Преглед на кодот на Антонио де Оливеира Салазар

{{Short description|Премиер на Португалија од 1932 до 1968}}
{{Infobox officeholder
|honorific-prefix = [[Style (manner of address)#Government|His Excellency]]
|name           = Антонио де Оливеира Салазар
|image          = António de Oliveira Salazar portrait (by Manuel Alves San Payo) – Lisboa.jpg
|imagesize      =
|caption        = Официјален портрет, {{circa|1968}}
|office          = Премиер на Португалија<!-- Please do not add his order, it is against WP:MOS, unused and clutter, only exception is the President of the United States. -->
|term_start      = 5 јули 1932
|term_end        = 25 септември 1968
|president       = Оскар Кармона<br />Франциско Кравеиро Лопес<br />[[Америко Томас]]
|predecessor     = [[Домингос Оливеира]]
|successor       = [[Марсело Каитано]]
|office1         = Привремен претседател на Португалија
|term_start1     = 18 април 1951
|term_end1       = 21 јули 1951
|birth_date      = {{birth date|df=yes|1889|4|28}}
|height          = 1.75 м
|birth_place     = Вимиеиро, [[Санта Комба Дао]], [[Кралство Португалија]]
|death_date      = {{Death date and age|df=yes|1970|7|27|1889|4|28}}
|death_place     = [[Лисабон]], [[Нова Држава (Португалија)|Португалија]]
|party           = Национален сојуз (од1930)
|otherparty      = Академски центар на христијанската демократија (пред 1930 г.)
|alma_mater      = Универзитет во  Коимбра (доктор на науки) <br> [[Оксфордски универзитет]] (почесна диплома)
|signature       = Firma de António de Oliveira Salazar.svg
|profession      = [[Професор]]
|honorific-suffix =
}}
'''Антонио де Оливеира Салазар''' (порт. ''António de Oliveira Salazar''; 28 април 1889 - 27 јули 1970) бил [[Португалци|португалски]] диктатор кој ја вршел функцијата премиер на Португалија од 1932 до 1968 година. Тој е идеен творец и основоположник на [[корпоративизам|корпоратистичката]] [[диктатура]] позната како {{Јаз|pt|[[Нова Држава (Португалија)|Нова Држава]]}} („Estado Novo“), која владеела со [[Португалија]] од 1933 до 1974 година. 
== Живот ==

=== Семејство ===
[[Податотека:Birthplace_Salazar.jpg|мини|Родното место на Салазар во Санта Комба Дао .]]
Салазар е роден на 28 април 1889 во Вимиеиро, во близина на [[Санта Комба Дао]] ([[Округот Визеу|Регион Визеу]]).{{Sfn|Kay|1970}} Тој бил единствен син на неговите родители кои имале вкупно 11 деца.

=== Образование ===
Од 1900 до 1908 учел во семинаријата во Визеу, и сакал да стане свештеник, но сепак по добивањето на свештенички ред одлучил да го напушти свештенството.{{Sfn|Kay|1970}} Во 1910 година, за време на првите години од [[Прва португалска република|Првата Португалска Република]], заминал за [[Коимбра]] за да студира право на тамошниот универзитет.{{Sfn|Kay|1970}} Во текот на студентските денови во Коимбра, развил посебен интерес за финансии и дипломирал право со специјалност за финансии и економска политика. Дипломирал во 1914 година,{{Sfn|Kay|1970}} и подоцна станал асистент по [[економска политика]] на Правниот факултет. Во 1917 година станал професор. Следната година, Салазар го одбранил својот [[докторат]].{{Sfn|Kay|1970}}

== Политичка кариера ==
На 5 октомври 1910 година била соборена португалската монархија и била прогласена Првата Португалска Република.

Политичките ставови на Салазар во неговата младост произлегуваат од неговите [[Римокатоличка црква|католички]] погледи, а биле поттикнати  од новиот антисвештенички став на Првата Република. Тој станал член на неполитичкото католичко движење ''Академски центар за христијанска демократија (Centro Académico de Democracia Cristã )''. {{Sfn|Meneses|2009}} Салазар бил и против монархистите бидејќи сметал дека нивните ставови се во спротивност со општествените доктрини што ги застапувал [[Папа Лав XIII|папата Лав XIII]].

