Maj 1968
| Протести во Франција во мај 1968 година | |||
|---|---|---|---|
| Дел од протест од 1968 година | |||
 | |||
| Датум | 2 мај – 23 јуни | ||
| Место | Франција | ||
| Начини | Окупација, спонтани штрајкови, генерални штрајкови | ||
| Исход | Вонредни законодавни избори | ||
| Страни во судирот | |||
| Предводници | |||
Почнувајќи од мај 1968 година, се случил период на граѓански немири низ Франција, кои траеле околу седум недели, спроведени со демонстрации, генерални штрајкови и окупации на универзитети и фабрики. Во екот на настаните, кои оттогаш станале познати како мај 68, француската економија застанала.[1] Протестите достигнале точка кога политичките водачи стравувале од граѓанска војна или револуција; националната влада за кратко престана да функционира откако претседателот Шарл де Гол во еден момент тајно побегнал од Франција во Германија. Овие протести ги поттикнале движењата ширум светот, со песни, имагинативни графити, постери и пароли.[2][3]
Немирите започнале со низа студентски протести против капитализмот, потрошувачите, американскиот империјализам и традиционалните институции. Силната полициска закана врз демонстрантите ги принудила француските синдикални конфедерации да повикаат на штрајкови на солидарност, кои се рашириле далеку побрзо од очекуваното и достигна 11 милиони работници, повеќе од 22% од вкупното население на Франција во тоа време.[1] Движењето се одликувало со спонтани и децентрализирани активности; ова создало серија конфликти, понекогаш дури и внатрешни конфликти меѓу синдикатите и левичарските партии. Тоа било најголемиот генерален штрајк досега започнат во Франција и првиот спонтан национален генерален штрајк.
Настани во мај
[уреди | уреди извор]Студентски штрајкови
[уреди | уреди извор]
По неколкумесечните судири меѓу студентите и властите во кампусот Нантер на Универзитетот во Париз (сега Париски универзитет Нантер ), администрацијата го затворила универзитетот на 2 мај 1968 година. Студентите на Сорбонскиот кампусот во Универзитетот во Париз (денес Сорбонски универзитет) се состанале во Париз на 3 мај во знак на протест против затворањето и заканата за протерување на неколку студенти од Нантер.[4] Во понеделникот, 6 мај, Националната унија на студенти, () - сè уште денес најголемата студентска унија во Франција - и унијата на универзитетски наставници повикале марш во знак на протест против полициската инвазија на Сорбон. Повеќе од 20.000 студенти, наставници и приврзаници марширале кон Сорбон, кои биле опколена од полицијата. Додека толпата се распрснувала, некои почнале да создаваат барикади од сè што им било при рака, а дел фрлале камења од калдрма по џандарите, принудувајќи ги да се повлечат некое време. Потоа полицијата вратила со солзавец и се вратила на собирот. Стотици студенти биле уапсени.
Унијата на средношколски ученици изразиле поддршка за немирите на 6 мај. Следниот ден се приклучиле студенти, наставници и поголем број млади работници. Тие се собрале кај Триумфалната порта, барајќи:
- да се отфрлат сите кривични пријави против уапсените студенти,
- полицијата да го напушти универзитетот, и
- властите повторно да ги отворат Нантер и Сорбона.
Преговорите не успеале, а студентите се вратиле во нивните кампуси по лажна дојава дека владата се согласила да ги отвори, само за да откријат дека полицијата сè уште ги води училишта. Ова довело до револуционерен бес кај студентите.
Во петок, на 10 мај, уште една голема маса на народ се собрала на Рив Гауч . Кога повторно биле блокирани од безбедносните сили на речниот премин, толпата повторно подигнала барикади, кои потоа биле нападнати од полицијата во 2:15 часот по полноќ, откако повторно не успеале преговорите. Конфликтот, во кој биле убиени и повредени стотици лица, траел до зори следниот ден. Настаните се емитувале на радио како што се одвивале, а резултатите се емитувале на телевизија следниот ден. Се појавиле обвиненија дека полицијата била вклучена во немири, преку агент провокатори, палење автомобили и фрлање молотови коктели .[5]
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ 1,0 1,1 „Situationist International Online“. Архивирано од изворникот на 2019-07-04. Посетено на 2020-05-02.
- ↑ „Mai 68 - 40 ans déjà“. Архивирано од изворникот на 25 ноември 2016. Посетено на 9 јануари 2020.
- ↑ DeRoo, Rebecca J. (2014). The Museum Establishment and Contemporary Art: The Politics of Artistic Display in France after 1968. Cambridge University Press. ISBN 9781107656918.
- ↑ Damamme, Gobille, Matonti & Pudal, ed., p. 190.
- ↑ „Michel Rocard“. Le Monde.fr. Архивирано од изворникот на 22 октомври 2007. Посетено на 21 април 2007.
Литература
[уреди | уреди извор]- Damamme, Dominique; Gobille, Boris; Matonti, Frédérique; Pudal, Bernard, уред. (2008). Mai-juin 68 (француски). Éditions de l'Atelier. ISBN 978-2708239760.
- Rotman, Patrick (2008). Mai 68 raconté à ceux qui ne l'ont pas vécu (француски). Seuil. ISBN 978-2021127089.
