Љубица Коларовиќ

Од Википедија — слободната енциклопедија
Портрет на глумицата Љубица Коларовиќ. Снимено во Белград, во студиото на Ѓоко Краљевачки. На задната страна на фотографијата е датата 26 септември 1876 година.
Љубица Коларовиќ

  Љубица Коларовиќ (Врањево, 23 март 1836 - Белград, 25 февруари 1890) — една од најдобрите глумици меѓу Србите во втората половина на 19 век и една од првите официјални примадони на Народниот театар во Белград.[1]

Детство и семејство[уреди | уреди извор]

Љубица Коларевиќ (моминско Поповиќ) е родена како трето дете на свештеникот Лука Поповиќ, познат и почитуван меѓу љубителите на црковното пеење во Сремски Карловци и Врањево[2] и неговата сопруга Милица.[3] Основно училиште завршила во Врањево, а во родителската куќа, како и сите ќерки на Лука, добила нешто пошироко образование.

Големото семејство на свештеникот Лука Поповиќ му дало на српскиот театар седум познати имиња: пет ќерки и два сина на прота Лука. Освен Љубица, својот живот на театарот му го посветиле и Катица Поповиќ, Драгиња Ружиќ, Јелисавета-Јеца Добриновиќ, Софија Вујиќ, Лаза и Паја Поповиќ.[б 1] Заедно со снаите и зетовите, вклучувајќи ги Димитрије Ружиќ, Пера Добриновиќ, сопругот на Љубица, Димитрија Коларовиќ[5] и сопругата на Лазо, Марија Аделсхајм-Поповиќ[6] оваа „уметничка династија“ некогаш сочинувала речиси половина трупи на Српскиот народен театар во Нови Сад[7] и претставувала моќен и многу влијателен семеен круг, не само во глумечката екипа, туку и во органите на Здружението на Српскиот народен театар.[8]. Глумечката традиција ја продолжиле и внуците на прота Лука: Зорка Тодосиќ, Емилија Поповиќ[9], Милка Марковиќ[10], Лука Поповиќ и неговите сестри Зорка Поповиќ — Премовиќ и Даница Поповиќ.[11] Последен потомок на оваа династија биле правнуците на прота Лука, Димитрија Митица Марковиќ и Љубица Тодошиќ, талентирана глумица која починала многу млада.[12]

Професионална работа во театар[уреди | уреди извор]

Љубица Коларовиќ започнала да глуми во 1861 година во аматерскиот театар на трупата на Јован Кнежевиќ,[5] но по второто гостување на патувачкиот театар на Кнежевиќ во Нови Сад, таа ја напуштила неговата трупа и на 17 август 1861 година таа влегла во Српскиот народен театар. Нејзината сестра Драгиња веќе се вклучила во новооснованиот театар. Љубица првпат настапила во Нови Сад на 23 јули 1861 година во претставата Машкиот метод и женското мајсторство, а станала редовен член на 13 јуни 1962 година.[1]

Следната година, на 4 мај 1863 година, Љубица го напуштила Српскиот народен театар, следејќи го нејзиниот сопруг Димитриј, кој исто така бил член на овој театар, и била отпуштена поради конфликтот со Лаза Телечки. До крајот на август истата година, заедно со нејзините сестри Драгиња и Софија и зетот Димитрије Ружиќ, играла во ад хок патувачката театарска куќа на нејзиниот сопруг. Од 15 септември 1863 година, до крајот на април 1864 година, таа и нејзиниот сопруг биле ангажирани во Хрватскиот народен театар во Загреб. На 1 мај 1864 година повторно станала член на Српскиот народен театар, но поради уште едно сериозно прекршување на нејзиниот сопруг, Управниот одбор на театарот ги разрешил и двајцата на 19 септември 1865 година. Оваа одлука, по барање на 63 граѓани на Сомбор, била прекината во февруари 1865 година до првиот и најмал испад на Коларовиќ. Потоа во СНП била непрекинато до 26 септември 1868 година, кога била разрешена од должноста поради префрлањето во Народниот театар во Белград.[1]