Во 1921 година, Салазар се кандидирал за избор во парламентот. Со Државниот ''удар'' од 28 мај 1926 година се ставило крај на хаотичната [[Првата Португалска Република|Прва Република]], и била воспоставена т.н. [[Национална диктатура]] (порт: ''Ditadura Nacional'').{{Sfn|Gallagher|2020}} Салазар во португалскиот јавен живот се појавил како министер за финансии по добиената поддршка од претседателот [[Оскар Кармона]] по [[Државен удар од 28 мај 1926 година|државниот удар]]. Салазар ја прифатил функцијата под услов да може да ги надгледува буџетите на сите министерства и да има право на вето на зголемувањето на расходите. Потоа наметнал политика на штедење и строга контрола на сметките, претежно преку зголемување на даноците и намалување на јавните расходи, со што постигнал позитивно буџетско салдо во првата фискална година (1928-29).{{Sfn|Wiarda|1977}}{{sfn|Wiarda|1977|p=94}}

Тој промовирал цивилна администрација во авторитарниот режим во време кога сè повеќе земји станувале милитаризирани. {{Sfn|Gallagher|2020}} Целта на Салазар била деполитизација на општеството, а не мобилизација на населението.{{Sfn|Gallagher|2020}} Сепак, Португалија во голема мера останала неразвиена, населението релативно сиромашно и со ниско ниво на образование во споредба со остатокот од Европа.<ref name="mattoso94">{{Наведена книга|title=História de Portugal: o Estado Novo|last=Mattoso|first=José|last2=Rosas|first2=Fernando|publisher=Estampa|year=1994|isbn=978-9723310863|volume=VII|location=Lisbon|page=251|language=pt}}</ref>

Салазар останал на функцијата министер за финансии иако премиерите често се менувале.

Салазар знаел како да го искористи печатот и новосоздадените радиодифузни станици за да стекне негови поддржувачи. Знаел и како да ги искористи борбите меѓу различните фракции во диктатурата, особено меѓу монархистите и републиканците, за да ја консолидира својата моќ и да стекне поголем престиж. Во 1930 година, Салазар го создал [[Национален сојуз (Португалија)|Националниот сојуз]] кој бил еден вид „национален фронт“, кој требало да ја обезбеди потребната поддршка за изградба на нов режим, Нова Држава, осмислен и целосно дизајниран од Салазар.{{Sfn|Gallagher|2020}}

Конечно, на 5 јули 1932 година, претседателот Кармона го назначил Салазар за 100-ти премиер на Португалија. {{Sfn|Wiarda|1977}} Конзервативните католици биле најрани и најлојални поддржувачи на Салазар, а конзервативните републиканци станале негови најопасни противници во раниот период.

=== Формирање на ''Нова Држава'' ===
[[Податотека:O_governo_de_Salazar_presta_o_Compromisso_de_Honra_perante_o_Presidente_Carmona_no_Palácio_de_Belém_(5_de_Julho_de_1932).png|десно|мини|250x250пкс| Салазар (во средина) и неговата прва влада, формирана во 1932 година, во палатата Белем.]]
Во 1932 година, бил објавен нацрт на новиот Устав подготвен од група адвокати, стопанственици, свештеници и универзитетски професори, при што Салазар и [[Марсело Каитано]], одиграле значајна улога.{{Sfn|Wiarda|1977}} Со овој устав, Салазар конечно го создал својот политички модел, [[Нова Држава (Португалија)|Нова Држава]].{{Sfn|Kay|1970}}

За разлика од Мусолини или [[Адолф Хитлер|Хитлер]], Салазар немал намера да создаде партија-држава. Националниот сојуз станал помошно тело, а не извор на политичка моќ.{{Sfn|Gallagher|2020}} Тој бил формиран за да го контролира и ограничи јавното мислење, а не да го мобилизира; целта била зајакнување и зачувување на традиционалните вредности, а не создавање на нов општествен поредок.{{Sfn|Gallagher|2020}} Министрите, дипломатите и државните службеници не биле принудувани да се приклучат на Националниот сојуз.{{Sfn|Gallagher|1990}}

Новиот устав што го вовел Салазар воспоставил антипарламентарна и авторитарна влада која ќе опстои до 1974 година. Претседателот требало да се избира на избори за период од седум години.

