Анта Богиќевиќ

Антоније „Анта“ Богиќевиќ (Клупци кај Лозница, околу 1758 - Лозница, 1813) бил српски војвода за време на Првото српско востание. Го отпеал познатиот гуслар Филип Вишњиќ во песната „Битката за Лозница“.

Едно од основните училишта во Лозница го носи неговото име.

Раниот живот[уреди | уреди извор]

Антоније Анта Богиќевиќ е роден во селото Клупчима кај Лозница околу 1758 година.^[1] На почетокот на Првото српско востание бил еден од најзначајните луѓе во Јадар.^[2] По ослободувањето на Ваљевската и Шабачката нахија, Јаков Ненадовиќ и Караѓорѓе Петровиќ одобриле Анте Богиќевиќ и Јевта Савиќ да склучат договор со Мехмед-капетан Видајиќ за статусот на Јадар и Раѓевина.^[2]^[3] Според договорот, во областа немало читања, таму требало да судат Србите, а турската војска од Босна не смеела да нападне преку Јадранот, од друга страна областа не било дозволено да се приклучат на востанието. Во тоа време Анта Богиќевиќ и Јефта Савиќ Чотриќ станале старешини на Јадар. Овој договор траел до 1807 година.

Војводата од Подриње[уреди | уреди извор]

Кога бил прекршен договорот за Јадра, Подриње се вклучил во борбата за ослободување и српската војска под команда на Јаков Ненадовиќ влегла во Јадар и Раџевина.^[1] Анта Богиќевиќ тогаш бил назначен за војвода од Подриње. Оттогаш тој бил во чести судири со Турците по целата Дрина. Тој учествувачл во борбите со Турците во Крупњ, Ражањ, Полето Раѓеву и неколку пати во Лозница. Во текот на 1808 година, Али-паша Видајиќ со голема војска ја нападнал Лозница, каде Анта Богиќевиќ останал до доаѓањето на Караѓорѓе, Лука Лазаревиќ и Јаков Ненадовиќ.^[3] Битката започнала во селото Грнчар и завршила со тежок турски пораз на Тичарското поле. Во јули 1809 година, околу 15.000 Турци под команда на Али Паша Видајиќ ги опседнале Анте Богиќевиќ и Милош Потчерц во Лозница. По тридневната опсада, опколениот Богиќевиќ побарал помош од Симо Марковиќ, Лука Лазаревиќ, Стојан Чупиќ и Симо Катиќ.^[4] Кога помошта пристигнала на 28 јули 1809 година настанала решавачка битка, во која Турците биле поразени и протерани преку Дрина.

Првото српско востание[уреди | уреди извор]

За време на Првото српско востание се вклучил во востаниците и работел во организацијата на власта и снабдувањето на војската. Поставен бил во 1807 година за војводата од Јадар и оттогаш постојано бил на граница, бранејќи ја оваа проблематична област од турските упади од Босна. Со Турците се борел во Крупањ, Рожаје, Раѓево Поље, а најчесто во Лозница каде се воделе неколку крвави борби со босанско-турската војска. Тој бил ранет во една од тие борби.

Најзначајна била битката за Лозница, водена на 5 и 6 октомври 1810 година според стариот календар. За време на Али Паша Видајиќ, 30.000 Турци се спуштиле по Дрина до полето Тичар кај Лозница. Укрепените градски ѕидини ги бранеле 1.200 Срби, на чело со војводата од Лозница, Антонија Анта Богиќевиќ. Опсадата траела дванаесет дена, оган од топови и кумбари. Оценувајќи дека не може да им одолее на турските напади, војводата Анта се обратил за помош кај Лука Лазаревиќ. Според извештајот за опсадата на Лозница и откако го отфрлил Хашид-паша од Морава, Караѓорѓ побрзал да помогне со речиси целата војска од Шумадија и 200 Козаци. Се чини дека Караѓорѓе сметал дека најрешавачката битка во 1810 година да биде токму тогаш. Колку Караѓорѓе бил приврзан се гледа во писмото испратено до Петар Добрњац во кое се барало засилување:

„

Не оклевај ни минута. Секоја минута вреди, баш ми е гајле ако војската дојде минута порано на Дрина.

“

Лука Лазаревиќ и Јаков Ненадовиќ дошле на помош со војската на округот Шабац и Ваљево. Одлучувачката битка започнала утрото на 6 октомври 1810 година. години. За тоа Караѓорѓе го известил Милош Обреновиќ.

„

И Турците и ние излеговме на поле, и страшно се боревме со топови и пушки, за осум часа што немаше поголема од оваа битка.

“

Оваа победа на српската војска била една од најзначајните во Првото српско востание. Кога умрел војводата Анта Богиќевиќ во 1813 година го поставил за војвода неговиот син Богосав Богичевиќ. Делфа Иваниќ пишувал дека се самоубил во 1912 година бидејќи се плашел дека нема да биде доволно храбар. Бил погребан во Лозница на Ровот, но Турците му го извадиле телото, му ја отсекле главата и го фрлиле во реката Штаерска. Меѓутоа, патриотите подоцна тајно му ги извадиле коските и го погребале до црквата во Лозница. Неговата ќерка Томанија се омажила за Јеврем Обреновиќ, а синот Милош бил убиен од Тома Вучиќ Перишиќ во 1844 година го задушил Катанскиот бунт. Внукот на Томанија и Јеврем Обреновиќ бил првиот крал на модерна Србија, Милан Обреновиќ.

Смрт[уреди | уреди извор]

Анта се разболел на почетокот на 1813 година, а умрела на почетокот на мај 1813 година во Лозница. Веднаш потоа Караѓорѓ го назначил својот син Богосав за војвода. Анта бил погребан во Лозничкиот ров, каде многупати ја бранел Лозница.^[3] Кога Турците ја зазеле Лозница во 1813 година, го откопале неговото тело, му ја отсекле главата и го однеле во Зворник, а неговото тело го фрлиле во близина на ровот.^[5] Србите го извадиле неговото тело од барата и го закопале во претходниот гроб. Ќерката на Богичевиќ, Томанија станала сопруга на Јеврем Обреновиќ, а нејзиниот внук бил првиот крал на модерна Србија, Милан Обреновиќ. Постариот син на Антин, Богосав Богиќевиќ станал војвода, а неговиот помлад син Милош Богиќевиќ бил убиен за време на Катанската буна во 1844 година.