Истарска скала
,_1st_mvt.,_bars_13-20.png)
Истарска скала се однесува и на „уникатна“ музичка скала и на жанровите на народната музика од Истра и Кварнерскиот Залив кои ја користат таа скала.[1] Името го добила по полуостровот Истар. Истарската народна музика се заснова врз карактеристична музичка скала со шест тонови (т.н. Истарска скала) и дводелното, малку назално пеење на полуостровот. Дводелното пеење и свирење во истарска скала, традиционална практика на пеење карактеристична за истарскиот регион и севернојадранското крајбрежје и островите, било впишано во списокот на нематеријално културно наследство на УНЕСКО во 2009 година.[2]
Жанровите ги вклучуваат канат и таранкање; техниките вклучуваат назален тон, варијација и импровизација и разрешување до унисон или октава; а инструментите вклучуваат двојни трски како што се сопеле, шалмај, гајди и други инструменти како што се флејта и тамбурица лаути.[1] Првпат бил именуван од Иван Матетич Роњгов на почетокот на дваесеттиот век, помагајќи му на неговото проучување и нотација на хрватската музика.
Опис[уреди | уреди извор]
Нерамномерно, скалата може приближно да се означи како: EFGA ♭ -B ♭ -C ♭ [хексатоничен] (види: енхармоничен), првите шест ноти на октатонска скала на E. Може да се размислува на различни начини, како што е грегоријанскиот фригиски режим со спуштени 4-ти, 5-ти и 6-ти степени (на E: EFGA ♭ -B ♭ -C ♭ -D [хептатоничен]).[3] Претставите ја карактеризираат дијафонијата и фригиската каденца (во E: F и D се движат кон E).[3]
Иако, „релативната интонација варира значително од пример до пример [и помеѓу инструментите]“, скалата е исто така опишана како изведена од само интонација : субхармонија од седум до четиринаесет (приближно D, E, F, G ♭, A ♭, B ♭, C, D') (ⓘ и ⓘ).
Во гудачкиот квартет на Јозеф Хајдн во фа-мол, оп. 20 бр. 5, се наоѓа нешто како истарскиот режим, но без неговата горна нота. Урош Крек ја користел „на маскиран начин“. Тартини можеби ја проучувал скалата, и Бела Барток ја забележал скалата. Циклусот од 15 дела на Карол Пахор, Истријанка (1950), била резултат на проучување на истарскиот модус, како и камерата Симфонија од истарски начин на Данило Швара (1957). Истарскиот режим се јавува во Балканофонијата на Јосип Штолчер-Славенски (1927).
Низ областите на Истра и Кварнерскиот Залив се ширело карактеристичното вокално пеење, кое се состоело од наизменични полу и цели чекори, особено во изведбите на постарите пејачи и инструменталисти. Песните ги пееле парови пејачи (машки, женски или мешани) во карактеристична дводелна полифонија во мали третини (или големи шестини) со каденца до дует или октава.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 "Two-part singing and playing in the Istrian scale", UNESCO.org.
- ↑ Antos, Zvjezdana; Fromm, Annette B.; and Golding, Viv (2017).
- ↑ 3,0 3,1 Žganec, Vinko; Sremec, Nada, уред. (1951). Hrvatske narodne pjesme i plesovi. 1. Zagreb: Seljačka sloga. стр. 228.
Литература[уреди | уреди извор]
- Безиќ, Јерко. „Југославија, народна музика: Хрватска“, Њу Гроув речник 2:594.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- „ Дводелно пеење и свирење во истарска скала “ (УНЕСКО), YouTube.com .
- „ Малку зборови за традиционалната истарска музика и оро “, Истра од Смрикве .
- „ option=com_content&view=article&id=4&Itemid=15&option=com_content Народната музика на островот Крк “, Златни и сребрени точки .