=== Зацврстување на режимот ===
[[Податотека:Salazar_Salvador_da_Pátria.jpg|лево|мини| Пропагандна плакета кој го прикажува Салазар како кралот [[Афонсо I од Португалија]].]]
Салазар се потпирал на [[Тајна полиција|тајната полиција]] за да ја спроведе својата политика. За таа цел во 1933 била основана „Државна полиција за одбрана и надзор“''(PVDE -  Polícia de Vigilância e de Defesa do Estado)''. Во 1945 година била заменета со ремоделираната „Меѓународна и државна одбранбена полиција“ (''Polícia Internacional e de Defesa do Estado (PIDE)''), која функционирала до 1969 година. Тајната полиција требало не само за да ја заштити националната безбедност, туку и да ги потисне политичките противници на режимот, особено оние поврзани со меѓународното [[Комунизам|комунистичко]] движење или [[Советски Сојуз|Советскиот Сојуз]].

==== Шпанска граѓанска војна ====
[[Шпанска граѓанска војна|Шпанската граѓанска војна]], која започнала во јули 1936 година, била наводна причина за радикализација на режимот. Внатрешно, режимот се соочил со монархистички бунт во 1935 година, левичарски пуч во 1936 година и неколку бомби и заговори во 1936 и 1937 година, како и обид за атентат на Салазар во 1937 година. Во исто време, шпанските [[Втора Шпанска Република|републикански]] агенти биле активни во Лисабон, а шпански трупи биле распоредени на границата со Португалија, сериозно загрозувајќи го португалскиот суверенитет.{{Sfn|Wiarda|1977}}

Салазар го поддржал [[Франциско Франко]] и [[Националистичка фракција (Шпанска граѓанска војна)|националистите]] во нивната војна против [[Републиканска фракција (Шпанска граѓанска војна)|силите на Втората Република]], анархистите и комунистите. Преку Португалија на Салазар шпанските националисти добивале пратки со оружје од странство. Затоа, националистите го викале Лисабон „пристаништето Кастилја“.<ref>Beevor, Antony. ''The Spanish Civil War''. p. 97. {{ISBN|0911745114}}</ref>

Неколку дена пред крајот на Шпанската граѓанска војна, на 17 март 1939 година, Португалија и Шпанија го потпишале [[Ибериски пакт|Пиринејскиот пакт]], договор за ненапаѓање што означува почетокот на нова фаза во пиринејските односи.<ref>Maria Inácia Rezola, "The Franco–Salazar Meetings: Foreign policy and Iberian relations during the Dictatorships (1942–1963)" ''E-Journal of Portuguese History'' (2008) 6#2 pp. 1–11. [http://www.brown.edu/Departments/Portuguese_Brazilian_Studies/ejph/html/issue12/html/mrezola.html online] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210224152315/https://www.brown.edu/Departments/Portuguese_Brazilian_Studies/ejph/html/issue12/html/mrezola.html|date=24 February 2021}}</ref> Пактот се покажал како одлучувачки документ за задржување на Пиринејскиот Полуостров вон континенталниот систем на Хитлер.{{Sfn|Hoare|1946}}

=== Втора светска војна ===
Од самиот почеток на војната во 1939 година, Салазар бил убеден дека Британија ќе претрпи штета, но ќе остане непоразена ако САД се приклучат во војната и дека [[Сојузници во Втората светска војна|сојузниците]] ќе победат.<ref>Henry Jay Taylor, ''Milwaukee Sentinel'', 2 October 1968, as cited in {{Harvnb|Kay|1970}}</ref>

