Преглед на кодот на Портрет

[[Податотека:Fayum02.jpg|мини|150п|Портрет од римско време]]
[[Податотека:VanGogh_1887_Selbstbildnis.jpg|мини|150п|[[Автопортрет]] на [[Винсент ван Гог]]]]
'''Портрет''' ([[француски јазик|француски]] [[слика]] на нечиј лик, од [[латински јазик|латинскиот]] збор ''protrahere'' што значи да се изнесе на виделина) означува во [[Ликовна уметност|ликовната уметност]] приказ на некој одреден [[човек]] односно на неговиот лик или и фигура. Покрај чисто надворешната сличност треба да се истакнат и [[психологија|психолошките]] карактерстики на оној кој е портретизиран. Функцијата на портретот е да репрезентира одредена личност и да сочува спомен на неа. Многу учења и [[религија|религии]] (на пример [[ислам]]от) го одтфрлува портретот токму затоа што за него врзува некои окултни особини.<ref>Томић О.  [http://www.nisandbyzantium.org.rs/doc/zbornik/Pdf-II/Oliver.pdf ''Реч о портрету у средњем веку'', НИШ И ВИЗАНТИЈА II СИМПОЗИУМ, НИШ 3-5. јун 2003.]</ref>

== Видови на портрет ==
[[Податотека:Портрет-Алдехајд-фон-Шорн.jpg|мини|лево|Ханс Олде - Портрет на Алдехајд фон Шорн (1906), Leinwand Staedtischer Kunstbesitz, Касел]]
Не сметајќи го видот на уметноста ([[цртеж]], [[масло (сликарство)|масло на платно]], [[акварел]]), стилски правец (на пример [[барок]]) и видот на материјалот (на пример портрет во бронза) ги разликуваме следните видови на портрети:
* според положбата на главата ги делиме на [[профил]], [[полупрофил]], [[изгубен профил]] и [[анфас]]. 
* во зависност од приказот на фигурата: слика на глава или рамениците, полуфигурални или [[портрет на цели фигури|целофигурален портрет]], портрет до колена, фигура во лежечка положба, во седечка или стоечка положба, [[фигура на коњаник]] и [[Акт (сликарство)|акт]].
* според бројот на портретизирани личности разликуваме [[поединечен портрет|поединечен]], [[двоен портрет|двоен]] и [[групен портрет]].
* во зависност од причината имаме на пример венчален, погребен или [[ктиторски портрет]].
* во зависност од тоа од кој потекнува имаме [[автопортрет]].
* во зависност од формата на сликата ([[минијатурен портрет|минијатурни портрети]] или [[портрет на медалјон|портрети на медалјони]])
* според положбата во општеството на претставениот односно претставените (портрет на владетели, уметници, научници, [[Слика на стрелачки дружини]]).<ref>Age of Spirituality: Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century, (ed.K.Weitzmann), New York 1977.</ref>

== Историски развој на портретот ==
Во [[Стар Египет|стариот Египет]] се развил пластичниот портрет со фини психолошки црти постепено од идеализирани форми на древни ориентални портрети на владетелите ([[амарнски стил]]). Во доцниот [[Стара Грција|старогрчки]] период и [[хеленистичка ера|хеленизмот]] се развил извесен натурализам во прикажувањето на физиономијата. Во [[Стар Рим|Рим]] најпрвин бил застапен изразито реалистичен [[стил]] со многу поединечни одлики- што било условено со култот на предците и со [[Етрурци|етрурско]]то влијание - додека потоа не се повеќе идеализирани под влијание на владетелските култови на [[Списак на римски цареви|цареви]]те. Оваа на крај довело до потполно осиромашување на уметничкиот приказ. Под римското владеење во Египет се создале [[фајумски портрети|портрети на мумии]] што биле први самостојни портретски слики на дрво.<ref>J.Elsner, Imperial Rome and Christian Triumph: The Art of the Roman Empire Ad 100-450, Oxford 1998.
</ref>

Во [[рана христијанска уметност|ранохристијанска]]та и [[Средновековна уметност|средновековната уметност]] се изгубила античката традиција на портретирање затоа што овоземската човекова форма не била сметана за важна и за достоинствено прикажување. Кај средновековните портрети (на пример на надгробните плочи или во сликањето на минијатурите) биле доволни атрибути ([[инсигнии]], [[грб]]ови) за идентификација на оној кој е претставен. Инаку, ликот е прикажуван млад, сведен, схематизиран и идеализиран.

