Косово]
* [http://www.montenegro.travel/xxl/sr/nacionalni_parkovi/_id/1261564/index.html Национален парк Проклетие во Црна Гора] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190712100938/https://www.montenegro.travel/xxl/sr/nacionalni_parkovi/_id/1261564/index.html |date=2019-07-12 }}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Проклетие| ]]
[[Категорија:Динариди]]
[[Категорија:Планини во Црна Гора]]
[[Категорија:Планини во Албанија]]
[[Категорија:Планини во Косово]]