==== Неутралност ====
Во 1937 година, Салазар објавил книга во ги критикувал [[Нирнбершки закони|Нирнбершките закони]] донесени во 1935 година во Германија.<ref>{{Наведена книга|title=Como se Levanta um Estado|last=Salazar|first=António de Oliveira|date=1977|publisher=Golden Books|location=Lisbon|pages=69}}</ref> Салазар немал симпатии кон [[Трет Рајх|нацистичкиот режим во Германија]] и неговите империјални амбиции, и германскиот Рајх го сметал како бастион против ширењето на комунизмот, а не како сојузничка држава. Тој ја фаворизирал шпанската националистичка кауза поради страв од комунистичка инвазија на Португалија, но сепак му биле непријатни врските кои шпанската влада ги имала со силите на [[Сили на Оската|Оската]].{{Sfn|Kay|1970}}

Така, политиката на неутралност на Салазар во Втората светска војна имала стратешка компонента. Земјата сè уште имала колонии кои не можела да ги одбрани од евентуален воен напад. Застанувањето на страната на Оската би ја довело Португалија во конфликт со Британија, што веројатно ќе резултира со губење на нејзините колонии, а застанување на страната на сојузниците би предизвикало германска инвазија на континентална Португалија. Португалија продолжила да извезува [[волфрам]] и други стоки и во Оската (делумно преку Швајцарија) и во сојузничките земји.<ref>{{Наведено списание|last=Wheeler|first=Douglas|date=Summer 1986|title=The Price of Neutrality: Portugal, the Wolfram Question, and World War II|journal=Luso-Brazilian Review|volume=23|issue=1|pages=107–127|jstor=3513391}}</ref> На 1 септември 1939 година, кога почнала Втората светска војна, португалската влада објавила дека 600-годишната [[Англо-португалска алијанса]] останала непроменета, но бидејќи Британците не побарале помош од Португалија, Португалија може да остане неутрална во војната.{{Sfn|Leite|1998}}

Сепак, на почетокот од војната режимот на Салазар покажувал симпатии кон [[Сили на Оската|Оската]]; Салазар на пример изразил одобрение за [[Операција Барбароса|германската инвазија на Советскиот Сојуз]]. Оваа поддршка може да се припише на цврстата антикомунистичка позиција на Салазар, а не на вистинската поддршка за Хитлер или нацистичкиот режим. По 1943 година Португалија ги фаворизирала сојузниците и им ги дала под закуп воздушни бази во [[Азори]]те откако сојузниците му се заканиле со инвазија на Португалија ако не ги исполни барањата на сојузниците. Салазар по големиот притисок од сојузниците ги прекинал испораките на [[волфрам]] и гума за Германија во 1944 година.<ref>Douglas L. Wheeler, "The Price of Neutrality: Portugal, the Wolfram Question, and World War II".</ref><ref>{{Наведено списание|last=Gervase Clarence-Smith|first=William|year=2011|title=The Portuguese Empire and the 'Battle for Rubber' in the Second World War|url=https://eprints.soas.ac.uk/id/eprint/18226|journal=Portuguese Studies Review|volume=19|issue=1|pages=177–196|issn=1057-1515}}</ref> Лисабон бил база за операциите на Меѓународниот Црвен крст за помош на сојузничките заробеници и бил главна воздушна транзитна точка меѓу Велика Британија и САД.<ref>Ian Dear, and M.R.D. Foot, eds.</ref>

Во 1942 година, австралиските трупи накратко го окупирале [[Португалски Тимор]], но набрзо го напуштиле по инвазијата на Јапонците. Салазар се трудел да го врати Источен Тимор под своја контрола, и успеал во тоа по предавањето на Јапонците во 1945 г.<ref>{{Наведено списание|last=Davis|first=Sonny B.|year=2005|title=Salazar, Timor, and Portuguese Neutrality in World War II|journal=Portuguese Studies Review|volume=13|issue=1|pages=449–476|issn=1057-1515}}</ref>

Во 1945 година, Португалија прогласила дводневна жалост поради смртта на Адолф Хитлер.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/1103287|title=PORTUGAL IN MOURNING FOR HITLER|date=4 May 1945|work=[[The Argus (Melbourne)]]}}</ref>