- Abidor, Mitchell. May Made Me. An Oral History of the 1968 Uprising in France (interviews).
- Adair, Gilbert. The Holy Innocents (novel).
- Bourg, Julian. From Revolution to Ethics: May 1968 and Contemporary French Thought.
- Casevecchie, Janine. MAI 68 en photos:, Collection Roger-Viollet, Editions du Chene - Hachette Livre, 2008.
- Castoriadis, Cornelius with Claude Lefort and Edgar Morin. Mai 1968: la brèche.
- Cliff, Tony and Ian Birchall. France – the struggle goes on. Full text at marx.org
- Cohn-Bendit, Daniel. Obsolete Communism: The Left-Wing Alternative.
- Dark Star Collective. Beneath the Paving Stones: Situationists and the Beach, May 68.
- DeRoo, Rebecca J. The Museum Establishment and Contemporary Art: The Politics of Artistic Display in France after 1968.
- Feenberg, Andrew and Jim Freedman. When Poetry Ruled the Streets.
- Ferlinghetti, Lawrence. Love in the Days of Rage (novel).
- Gregoire, Roger and Perlman, Fredy. Worker-Student Action Committees: France May '68. PDF of the text
- Harman, Chris. The Fire Last Time: 1968 and After. London: Bookmarks, 1988.
- Jones, James. The Merry Month of May (novel).
- Knabb, Ken. Situationist International Anthology.
- Kurlansky, Mark. 1968: The Year That Rocked The World.
- Marcus, Greil. Lipstick Traces: A Secret History of the 20th Century.
- Emile Perreau-Saussine, "Liquider mai 68?", in Les droites en France (1789–2008), CNRS Editions, 2008, p. 61-68, PDF
- Plant, Sadie. The Most Radical Gesture: The Situationist International in a Postmodern Age.
- Quattrochi, Angelo; Nairn, Tom (1998). The Beginning of the End. Verso Books. ISBN 978-1859842904.
- Ross, Kristin. May '68 and its Afterlives.
- Schwarz, Peter. '1968: The general strike and the student revolt in France' Архивирано на 26 септември 2012 г.. 28 May 2008. Retrieved 12 June 1010. World Socialist Web Site.
- Seale, Patrick and Maureen McConville. Red Flag/Black Flag: French Revolution 1968.
- Seidman, Michael. The Imaginary Revolution: Parisian Students and Workers in 1968 (Berghahn, 2004).
- Singer, Daniel. Prelude To Revolution: France In May 1968.
- Staricco, Juan Ignacio. The French May and the Shift of Paradigm of Collective Action.
- Touraine, Alain. The May Movement: Revolt and Reform.
- The Atelier Popularie. Beauty Is in the Street: A Visual Record of the May 68 Uprising.
- Maclean, M. (2002). Economic Management and French Business: From de Gaulle to Chirac. Palgrave Macmillan UK. ISBN 978-0-230-50399-1.
- Viénet, René (1992). Enragés and situationists in the occupation movement, France, May '1968. New York: Autonomedia. ISBN 9780936756790. OCLC 27424054.
- Singer, Daniel (2002). Prelude to Revolution: France in May 1968 (англиски). South End Press. ISBN 9780896086821.
- Howell, Chris (2011). „The Importance of May 1968“. Regulating Labor: The State and Industrial Relations Reform in Postwar France (англиски). Princeton University Press. стр. 6. ISBN 978-1-4008-2079-5 – преку Project MUSE.
- Lewis, Robert W. (2016). „Stadium spectacle beyond 1945“. The Stadium Century (англиски). Manchester University Press. ISBN 978-1-5261-0625-4.
- Dogan, Mattei (1984). „How Civil War Was Avoided in France“. International Political Science Review. 5 (3). doi:10.1177/019251218400500304. JSTOR 1600894.
- Singer, Daniel (2002). Prelude to Revolution: France in May 1968. South End Press. ISBN 978-0-89608-682-1.
- Dogan, Mattéi (2005). Political Mistrust and the Discrediting of Politicians. Brill. ISBN 9789004145306.
- Mendel, Arthur P. (јануари 1969). „Why the French Communists Stopped the Revolution“. The Review of Politics. 31 (1). doi:10.1017/s0034670500008913. JSTOR 1406452.
- Mendel, Arthur P. (јануари 1969). „Why the French Communists Stopped the Revolution“. The Review of Politics. 31 (1): 3–27. doi:10.1017/s0034670500008913. JSTOR 1406452.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Guide to the Paris Student Revolt Collection. Special Collections and Archives, The UC Irvine Libraries, Irvine, California.
- Paris 1968 Posters Digital Collections | Victoria University Library in the University of Toronto
- Paris, Posters of a Revolution Collection Special Collections | Victoria University Library in the University of Toronto
- May Events Archive of Documents
- Paris May-June 1968 Archive at marxists.org
- May 1968: 40 Years Later, City Journal, Spring 2008 Архивирано на 5 мај 2008 г.
- Maurice Brinton, Paris May 1968
- Chris Reynolds, May 68: A Contested History, Sens Public
- Marking the French Social Revolution of 1968, an NPR audio report
- Barricades of May ’68 Still Divide the French New York