Преглед на кодот на Призрен

{{Инфокутија Населено место
<!--See the Table at Инфокутија Населено место for all fields and descriptions of usage-->

|name                   = Призрен
|official_name          = Prizren<br />Prizren / Prizreni
|settlement_type        = Општина и град
|other_name             =
|image_skyline          = Prizren Collage.jpg
|imagesize              =
|image_caption          = Призрен 2014
|image_flag             =
|flag_size              =
|image_seal             =
|seal_size              =
|image_shield           =
|shield_size            =
|image_blank_emblem     =
|blank_emblem_type      =
|blank_emblem_size      =
|image_map              =
|mapsize                =
|map_caption            =
|pushpin_map            = Косово
|pushpin_label_position = above
|pushpin_mapsize        =
|pushpin_map_caption    = Локација во Косово

|coordinates_display    = inline,title
|coordinates_region     = Kosovo
|subdivision_type       = Држава
|subdivision_name       = [[Република Косово]]
|subdivision_type1      = [[Окрузи на Косово|Округ]]
|subdivision_name1      = [[Призрен (округ)|Призрен]]
|subdivision_type2      =
|subdivision_name2      =
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|established_title      =
|established_date       =
|area_magnitude         =
|unit_pref                =
|area_footnotes           =
|area_total_km2
<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
|area_land_km2            = 
|area_water_km2           =
|area_total_km2           = 629
|area_land_sq_mi          =
|area_water_sq_mi         =
|area_water_percent       =
|area_metro_km2           =
|area_metro_sq_mi         =
|area_urban_km2           = 22.390
|area_urban_sq_mi         =
|population_as_of               = 2011
|population_footnotes           =
|population_note                =
|population_total               = 182,915
|population_density_km2         = 295.70
|population_density_sq_mi       =
|population_metro               =
|population_density_metro_km2   =
|population_density_metro_sq_mi =
|population_urban               = 85,119
|population_density_urban_km2   =
|population_density_urban_sq_mi =

|timezone               = [[средноевропско време|CET]]
|utc_offset             = +1
|timezone_DST           =[[средноевропско летно време|CEST]]
|utc_offset_DST         = +2
|latd  =42 |latm  =13 |lats  = | latNS  = N
|longd =20 |longm =44 |longs = | longEW = E
|elevation_footnotes    =  
|elevation_m            =403
|elevation_ft           =
|postal_code_type       = Поштенски број
|postal_code            = 20000
|area_code              = +381 29
|blank_name             = Таблици
|blank_info             = 04
|blank1_name            =
|blank1_info            =
|website                =  [http://kk.rks-gov.net/prizren Municipality of Prizren]
|footnotes              =
}}

'''Призрен''' ([[Албански јазик|албански]]: ''Prizreni'', [[турски јазик|српски]]: ''Prizren / Призрен'') — [[град]] на северните падини на [[Шар Планина]], близу границата со [[Албанија]] и [[Република Македонија|Македонија]]. Тој е центар на истоимената општина и [[Призрен (округ)|Призренскиот Округ]].

== Географија ==
Градот се наоѓа на јужниот дел на [[Метохија]], во Призренската котлина. Таа, заедно со Љубижданското поле сочинуваат посебен шарско-пиндски регион, заобиколен од ридот Цвилен (1381 м) и планините [[Ошљак]] (2212 м), [[Паштрик]] (1978 м), [[Коритник]] (2395 м) и Шара. Надморската висина се изменува од 412 до 500 метри. Низ градот тече реката [[Призренска Бистрица]], која го дели на два дела. Таа извира од Шара, а се влева во [[Бел Дрим]]. Подрачјето е релативно земјотресно, така што меѓу [[1900]] година и [[1936]] година се регистрирани 136 земјатреси.

=== Клима ===
Климата е умерено - континентална со влијание на подсредоземна. На повисоките предели се чувствува влијанието на Шара, а во пониските на [[Јадранско Море|Јадранот]]. Просечните темпратури за месец јануари се од +0,5&nbsp;°C до -0,5&nbsp;°C. Летото е жешко и за месец јули просечните температури се од +21,5&nbsp;°C до 22,8&nbsp;°C. Сончевото греење годишно изнесува 2 150 часови.

== Население и демографија ==
Во XVII век најмалку 20 000 православни лица се иселиле, бегајќи од турските војски, кои го зазеле градот. Тогаш во градот почнуваат да се населуваат [[Албанци]], коишто доаѓале од југозапад, односно Северна Албанија.

Во [[1838]] година Австриецот Јозеф Мулер го проценува населението на Призрен и неговата околина на околу  24.950 Срби (христијани и муслимани) или 73,68%, а Албанците (католици и муслимани) се 16,63%.

На крајот на XIX век во градот и околината живееле околу 60 000 лица, од кои 11 000 христијани и 30 000 муслимани Срби. Останатите биле Турци, Албанци, Цинцари и Роми.