==== Одржување на режимот ====
По почетокот на [[Студена војна|Студената војна]], Салазаровата ''Нова Држава'' останала строго авторитарна. На претседателските избори во Португалија од 1958 година повеќето неутрални набљудувачи верувале дека на фер избори кандидатот на демократската опозиција, Умберто Делгадо, ќе го победи кандидатот на Салазаровиот режим, [[Америко Томас]]. Делгадо изјавил дека ако биде избран, прво нешто што ќе направи ќе биде разрешување на Салазар.{{Се бара извор|date=August 2021}} Делгадо освоил една четвртина од гласовите, многу помалку од Томас. Салазар бил вознемирен од епизодата, и протуркал уставен амандман претседателот се избира од двете парламентарни тела, кои биле под негова контрола. Делгадо бил избркан од португалската војска и се засолнил во бразилската амбасада пред да замине во егзил; а подоцна и убиен од тајната полиција (ПИДЕ) во Алжир. {{Sfn|Meneses|2009}}

=== Меѓународни односи по Втората светска војна ===
[[Податотека:Truman_signing_North_Atlantic_Treaty.jpg|мини| [[Хари Труман|Претседателот Труман]] го потпишува [[Северноатлантски договор|Северноатлантскиот договор]] со португалскиот амбасадор Теотонио Переира кој стои зад него]]
И покрај авторитарниот карактер на режимот, Португалија не претрпела меѓународна изолација како Шпанија по Втората светска војна. За разлика од Шпанија, Португалија под Салазар била прифатена во [[Маршалов план|Маршаловиот план]] (1947–1948) во замена за помошта што им ја даде на сојузниците во последните фази од војната. Понатаму, исто така, за разлика од Шпанија, била една од 12-те основачки членки на [[НАТО|Организацијата на Северноатлантскиот договор]] (НАТО) во 1949 година, поради улогата на Португалија како сојузник против комунизмот за време на Студената војна и покрај нејзиниот статус како единствен недемократски основач. Во 1950 година, Португалија се приклучила на Европската унија за плаќања и учествувала во основањето на [[Европска асоцијација за слободна трговија|Европската асоцијација за слободна трговија]] (ЕФТА) во 1960 година и [[Организација за економска соработка и развој|Организацијата за економска соработка и развој]] во 1961 година. Таа се приклучила на [[Општа спогодба за царини и трговија|Општата спогодба за царини и трговија]] во 1962 година, и конечно, Португалија потпишала договор за слободна трговија со [[Европска економска заедница|Европската економска заедница]] во 1972 година, сè уште под покровителство на ''Нова Држава''.<ref>Nicolau Andresen, "The Salazar Regime and European Integration, 1947–1972", ''European Review of History'' (2007) 14#2 pp. 195–214.</ref>

== Повлекување од политиката и смрт ==
Во август 1968 г., Салазар ненадејно доживеал мозочен удар и по 36 години на чело на државата, 79-годишниот премиер на Португалија бил разрешен од функцијата од страна на претседателот [[Америко Томас]]. На 27 септември 1968 година за премиер бил назначен [[Марсело Каитано]]. Салазар не бил известен дека е сменет од својата позиција како водач на режимот, а според некои извештаи, Салазар верувал дека е премиер сѐ до својата смрт во јули 1970 година. Починал во Лисабон и бил погребан во родното место. На погребот учествувале неколку десетици илјади луѓе.