На конкурсот за редовен член на Народниот театар во Белград (кој бил основан во тоа време), Љубица била избрана на 16 август 1868 година. Таа била редовен член на Народниот театар од 1 октомври 1868 година до средината на октомври 1881 година, со пауза од 10 јуни 1873 година до 7 март 1874 година,[б 2] за кое време настапувала заедно со неа и сопругот најпрвин во друштвото на Џорџ Пелеш, во арената на пиварницата Вајферт, а зимата 1873/74 г. и двајцата заминале во Шабац во трупата на Милош Цветиќ и Ѓуро Рајковиќ. Станала постојан член на Народниот театар на 19 март 1879 година.[1]

Во средината на октомври 1881 година Милорад П. Шапчанин, тогашнен управител на театарот, бил принуден да ги отпушти него и Љубица поради секакви инциденти и насилство од страна на Димитриј Коларовиќ.[13] Парот Коларовиќ потоа се вратил на својот ангажман во Хрватскиот народен театар и од 27 октомври 1881 до 14 мај 1882 година настапувале на загрепската сцена. Враќајќи се во Белград на почетокот на јуни 1882 година, управата на Народниот театар „не можела да ја прими поради нејзиното нагло влошено здравје“. На тој начин, според театарските правила, таа немала право на пензија. Но управата со решение од 10 октомври 1882 година определила 1000 динари годишна егзистенција, повеќе отколку што би имала пензија за годините стаж на белградската сцена. Оваа парична помош ѝ била давана до смртта“. (М. Шапчанин, Извештај од 1890 г.). Празнината што се создала со нејзиното повлекување од сцената ја пополнила извонредната уметничка Вела Нигринова.[1]

Љубица Коларовиќ била висока, добро градена, со изразен лик и правилни црти. Добро пеела, па во младоста настапувала и во пејачки улоги. Во првите претстави изгледала како да се плаши од сцената и публиката, но подоцна, стекнувајќи искуство и самодоверба, се афирмирала како една од најдобрите глумици меѓу Србите во втората половина на 19 век. Од улогите на сентиментални љубовници и разгалени девојки, кои не ѝ „лежеле“, таа преминала на многу широк репертоар во кој сугестивно толкувала драматични мајки, хероини, елегантни жени од високите кругови и драмски карактерни улоги. Во овие улоги таа покажала силен темперамент, суптилен сензибилитет, чувство на психолошко продлабочување на ликот и одлична дикција.[1] Во Народниот театар во Белград, таа заедно со големите сценски уметнички Марија Јеленски и Милко Гргуров го извела најважниот драмски репертоар.[5] Таа, исто така, останала запаметена по тоа што играла во првата продукција на драмата на Шекспир во српскиот театар, Ричард Трети.[б 3][14]

Приватен живот[уреди | уреди извор]

Љубица го запознала својот сопруг Димитриј Коларовиќ при посетата на Српскиот народен театар во Вуковар, кога на 8 ноември 1861 година бил ангажиран како член на овој театар. Тие се венчале на Ѓурѓовден 1862 година при гостувањето на Српското народно театарско друштво во Суботица.[13] Имале две деца - ќерката Зорка и синот Тим.[5]

Нејзиниот живот воопшто не бил лесен. Омажена за надарен и несомнено способен глумец, но невоздржана од човек склон кон конфликти и инциденти, со достоинство на трпелива и лојална сопруга и мајка примерна ги споделила со него сите неволји што по негова вина постојано го снаоѓале. Во шеесеттите години на 19 век таа со трупата на Српскиот народен театар постојано била на пат и со своите две мали деца талкала по патиштата на Банат, Бачка, Срем и Славонија. Во Велики Бекерек на 12 мај 1867 година. ја добила веста дека нејзиниот двегодишен син Тим ненадејно починал. Оставена со само едно дете, постарата ќерка Зорка, таа направила сè за да стане одлична глумица, во што секако и успеала.[1]