Во последните години демографската ситуација е значајно променета:

{|border="2" cellspacing="0" cellpadding="4" rules="all" width="98%%" style="clear:all; margin:5px 0 1em 1em; border-style: solid; border-width: 1px; border-collapse:collapse; font-size:90%; empty-cells:show"
|-
|- bgcolor="#FFEBCD"
!Година
![[Албанци]]
!&nbsp;%
![[Бошњаци]]
!&nbsp;%
![[Срби]]
!&nbsp;%
![[Турци]]
!&nbsp;%
![[Роми]]
!&nbsp;%
!останати
!&nbsp;%
!Вкупно
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''[[1991]]''' || 132,591 || 75.6 || 19,423 || 11.1 || 10,950 || 6.2|| 7,227 || 4.1 || 3,96 3|| 2.3 || 1,259 || 0.7 || 175,413
|- bgcolor="#fffaf0"
|'''[[1998]]''' ||нп||нп|| 38,500 ||нп|| 8,839 ||нп|| 12,250 ||нп|| 4,500 ||нп||нп||нп||нп 	
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''Јануари [[2000]]''' || 181,531|| 76.9 || 37,500 || 15.9 || 258 || 0.1 || 12,250 || 5.2 || 4,500 || 1.9 ||нп||нп|| 236,000
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''Март [[2001]]''' || 181,748 || 81.9 || 22,000 || 9.9 || 252 || 0.1 || 12,250 || 5.5 || 5,424 || 2.4 ||нп||нп|| 221,674
|- bgcolor="#fffaf0"
|'''Мај [[2002]]''' || 182,000 || 79.6 || 29,369 || 12.8 || 197 || 0.09 || 11,965 || 5.2 || 4,400 || 1.9 || 550 || 0.25 || 228,481
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''Декември [[2002]]''' || 180,176 || 68.4 || 0.0 || 0.0 || 0|| 0.0 || 41,198 || 31.6|| 0 || 0.0||нп||нп|| 221,374
|}

== Историја ==
[[Податотека:Old Prizren.jpg|мини|Стариот дел на Призрен]]
За првпат Призрен се спомнува во [[1019]] година како '''Приздријана''' (''Призрѣнь'') во [[грамота]] на царот [[Василиј II Македонецот]].

=== Византиски период ===

Во времето на Византија, Призрен бил значајно регионално седиште и во тоа време во него биле изградени тврдините Дрвенград и Вишеград, познат како призренски Горен град. Во него било седиштето на Византиската епископијa. Со Повелбата на царот Василиј од 1019 година, на Охридската архепископија ѝ се подарува Призренската епископија и ова е прв пишан документ во кој се споменува Призрен, тогаш под името Приздријана.

Во времето на византиската власт над Призрен, во него е подигнато востание против царот Михајо VII и на седницата која била одржана во 1072, учесниците на востанието , властелините и скопските бољари го прогласиле кнезот Бодин за владател и го крунисале за бугарски цар. Востанието за кратко време било крваво угушено.

=== Средновековен период ===
=== Османски период ===
=== Балкански војни и Прва светска војна ===
=== Меѓу двете светски војни ===
=== Втора светска војна ===
=== Мартовски настани 2004 ===
== Споменици ==
[[Податотека:Fortress Prizren.jpg|мини|Калаја]]

=== Тврдини ===
Во Призен и неговата околина постојат неколку тврдини. Сите тие се со словенски имиња, иако повеќето се градени пред доаѓането на [[Словени]]те.

* [[Калаја (тврдина)|Калаја]] – [[Византија|византиска]] тврдина, која се наоѓа надвор од градот. Подигната е во единаесеттиот век. Во наредните векови повеќепати е обновувата и доградувана за време на српскиот цар [[Стефан Душан]] и османлиската власт.
* [[Вишеград (Бистрица)|Вишеград]] – наоѓа се блозу крај Призрен. Подигната е за време на [[Стефан Душан]] за заштита на патот и манастирот [[Манастир Свети Архангели (Призрен)|Свети Архангели]], подигнат крај клисурата.
* Остатоци Дрвенград – тврдина на патот од [[Средечка жупа]] за Призрен, која била разурната од Турците. Според народните преданија била дрвена од каде е и името. Но тоа не еточно, бидејќи и денес постојат остатоци од камени ѕидини.