[[Податотека:Ženski portret.jpg|мини|лево|[[Ѓорѓи Зографски]], ''Женски портрет'', околу 1894]]
Првата промена на овој став се покажала во [[14 век]] на пример на портретските бисти на [[Работилница Парлер|работилницата Парлер]] во [[Прага]] или на фигурите на ктитори на [[олтар]]ските композиции. Тогаш настанале и првите [[автопортрет]]и во пластика. Првиот автономен двоен портрет во полна фигура го насликал [[Јан ван Ајк]] околу [[1425]] година (''[[венчална слика на брачниот пар Арнолфини]]''). Во сликарството и уметноста изработката на медали на италијанската [[Рана ренесанса]] преовладал најпрвин класичниот, строг портрет на профил (на пр. кај [[Пизанела]]).

На почетокот на [[16 век]] стигнала нововековната уметност на портретот под влијание на новото хуманистичко гледање на човекот својот први процут и развила цела лепеза на форми. Значајни портретисти од времето на ренесансата се [[Леонардо да Винчи]], [[Рафаел]], [[Тицијан Вечели|Тицијан]] во [[Италија]] а северно од [[Алпи]]те тоа се [[Албрехт Дирер]], [[Лука Кранах Старији]], [[Антонис Мор]], [[Жан Клуе|Жан]] и [[Франсоа Клуе]]. Сликарството на портрети на мал формат кое се развило во Франција во [[15 век]] стекнало интернационално значење благодарејќи на сликарите како што се [[Ханс Холбајн Млаѓи]] а во епохата на [[рококо]] ќе напредува до омилената форма на сликање портрети.<ref>Donnan, Christopher B. Moche ''Portraits'' from Ancient Peru University of Texas Press,</ref>

Во [[барок]]от најпрвин водечка била уметноста на портрети кои доаѓале од [[Холандија]] а во [[XVIII век]] тоа била портретската уметност на [[Англија]] ([[Томас Гејнсборо]], [[Џошуа Рејндолс]], [[Хенри Рејберн]]). Сликарството на портрети се искачило на скалата на вредности до најзначајна уметничка задача-за што пример е ситуацијата во апсолутистичка Франција каде на дворовите на кралевите работеле специјалисти за портрети. При тоа поважно од психолошкиот израз била возвишената претставителност која се создавала со помош на патетичната [[поза]] и помпезното драпирање со раскошни ткаенини кои биле чести во рамки на некоја митолошка сцена.

Кон крајот на [[XIX век]] портретското сликарство го губи своето најистакнувано значење поради појавата на [[фотографија]]та и покрај тоа што повремено се користат нови техники ([[Франц фон Ленбах]]). Во [[XX век]] првенствено германските [[сликар]]и на [[Експресионизам|експресионизмот]] овозможиле делумно оживување на овој уметнички вид ([[Ловис Коринт]], [[Оскар Кокошка]], [[Макс Бекман]]). Повеќе не се барале реалистични или идеализирани прикази туку само психолошко претставување. Во делата на некои [[уметник|уметници]] како што е [[Пабло Пикасо]] овој пристап водел до [[Апстрактно сликатрство|апстракција]].