Љубица веќе за време на ангажманот во Загреб наеднаш почнала да има слаб вид, а по враќањето во Белград болеста во очите значително ѝ се влошила. Се верува дека ја доживеала истата судбина како Алекса Бачвански и Тоша Јовановиќ, односно дека болеста на очите ѝ била предизвикана од гасното осветлување на сцената на Народниот театар. Тешко ѝ било со ненадејното губење на видот и несаканото отстранување од сцената, што и го нарушило здравјето, кое долго време за неа било тежок живот и не многу уредни семејни околности.[1] Непосредно пред нејзината смрт, таа била речиси слепа. Таа починала на 13 февруари 1890 година.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Белешки[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Паја Поповић умро је веома млад, у 25. години.[4]
  2. ↑ У периоду од 10. јуна 1873. до 7. марта 1874, године Народно позориште у Београду је било затворено због тешке финансијске кризе.
  3. ↑ Хроничари су забележили да Шекспирова годишњица у Европи није много слављена, осим у неколико великих градова и у Новом Саду, једином граду на словенском југу. Уз пуцање прангија и јеку звона, у Новом Саду су истога дана, 30. априла 1864. године, прослављена два велика културна догађаја – пресељење Матице српске, најстарије научно-културне институције у Срба, из Пеште у Нови Сад и 300. годишњица рођења Вилијама Шекспира. Свечаност је приређена у хотелу „Краљице Јелисавете”, (данашњи хотел „Војводина”), а у главној тачки програма изведене су прве две сцене из првог чина Шекспировог „Ричарда Трећег” у преводу др Јована Андрејевића и Лазе Костића. Улоге су тумачили глумци Српског народног позоришта.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „Љубица Коларовић“. Енциклопедија Српског народног позоришта. Српско народно позориште. Посетено на 12. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  2. ↑ MEČKIĆ, LAZAR. „Pozorišna umetnost“. NBO : Novi Bečej - Online. Архивирано од изворникот на 2017-01-16. Посетено на 12. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  3. ↑ MEČKIĆ, LAZAR. „Draginja Ružić, rođena Popović prva srpska profesionalna glumica“. NBO : Novi Bečej - Online. Архивирано од изворникот на 16. 01. 2017. Посетено на 14. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
  4. ↑ „ТРИДЕСЕТ НАДГРОБНИХ СПОМЕНИКА СА ГРОБНИМ МЕСТИМА ИСТАКНУТИХ ПОЛИТИЧКИХ, КУЛТУРНИХ И ЈАВНИХ РАДНИКА, НА АЛМАШКОМ ГРОБЉУ У НОВОМ САДУ, О.НОВ“. Споменици културе у Србији. Српска академија наука и уметности. Посетено на 7. 9. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Stojanović, Olja (2016). Zorka Todosić : 1864-1936 (PDF). Beograd: Muzej pozorišne umetnosti Srbije. ISBN 978-86-80629-87-2. 226043148[мртва врска]
  6. ↑ „АДЕЛСХАЈМ-ПОПОВИЋ Марија“. Енциклопедија Српског народног позоришта. Српско народно позориште. Посетено на 18. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  7. ↑ „Тајне љубави чувених Срба (6): Грех са свастиком“. Vesti on-line. Посетено на 10. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |access-date= (help)
  8. ↑ „ДОБРИНОВИЋ Зорка“. Енциклопедија Српског народног позоришта. Српско народно позориште. Посетено на 14. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  9. ↑ Блажић, Мирјана. „Гости из Прошлости“. Радио Београд 1. РТС. Посетено на 12. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  10. ↑ „Максимовић Вујић, Софија“. Српски биографски речник. [Књ.] 5, Кв-Мао (PDF). Нови Сад: Матица српска. 2011. ISBN 978-86-7946-085-1. Посетено на 13. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |access-date= (help) 266200327[мртва врска]
  11. ↑ Mečkić, Lazar. „Luka Popović“. NOVI BEČEJ - ONLINE. Архивирано од изворникот на 2022-03-17. Посетено на 5. 9. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  12. ↑ Stojković 1979
  13. ↑ 13,0 13,1 „Димитрије Коларовић“. Енциклопедија Српског народног позоришта. Српско народно позориште. Посетено на 13. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  14. ↑ Симић, Јованка. „ЛАЗА КОСТИЋ ЈЕ ШЕКСПИРА УВЕО У СРПСКУ КУЛТУРУ ПРЕКО НОВОГ САДА“. Културни центар Новог Сада. Посетено на 12. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)

  

Литература[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

  • Стојановић, Оља. „ГАЛЕРИЈА ФОТОГРАФИЈА“. Виртуелна музејска поставка посвећена позоришној глумици Зорки Тодосић. Музеј позоришне уметности Србије. Архивирано од изворникот на 13. 01. 2017. Посетено на 10. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Љубица_Коларовиќ&oldid=5147429“