Преглед на кодот на Александар I

{{Infobox monarch
| name = Александар I 
| title = [[Вазал]] на [[Ахеменидско Царство]]
| image = Споменик - Александар 1 Филхелен.JPG
| caption = Статуа на Александар I на [[Мост на цивилизациите|Мостот на цивилизациите во Македонија]] во Скопје
| succession = [[Список на кралеви на Античка Македонија|Крал на Македонија]]
| reign = 498–454 п.н.е.
| full name = 
| predecessor = [[Аминта I]]
| successor = {{plainlist | 
* [[Алкет II]]
}}
| spouse =непознато
| issue = [[Алкет II]]<br/>[[Пердика II]]<br /> Филип<br /> Менелај<br /> Аминта <br />Стратоника 
| royal house =[[Список на кралеви на Античка Македонија|Македонска династија]]
| dynasty = [[Аргеади]]
| father = [[Аминта I]]
| mother =Евридика 
| birth_date =
| birth_place = 
| death_date = 
| death_place = 
| religion =[[Старогрчка религија]]
 }}

'''Александар I Филхелен''' (498-454 п.н.е) — седмиот [[Античка Македонија|македонски]] крал по ред од лозата на [[Аргеади]]те кој дошол на власт во 498 година п.н.е наследувајки го неговиот татко [[Аминта I]] и владеел до неговата смрт во 454 година п.н.е.<ref name=":0">{{Наведена  книга|title=Македонски историски речник|first=д-р Стојан Киселиновски и  др.|publisher=ИНИ|year=2000|isbn=9989-624-46-1|location=Скопје|pages=19}}</ref>

== Животопис ==

Александар I на власт дошол во едно сложено и тешко време кога се одвивал судирот помеѓу хеленските градови и моќната [[Персија]], период кој во историјата е познат како [[Грчко-персиски војни]].

Александар I бил еден од најзначајните македонски кралеви бидејќи во негово време Македонија се зацврстила како држава користејки го грчко-персискиот судир и се издигнал како еден значаен фактор во регионот. Александар бил свесен за подемот и издигнувањето на неговата држава па затоа сакал Македонија да излезе на меѓународна сцена. Македонија во негово време се протегала на исток до реката [[Струма|Стримон]] на југ до планината [[Олимп]]. Целта на Александар била преземање на главната улога во меѓународните односи во [[Егејско Море]]. Оваа цел односно промоција на кралството тој сметал дека е можна само преку учество на [[Олимписки игри|Олмписките игри]] каде учествувал и го добил прекарот Филхелен („''пријател на Хелените''“)<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dfile%2Fllhn φιλέλλην], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref><ref>Plato, ''Republic'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0168%3Abook%3D5%3Asection%3D470e 5.470e], Xenophon ''Agesilaus'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0209%3Atext%3DAges.%3Achapter%3D7%3Asection%3D4 7.4] (in Greek)</ref>. Тој впрочем во улога на персиски пратеник посредувал кај Атињаните (во зимата 479 г.п.н.е.), за склучување мир, по што неговиот пријателски однос бил ценет и поради тоа му била изградена златна статуа во Делфи, од страна на Атињаните и добил дозвола за учество на Олимписките игри (во трчање).<ref>{{Наведена книга|title=Годишен Зборник - Македонскиот идентитет во Античкиот период|first=проф. д-р Ванче Стојчев|publisher=Универзитет ,,Гоце Делчев“-Штип|year=2010|isbn=|location=Штип|pages=14}}</ref>

==Грчко-персиски војни==

Сите податоци за владеењето на Александар I се поврзани со неговото учество во Грчко-персиските војни, каде Македонија се нашла на средината на овој судир, па колку и да сакал Александар не можел да остане настрана од овој настан на векот како што го нарекол [[Херодот]]. Македонија се наоѓала на патот од [[Босфор]]от до [[Стара Грција]], па секој поход на самите [[Персијци]] морал да минува низ Македонија. Александар бил поврзан со Персијците преку залогот што лично тој им го дал уште за време на владеењето на неговиот татко [[Аминта I]] а со Хелените одржувал добри трговски врски бидејќи Македонија во тоа време била најзначајниот извор за снабдување на дрво, кој бил од суштинска важност за Хелените бидејќи најголем дел од хеленската флота била изградена од македонско дрво. Со доаѓањето на власт на [[Ксеркс I]] (486&nbsp;г.п.н.е), [[Персија]] презела поголеми дејствија против Хелените.

Хелените со помош на информациите добиени од Александар I, за борбениот план на Персијците успеале да ги добијат [[Битката кај Платаја]] (август 479 г.п.н.е) и [[Битката кај Микела]]. Иако во [[Битката кај Платаја]], Александар I учествувал од страната на Персија, тој со овој стратешки потег, всушност успеал да ја ослободи Македонија од персиската ависност. Во 480 г.п.н.е. ce случил решавачкиот поход на [[Ксеркс]] (предвден од [[Мардониј]]),<ref name=":0" /> по којшто Александар ги предупредува Хелените за персиската воена сила и правците по кои ќе се движат.<ref>{{Наведена книга|author=Herodotus|title=The Histories|date=1954|publisher=Penguin Group|isbn=9780140449082|page=477|others=Aubrey De Selincourt (trans.)}}</ref>

Сепак, и покрај поразот на Персијците, Александар не се откажува веднаш од вазалството. Им дозволил да се повлечат на македонска територија.