== Галерија ==
<gallery perrow="4">
Слика:Nefertiti berlin.jpg|<center>Биста на кралицата [[Нефертити]] 
Слика:Van Eyck - Arnolfini Portrait.jpg|[[Јан ван Ајк]], Портрет на Арнолфинијеви ([[1434]])
Слика:Piero della Francesca 044.jpg|<center>[[Пјеро дела Франческа]], Портрети на Батист Сфорца и Федерик да Монтефелтро ([[1475]])
Слика:Albrecht Dürer - Bildnis einer jungen Venezianerin - Google Art Project.jpg|<center>[[Албрехт Дирер]]: Портрет на една млада жена (околу [[1506]])
Слика:Baldassare_Castiglione,_by_Raffaello_Sanzio,_from_C2RMF_retouched.jpg|[[Рафаел]], Портрет на Балтасаре Кастиљоне (1514-1515)
Слика:Retrato del cardenal Bibbiena, por Rafael Sanzio.jpg|Рафаел, Портрет на кардиналот Бибјена (1516)
Слика:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg|[[Леонардо да Винчи]], [[Мона Лиза]] (1503-1519)
Слика:Jakob_Seisenegger_001.jpg|Јакоб Зајзенегер, Портрет на Карло V со куче(1532)
Слика:Tizian 081.jpg|painting_alignment=right|Тицијан, Портрет на Карло V со куче (1533)
Слика:Tizian 124.JPG|Тицијан, Портрет на Џакомо Дорија (1533-1535)
Слика:Titian - Eleonora Gonzaga - WGA22983.jpg|Тицијан, Портрет на Елеонора Гонзага дела Ровере (1538)
Слика:Pietro Aretino, por Tiziano.jpg|Тицијан, Портрет на Пјетро Аретино (околу 1545)
Слика:Titian_-_Man_in_Military_Costume_-_WGA22972.jpg|Тицијан, Портрет на генерал (1550)
Слика:Ritratto_di_Filippo_II,_Tiziano_Vacellio_001.JPG|Тицијан, Портрет на Филип II (1550-1554)
Слика:Titian National Museum of Serbia.JPG|Тицијан, Портрет на Кристина Данска (околу 1556)
Слика:Tizian - Bildnis des Jacopo de Strada.jpg|Тицијан, Портрет на Јакопо Страда (1567–1568)
Слика:Pope Paul V.jpg|[[Караваџо]]: Павле V ([[1605]])
Слика:El Greco (Domenikos Theotokopoulos) - Fray Hortensio Félix Paravicino - Google Art Project.jpg|Ел Греко, Портрет на Фрај Ортенсио Феликс Паравасино (1609)
Слика:Jan Vermeer van Delft 007.jpg|<center>[[Јоханес Вермер]], Девојка со бисерна обетка [[1665]]
Слика:Vermeer-Portrait_of_a_Young_Woman.jpg| Јоханес Вермер, Портрет на млада жена (околу 1665-1667)
Слика:Death of Marat by David.jpg|<center>[[Жак-Луј Давид]] ([[1793]])
Слика:Goya-duquesa de alba.jpg|[[Франсиско Гоја]], [[Црната војвотка|Портрет на војвотката од Алба]] (1797)
Слика:Gustave_Courbet_-_Portrait_of_Chenavard_-_WGA5497.jpg|[[Гистав Курбе]], Портрет на Пол Шенавар (1869) 
'''''Портрет на Пол Шенавар''''' ― [[портрет]] со масло на платно од 1869 година на [[Гистав Курбе]],
Слика:Modest Músorgski, por Iliá Repin.jpg|[[Иљја Репин]], Модест Петрович Мусоргски
Слика:Paul_Gauguin_-_Madame_Roulin.jpg|[[Пол Гоген]], Портрет на мадам Рулен (1888)
Слика:Cezanne_Ambroise_Vollard.jpg|[[Пол Сезан]], Портрет на Амброаз Волар (1899)
Слика:Gustav Klimt 061.jpg|[[Густав Климт]], Портрет на дама  (1916-1917)
</gallery>

== Најзначајни сликари на портрети ==
* [[Ханс Холбајн Младиот]]
* [[Рембрант|Рембрант ван Рајн]]
* [[Диего Веласкес]]
* [[Франс Халс]]
* [[Франсиско Гоја]]
* [[Иљја Репин]]

==Портретот како мотив во книжевноста==
* „Портрет на инфантата“ - песна на рускиот поет [[Павел Антокољски]].<ref>''Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига II: Прва четвртина – средина XX века (авангарда и социјалистички реализам)''. Београд: Paidea, 2007, стр. 185-187.</ref>
* „Потрет“ — песна на македонскиот поет [[Блаже Конески]].<ref>Блаже Конески, ''Поезија''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2011, стр. 229.</ref>
* „Портрет по сеќавање“ - песна на полската поетеса [[Вислава Шимборска]].<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 391-392.</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{Ризница-врска|Portraits}}
* [http://www.paintportraits.co.uk/content/?page_id=388 How to Paint a Portrait]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{мртва врска|date=10. 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} - A guide to painting oil portraits from a photograph or sketch. 
* [http://www.npg.si.edu/ National Portrait Gallery of the Smithsonian Institution]
* [http://www.npg.org.uk/ National Portrait Gallery London]
* [http://www.portret.ru/ National Portrait Gallery Moscow]
* [http://www.npg.org.uk/live/pubcent.asp Painting The Century 101 Portrait Masterpieces]
* [https://web.archive.org/web/20020310083512/http://www.research.umbc.edu/~ivy/selfportrait/ Jeanne Ivy's Self-Portrait Page] - ''What Artists Find When They Search in the Mirror''.
* [http://www.liverpoolmuseums.org.uk/nof/portraits/ Portrait Detectives] - Fun interactive introduction to the analysis of portraiture.
* [http://www.reportret.info/ Reportret] - A gallery of reconstructions of missing portraits from world history.
* [https://web.archive.org/web/20100118143427/http://www.therp.co.uk/default.asp Royal Society of Portrait Painters]

[[Категорија:Сликарство]]