Торичелиев опит
Торичелиев опит ― опит измислен во Пиза во 1643 година од страна на италијанскиот научник Еванџелиста Торичели (1608-1647). Целта на неговиот опит е да докаже дека изворот на вакуум доаѓа од атмосферскиот притисок.[1]
Контекст[уреди | уреди извор]
Во поголемиот дел од човечката историја, притисокот на гасовите како што е воздухот бил игнориран, негиран или се земал здраво за готово, но уште во 6 век п.н.е., грчкиот филозоф Анаксимен од Милет тврдел дека сите нешта се направени од воздух кој едноставно се менува со различни нивоа на притисок. Тој можел да набљудува како испарува водата, се претвора во гас и чувствуваше дека тоа важи дури и за цврстата материја. Повеќе кондензиран воздух правел постудени, потешки предмети, а проширениот воздух правеле полесни и потопли предмети. Ова било слично на тоа како гасовите навистина стануваат помалку густи кога се потопли, погусти кога се поладни.
Аристотел во некои списи изјавил дека „природата се гнаси од вакуум“, а исто така и дека воздухот нема маса/тежина. Популарноста на тој филозоф го задржа ова доминантно гледиште во Европа две илјади години. Дури и Галилео го прифати, верувајќи дека силата на вакуумот е тој што создава сифон.
Во 17 век, Еванџелиста Торичели спровел опити со жива што му овозможи да го измери присуството на воздух. Тој ќе натопи стаклена цевка, затворена на едниот крај, во чинија со жива и ќе го подигне затворениот крај надвор од неа, држејќи го отворениот крај потопен. Тежината на живата ќе ја повлече надолу, оставајќи делумен вакуум на крајниот крај. Ова го потврдило неговото верување дека воздухот/гасот има маса, создавајќи притисок врз работите околу него. Откритието помогнало Торичели да го донесе заклучокот:
| „ | Живееме потопени на дното на океанот на елементот воздух, за кој според несомнените опити се знае дека има тежина. | “ |
Овој тест во суштина бил првиот документиран манометар.
Блез Паскал отишол подалеку, барајќи го неговиот зет да го проба опитот на различни надморски височини на планина и открил дека колку подалеку во океанот на атмосферата, толку е поголем притисокот.
Постапка[уреди | уреди извор]
Опитот користел едноставен барометар за мерење на притисокот на воздухот, пополнувајќи го со жива до 75% од цевката. Сите воздушни меури во цевката мора да бидат отстранети со превртување неколку пати. После тоа, чиста жива се полни уште еднаш додека цевката не е целосно полна. Барометарот потоа е ставен превртен на садот полн со жива. Ова предизвикува живата во цевката да падне сè додека разликата помеѓу живата на површината и во цевката не биде околу 760 мм.[2] Дури и кога цевката е затресена или навалена, разликата помеѓу површината и во цевката не е засегната поради влијанието на атмосферскиот притисок.
Заклучок[уреди | уреди извор]
Торичели заклучил дека живината течност во цевката е потпомогната од атмосферскиот притисок што е присутен на површината на живата течност на садот. Тој изјави и дека промените на нивото на течноста од ден на ден се предизвикани од варијацијата на атмосферскиот притисок. Празниот простор во цевката е наречен Торичелиев вакуум.[3]
1 паскал = 1 њутн по квадратен метар (SI единица) 1 хектопаскал е 100 паскали
Дополнителни слики[уреди | уреди извор]
-
Водата е обоена со калиум перманганат заради лесна забележување. -
Цевката од корпата се извлекува до третиот кат од зградата и се забележува точката каде што течноста престанува да се крева. -
Фотографијата е направена од агол нагоре додека го изведува Торичелиевиот опит.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Torricelli's experiment. Simple barometer“. PhysicMax. Посетено на 23 јули 2023.
- ↑ „Torricelli's experiment“. Wolfram. Посетено на 23 јули 2023.
- ↑ Williams, Richard. „Torricelli Demonstrates the Existence of a Vacuum“. APS Physic. Посетено на 7 December 2016.