Дури потоа, следел колежот. Над 43.000 преживеани Персијци биле убиени од војските на Александар во устието на реката Струма. Така, Александар I, не само што ја зацврстил независноста на Македонија, туку тој и ја проширил нејзината територија со освојувањето на [[Крестонија]] и [[Бисалтија]] во долниот тек на реката [[Стримон]] (Струма), со сребрените рудници на [[Круша (планина)|планината Дисорон (Круша)]], а со тоа ги принудил и горномакедонските племиња да ја признаат неговата власт.

== Зајакнување на Македонската држава ==
Експлоатацијата на сребрените рудници му овозможила да започне со ковање на првата македонска монета. Појавата на голем број емисии на пари во негово време, сведочи за развиеноста на стоково-паричните односи во тогашна Македонија и ги илустрира новата сила и просперитетот на зајакнатата македонска држава. Ги удрил темелите на моќта на македонската држава. Особено е заслушен за нејзиното економско и политичко стабилизирање.<ref name=":0" /><gallery widths="390" caption="Монетоковање во периодот на Александар I">
Податотека:KINGS of MACEDON. Alexander I. 498-454 BC. AR Obol (8mm, 0.46 g). Struck circa 460-450 BC. Young male head right, wearing petasos.jpg|Монета на Александар I - Обол (8мм, 0,46гр). Искована во периодот околу 460-450 година г.п.н.е.
Податотека:KINGS of MACEDON. Alexander I. 498-454 BC. AR Tetradrachm (13.38 gm, 3h). Struck circa 480-470 BC.jpg|Монета на Александар I - тетрадрахма во периодот по втората персиска инвазија (480-470 г.п.н.е.).
Податотека:Oktadrachm of Alexander I 498 – 454 BCE.jpg|Монета на Александар I - сребрена тетрадрахма искована на крајот на неговото владеење, околу 465-460 година г.п.н.е.
</gallery>Според податоците, видливо е дека Александар спроведувал вешта политика во односите со тогашните воени сили, а во корист на Кралството Македонија.

Грците уште 30 години војувале со Персија.

Овој период има подвоеност на териториите на Древна Македонија. Имено, Долна Македонија ја сочинувале широката рамнина околу Солунскиот Залив, на југозапад до планината Олимп, како и долните теченија на реките Бистрица, Мегленица, планините Пирена, Каракамен, долниот тек на реката Вардар, а на исток до Струма. А пак, Горна Македонија ја сочинувале полузависните кнежевства Орестида, Елимеја, Еордаја и Линкестида.

==Семејство==

Александар Први бил син на македонскиот крал Аминта Први и неговата жена Евридика. Според Херодот, негови предци се и македонските владетели Пердика Први, Аргеј, Филип Први, Аероп и Алкета Први.

Александар имал пет сина и ќерка. Споредконтроверзниот германски историчар Јохан Густав Дројзен, кога кралот починал 454 г. пр.н.е., неговиот најстар син Алкета Втори го презел македонскиот Престол. Според други извори пак,<ref>Borza E. N. - In the Shadow of Olympus (1990), р. 134-135.</ref><ref>Errington R. M. - A History of Macedonia (1990)</ref> Пердика бил најстариот син на Александар и тој бил директниот, последователен наследник на Престолот, а Алкета бил второстепен владетел, на помала област во склоп на Кралството. Тој пак, е познат по тоа што имал проблеми со алкохолот, па бил убиен од Архелај - синот на брат му Пердика Втори.<ref>Platon, „Gorgias“, 471 a-b.</ref> Според понови истражувања тоа се случило кон крајот на владеењето на Пердика.

Пердика Втори владеел 35 години (448 - 413). Тој имал уште тројца браќа: Филип, Менелај и Аминта, кои никогаш не станале кралеви, односно врховни владетели. Синот на Менелај е Аминта Втори, а брат му Аминта е татко на Аридеј, кој пак е татко на Аминта Трети. Занимливо е тоа што македонските кралеви Аминта Втори и Аминта Трети владееле еден по друг и историографијата не може да ги разграничи.

Пердика Втори имал и сестра Стратоника што ја оженил со тракискиот крал Сеут Втори.

== Наводи ==
{{наводи}}

{{start box}}
{{succession box |
  title=[[список на кралеви на Античка Македонија|Кралеви на Македонија]] |
  before=[[Аминта I]] |
  after=[[Алкет II]] |
  years=498 п.н.е.–454 п.н.е.   
}}
{{end box}}

{{Кралеви на Античка Македонија}}

[[Категорија:Кралеви на Античка Македонија]]
[[Категорија:Аргеадска династија]]