=== Цркви и манастири ===
* [[Црква Богородица Љевишка|Богородица Љевишка]] – оваа црква е подигната за време на царот [[Стефан Урош II Милутин]] врз остатоци од црква од дванаесеттиот век. За време на турската власт е претворена во џамија, а по враќанетона градот во [[Србија]] е наново рестатуирана.
[[Податотека:Church Prizren.jpg|мини|Црквата Св. Спас]]
* [[Манастир Свети Архангели (Призрен)|Манастир Свети Архангели]] – наоѓа се на 3 км од Призрен. Таму бил погребан царот [[Стефан Душан]]. Манастирот е уништен од Турците, а неговите остатоци се користени за изградба на џамијата на Синан паша.
* [[Црква Свети Спас (Призрен)|Црква Свети Спас]] – наоѓа се на брдо над Призрен.
* [[Црква Свети Никола (Призрен)|Црква Свети Никола]] – наоѓа се во самиот центар на Призрен. Изградена е во [[1331]] година.
* [[Црква Света Недела (Призрен)|Црква Света Недела]] – наоѓа се кај тврдината [[Калаја (тврдина)|Калаја]]. Во неа е погребан [[Крале Марко]] во [[1371]]. година.
* [[Црква Света Богородица (Призрен)|Црква Света Богородица]] – католичка црква, изградена на местото на црквата Свети Димитар.
* [[Саборна Црква свети Ѓорѓи (Призрен)|Саборна Црква Свети Ѓорѓи]] – наоѓа се во центарот на Призрен и е подигната во [[1887]] година.
* [[Црква Свети Врач (Призрен)|Црква Свети Врач]] и [[Црква свети Тома (Призрен)|Свети Тома]] се цркви изградени во деветнаесеттиот век во населбата Поткалаја.

=== Џамии ===
[[Податотека:Prizren 05.jpg|мини|250п|Синан-пашовата џамија со камен мост на Призренска Бистрица]]
За време на петвековното турско владеење Призрен е бил важен исламски центар во кој се подигнати бројни џамии, теќета, турбиња и медресета. Во еден период во градот имало 23 џамии, 15 турбета, 21 училишта, 4 медресета и 4 месеџида. Во нив се препишувале арапски, персиски и турски дела со литературна и научна содржина. Најзначајни џамии се:

* Бајракли (Мехмед-пашова) џамија – изградена во [[1549]] г. од Гази Мехмед Паша.
* Синан пашова џамија – изградена во [[1615]] година во центарот на Призрен. Нејзина особена црта се високите и завиткани минариња.

=== Хамам ===
'''Хамам''' или '''Турска бања''', е подигнат кога е градена и Бајракли џамија. Еден од најголемите во [[Србија]], тој е поделен на машки и женски соби.

=== Камен мост ===
Еден од симболите на Призрен - Камениот мост е изграден заедно со Синан пашовата џамија. За време на поплавите во [[1980]] година е оштетен, а потоа обновен.

=== Богословско училиште ===
== Архитектура ==
== Познати личности ==
* [[Чолак Анта Симеоновиќ]] српски војвода
* [[Сима Андрејевиќ|Сима Андрејевиќ Игуманов]] (1804-1882)
* [[Петар Богдани]] (Pjetër Bogdani) (1630-1689), прв албански книжевник
* [[Јован Грковиќ Гапон]] (1879-1912), православен монах
* [[Ивица Дачиќ]] (*1966), политичар, претседател на [[Социјалистичка партија на Србија|СПС]]
* [[Екрем Реџа]] (Ekrem Rexha) (1961-2000), командант на [[Ослободителна Војска на Косово|ОВК]]
* [[Звонко Тилиќ]] (*1953), сликар
* [[Али Хајдар Шен]] (Ali Haydar Şen) (*1939), турски новинар
* [[Крист Штуфи]] (Krist Shtufi) (*1974), филозоф
* [[Прота Ѓорђе Камперелиќ]], трети Ректор на призренското богословско училиште (1880-1882) 
* [[Петар Костиќ]], српски книжевник и четврти Ректор на призренското богословско училиште (1882-1889)

== Поврзано ==
*[[Призренска лига]]

== Литература ==

* Михајло Чемерикић, Призрен и околина 1019-1941, Прво слово, Београд, 2003. (ISBN 86-7620-002-5)
* Мирјана Детелић, Градови у хришћанској и муслиманској епици, Београд, 2004. (ISBN 86-7179-039-8)

== Надворешни врски ==
* [http://www.komuna-prizren.org/en/history/ Презентација на општината на англиски] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070928162225/http://www.komuna-prizren.org/en/history/ |date=2007-09-28 }}
* [http://www.eparhija-prizren.com/default.asp Епархија рашко-призренска и косовско-метохиска] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090416015859/http://www.eparhija-prizren.com/default.asp |date=2009-04-16 }}
* [http://www.eparhija-prizren.com/default.asp?s=vestipz Епархија рашко-призренска и косовско-метохиска – текст за Призрен]
* [http://www.kosovo.net/glavna.html Православна епархија рашко-призренска] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120503195203/http://www.kosovo.net/glavna.html |date=2012-05-03 }}
*[https://www.blagofund.org/Archives/Prizren/sr/ Призрен- Фонд Благо]
* [http://www.uni-pz.org/ Презентација на Призренскиот универзитет на албански] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120425151806/http://uni-pz.org/ |date=2012-04-25 }}

[[Категорија:Градови во Косово]]
[[Категорија:Призрен| ]]