== Наводи ==
{{Наводи}}

== Извори ==

* {{Наведена книга|url=http://www.antoniocostapinto.eu/docs/books/The%20Blue%20Shirts_832172.pdf|title=The Blue Shirts – Portuguese Fascists and the New State|last=[[António Costa Pinto|Costa Pinto]]|first=António|date=2000|publisher=Social Science Monographs, Boulder – Distributed by Columbia University Press, NY|isbn=0-88033-982-9}}
* {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/portugalofsalaza011716mbp|title=The Portugal of Salazar|last=Derrick|first=Michael; R.J. Stove|publisher=Campion Books, Ltd.|year=1938|location=New York|author-link=Michael Derrick}} [[iarchive:portugalofsalaza011716mbp|online free]]
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=CPN_QgAACAAJ&q=egerton+salazar|title=Salazar, Rebuilder of Portugal|last=Egerton|first=F. Clement C.|publisher=Hodder & Stoughton.|year=1943|location=London}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=-xu8AAAAIAAJ&pg=PA60|title=Portugal: A Twentieth-century Interpretation|last=Gallagher|first=Tom|publisher=Manchester University Press|year=1983|isbn=978-0-7190-0876-4|pages=60, 99|author-link=Thomas Gerard Gallagher}}
* {{Наведена книга|title=Fascists and Conservatives|last=Gallagher|first=Tom|publisher=Routledge|year=1990|isbn=0-04-940086-X|editor-last=Blinkhorn|editor-first=Martin|pages=157–173|chapter=Chapter 9: Conservatism, dictatorship and fascism in Portugal, 1914–45|author-link=Thomas Gerard Gallagher}}
* {{Наведена книга|title=Salazar: The Dictator Who Refused To Die|last=Gallagher|first=Tom|publisher=C Hurst & Co Publishers Ltd|year=2020|isbn=978-1-78738-388-3|author-link=Thomas Gerard Gallagher}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=W0wmAAAAMAAJ|title=Wartime Mission in Spain, 1942–1945|last=Hayes|first=Carlton J.H.|publisher=Macmillan Company 1st Edition|year=1945|isbn=978-1-121-49724-5|author-link=Carlton J. H. Hayes}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=w0vPAAAAMAAJ|title=Ambassador on Special Mission|last=[[Samuel Hoare, 1st Viscount Templewood|Hoare]]|first=Samuel|publisher=Collins; First Edition|year=1946|pages=124, 125}}
* {{Наведена книга|title=Pearl Harbor, Lisboa, Tóquio – memórias de um diplomata|last=Morishima|first=Morito|publisher=Iwanami Shoten|year=1950|pages=108}}
* {{Наведена книга|title=Salazar and Modern Portugal|last=Kay|first=Hugh|publisher=Hawthorn Books|year=1970|location=New York}}
* {{Наведено списание|last=Leite|first=Joaquim da Costa|year=1998|title=Neutrality by Agreement: Portugal and the British Alliance in World War II|url=http://digitalcommons.wcl.american.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1305&context=auilr|journal=American University International Law Review|volume=14|issue=1|pages=185–199|access-date=19 March 2014}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=OWWJxLAAq9oC&q=sousa+mendes|title=Lisbon: War in the Shadows of the City of Light, 1939–1945|last=Lochery|first=Neill|publisher=PublicAffairs; 1 edition|year=2011|isbn=978-1-58648-879-6|page=345}}
* {{Наведено списание|last=Meneses|first=Filipe Ribeiro|year=2002|title=Review: The Origins and Nature of Authoritarian Rule in Portugal, 1919–1945|url=http://mural.maynoothuniversity.ie/11494/1/FRDM_Origins_2002.pdf|journal=Contemporary European History|volume=11|issue=1|pages=153–163|doi=10.1017/S096077730200108X|jstor=20081821}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=hewsI4PU6sMC|title=Salazar: A Political Biography|last=Meneses|first=Filipe Ribeiro|publisher=Enigma Books; 1 edition|year=2009|isbn=978-1-929631-90-2|page=544|author-link=Filipe Ribeiro de Meneses}}
* {{Наведено списание|last=Milgram|first=Avraham|year=1999|title=Portugal, the Consuls, and the Jewish Refugees,1938–1941|url=http://yad-vashem.org.il/odot_pdf/Microsoft%20Word%20-%203230.pdf|journal=Yad Vashem Studies|volume=XXVII|pages=123–156|access-date=19 March 2014|archive-date=2017-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20171026164048/http://yad-vashem.org.il/odot_pdf/Microsoft%20Word%20-%203230.pdf/|url-status=dead}}
* {{Наведена книга|title=Salazar, Portugal e o Holocausto|last=Pimentel|first=Irene|last2=Ninhos|first2=Claudia|year=2013|isbn=978-9896442217|location=Lisbon|pages=908|language=pt}}
* {{Наведена книга|title=Judeus em Portugal durante a II Guerra Mundial : em fuga de Hitler e do Holocausto|last=Pimentel|first=Irene Flunser|date=2006|publisher=Esfera dos Livros|isbn=9789896261054|location=Lisboa|language=pt}}
* {{Наведена книга|title=História de Portugal|last=Ramos|first=Rui|date=2010|publisher=A Esfera dos Livros|edition=4}}
* {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/swordoliverecoll0000rend|title=The Sword and the Olive – Recollections of Diplomacy and Foreign Service 1913–1954|last=[[George William Rendel|Rendel]]|first=Sir George|date=1957|publisher=John Murray|edition=First|asin=B000UVRG60|url-access=registration}}
* {{Наведено списание|last=Wheeler|first=Douglas L.|year=1983|title=In the Service of Order: The Portuguese Political Police and the British, German and Spanish Intelligence, 1932–1945|journal=Journal of Contemporary History|volume=18|issue=1|pages=1–25|doi=10.1177/002200948301800101|jstor=260478}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=e-3kxBySncsC&pg=PA201|title=Historical Dictionary of Portugal|last=Wheeler, Douglas L.|last2=Walter C. Opello|date=10 May 2010|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-7075-8|pages=238–241}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=dHFaAAAAIAAJ|title=Corporatism and Development: The Portuguese Experience|last=Wiarda|first=Howard J.|publisher=Univ of Massachusetts Press|year=1977|isbn=978-0-87023-221-3|edition=First|author-link=Howard J. Wiarda}}
* {{Наведена книга|title=Projecção de Salazar no Estrangeiro, 1928–1948|publisher=União Nacional|year=1949|location=Porto|language=pt}}

== Дополнителна литература ==

* {{Наведено списание|last=Baklanoff|first=Eric N|year=1992|title=The Political Economy of Portugal's Later "Estado Novo": A Critique of the Stagnation Thesis|journal=Luso-Brazilian Review|volume=29|issue=1|pages=1–17|jstor=3513163|ref=none}}
* Costa Pinto, António. "The Portuguese 'New State' and the Diffusion of Authoritarian Models in Interwar Latin America". ''Journal of Contemporary History'' (2021): 00220094211066000.
* Coyne, E.J. "Oliveira Salazar and the Portuguese Corporative Constitution". ''The Irish Monthly'', vol. 64, no. 752, 1936, pp.&nbsp;81–94.
* Gallagher, Tom. "Salazar: Portugal's Great Dictator A contemporary of Hitler, Franco and Mussolini, Salazar is remembered by some of his compatriots as the greatest figure in the nation's history. Why?" ''History Today'' (Sept 2018) 68#9 [https://www.historytoday.com/tom-gallagher/salazar-portugals-great-dictator online]
* Graham, Lawrence S. and Harry M. Makler. ''Contemporary Portugal: The Revolution and Its Antecedents'' (U of Texas Press, 1979)
* Hamann, Kerstin, and Paul Christopher Manuel. "Regime changes and civil society in twentieth-century Portugal". ''South European Society and Politics'' 4.1 (1999): 71–96.
* Kallis, Aristotle. "Unlikely Mediterranean authoritarian crossings: Salazar's Portugal as model for the 4th of August dictatorship in Greece (1936–1940)". in ''An Authoritarian Third Way in the Era of Fascism'' (Routledge, 2021) pp.&nbsp;91–106.
* Kay, Hugh. ''Salazar and Modern Portugal'' (1970) [[iarchive:in.ernet.dli.2015.117820|online]]
* Payne, Stanley G. ''A History of Spain and Portugal'' (2 vol 1973) [http://libro.uca.edu/payne2/index.htm full text online vol 2 after 1700]; standard scholarly history; chapter 27 pp.&nbsp;663–683
* {{Наведена книга|title=Correspondência de Pedro Teotónio Pereira Oliveira Salazar|last=Pereira|first=Pedro Teotónio|publisher=Presidência do Conselho de Ministros. Comissão do Livro Negro sobre o Regime Fascista|year=1987|language=pt|ref=none}}
* {{Наведено списание|last=Pimentel|first=Irene|year=2002|title=Women's Organizations and Imperial Ideology under the Estado Novo|journal=Portuguese Studies|volume=18|pages=121–131|doi=10.1353/port.2002.0014|jstor=41105184}}
* Pinto, António Costa. "Looking for a third way: Salazar's dictatorship and the diffusion of authoritarian models in the era of fascism". in ''An Authoritarian Third Way in the Era of Fascism'' (Routledge, 2021) pp.&nbsp;7–37.
* Pitcher, M. Anne. ''Politics in the Portuguese Empire: The State, Industry, and Cotton, 1926–1974'' (Oxford University Press, 1993)
* Santos, Paula Borges. "Politics and religion under the dictatorship in Portugal (1933-1974): rebuilding the separation between the State and the Church". ''Storicamente'' (2020). [https://storicamente.org/borges-santos-politics-religion-dictatorship-portugal online]
* Simpson, Duncan, and Ana Louceiro. "Everyday life under the PIDE: A quantitative survey on the relations between ordinary citizens and Salazar's political police (1955‐74)". ''International Journal of Iberian Studies'' 34.3 (2021): 195-216. [https://www.ingentaconnect.com/contentone/intellect/ijis/2021/00000034/00000003/art00001?crawler=true&mimetype=application/pdf online]
* {{Наведено списание|last=Stoer|first=Stephen R|last2=Dale|first2=Roger|year=1987|title=Education, State, and Society in Portugal, 1926–1981|journal=Comparative Education Review|volume=31|issue=3|pages=400–418|doi=10.1086/446698|jstor=1188572}}
* Weber, Ronald. ''The Lisbon Route: Entry and Escape in Nazi Europe'' (2011).
* {{Наведено списание|last=West|first=S. George|year=1938|title=The Present Situation in Portugal|journal=International Affairs|volume=17|issue=2|pages=211–232|doi=10.2307/2602248|jstor=2602248}}
* {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/destructionofnat0000wrig|title=The Destruction of a Nation: United States' Policy Towards Angola Since 1945|last=Wright|first=George|publisher=Pluto Press|year=1997|isbn=978-0-7453-1029-9|location=London|author-link=George Wright (historian)|url-access=registration}}

=== Примарни извори ===

* {{Наведена книга|title=Doctrine and Action: Internal and Foreign Policy of the New Portugal, 1928–1939|last=Salazar|first=António de Oliveira|publisher=Faber and Faber|year=1939|location=London|asin=B00086D6V6}}
* {{Наведена книга|title=Salazar, o fim e a morte: história de uma mistificação; inclui os textos inéditos do Prof. Eduardo Coelho 'Salazar e o seu médico' e 'Salazar visto pelo seu médico'|last=Coelho|first=Eduardo Coelho; António Macieira|publisher=Publ. Dom Quixote|year=1995|isbn=978-9722012720|edition=1.|location=Lisboa}}
* {{Наведена книга|title=Os meus 35 anos com Salazar|last=de Melo Rita|first=Maria da Conceição|last2=Vieira, Joaquim|date=2007|publisher=A Esfera dos Livros|isbn=978-9896260743|edition=1|location=Lisbon|language=pt}} – Salazar seen by "Micas", one of his two adopted children.

[[Категорија:Римокатолички христијани од Португалија]]
[[Категорија:Носители на Големиот крст од I класа на Орденот за заслуги за СР Германија]]
[[Категорија:Нова Држава (Португалија)]]
[[Категорија:Починати во 1970 година]]
[[Категорија:Родени во 1889 година]]
[[Категорија:Статии со извори на португалски (pt)]]
[[Категорија:Луѓе од Студената војна]]
[[Категорија:Премиери на Португалија]]
[[Категорија:Претседатели на Португалија]]
[[Категорија:Португалски министри]]
[[Категорија:Португалски националисти]]
[[Категорија:Политички водачи од Втората светска војна]]
[[Категорија:Антимарксизам]]
[[Категорија:Португалски политичари]]