Преглед на кодот на АДХД

{{Infobox medical condition (new)|name=|risks=|frequency=84.7  милион (2019)|Prognosis=|Prevention=|Diagnosis=Врз основа на симптомите по други можни причини исклучени|causes=[[Генетско нарушување]] и [[фактори на животната средина]]|image=|Duration=Цел животен век|Onset=Пред 6-12 година|complications=|Symptoms=Тешкотии во одржување на [[внимание]], прекумерна активност, [[импулсивност|тешкотии при контролирање на однесувањето]]|field=[[Психијатрија]], [[педијатрија]]|alt=Слика од деца|caption=|Deaths=}}
'''АДХД''' — е невро-развојно нарушување кое се карактеризира со извршна дисфункција што предизвикува симптоми на невнимание, хиперактивност, импулсивност и емоционална дисрегулација кои се прекумерни и продорни, нарушуваат во повеќе контексти и развојно несоодветни.<ref name="DSM5">{{Наведена книга|title=Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders|last=American Psychiatric Association|publisher=American Psychiatric Publishing|year=2013|isbn=978-0-89042-555-8|edition=5|location=Arlington|pages=59–65}}</ref><ref name="ICD-11">{{Наведена мрежна страница|url=https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f821852937|title=ICD-11 – 6A05 Attention deficit hyperactivity disorder|work=icd.who.int|accessdate=23 June 2018}}</ref> Некои лица со АДХД, исто така, покажуваат тешкотии во регулирањето на емоциите или проблеми со [[Извршни функции|извршната функција]]. За да се постави дијагноза, симптомите треба да бидат присутни повеќе од шест месеци и да предизвикаат проблеми во најмалку два услови (во училиште, дом, работа или рекреативни активности). Кај децата, проблемите може да резултираат со лоши [[Академско достигнување|училишни перформанси]]. Многу луѓе со АДХД имаат задржано вниманието за задачи што ги сметаат за интересни или наградувачки, познато како [[хиперфокус]].

Во повеќето случаи, прецизната причина е непозната.<ref name="nimh">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nimh.nih.gov/health/publications/attention-deficit-hyperactivity-disorder-easy-to-read/index.shtml|title=Attention Deficit Hyperactivity Disorder (Easy-to-Read)|last=NIMH|year=2013|publisher=National Institute of Mental Health|archive-url=https://web.archive.org/web/20160414031036/http://www.nimh.nih.gov/health/publications/attention-deficit-hyperactivity-disorder-easy-to-read/index.shtml|archive-date=14 April 2016|accessdate=17 April 2016}}</ref> Се проценува дека генетските фактори сочинуваат околу 75% од ризикот. Токсините и инфекциите за време на бременоста може да бидат еколошки ризици. Се чини дека не е поврзано со стилот на родителство или дисциплина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.webmd.com/add-adhd/childhood-adhd/parenting-role-in-adhd#1|title=Does Bad Parenting Cause ADHD?|work=WebMD}}</ref> Тоа влијае на околу 5-7% од децата кога се дијагностицираат преку [[ДСМ-IV|критериумите DSM-IV]] и 1-2% кога се дијагностицираат преку критериумите [[МКБ-10|ICD-10.]] Од 2019 година, се проценува дека влијае на 84.7 милиони луѓе на глобално ниво.<ref>{{Наведено списание|last=[[Institute for Health Metrics and Evaluation]]|date=17 October 2020|title=Global Burden of Disease Study 2019: Attention-deficit/hyperactivity disorder—Level 3 cause|url=https://www.thelancet.com/pb-assets/Lancet/gbd/summaries/diseases/adhd.pdf|journal=[[The Lancet]]|volume=396|issue=10258|pages=|via=}}</ref> АДХД се дијагностицира приближно двапати почесто кај машките отколку кај женските. Околу 30-50% од луѓето дијагностицирани во детството продолжуваат да имаат [[Пореметување на хиперактивност со дефицит на внимание кај возрасни|симптоми и во зрелоста,]] а помеѓу 2-5% од возрасните на целиот свет ја имаат оваа состојба.<ref name="Kooij-2010">{{Наведено списание|date=September 2010|title=European consensus statement on diagnosis and treatment of adult ADHD: The European Network Adult ADHD|journal=BMC Psychiatry|volume=10|pages=67|doi=10.1186/1471-244X-10-67|pmc=2942810|pmid=20815868}}</ref><ref name="underdiagnosed">{{Наведено списание|year=2014|title=Underdiagnosis of attention-deficit/hyperactivity disorder in adult patients: a review of the literature|journal=The Primary Care Companion for CNS Disorders|volume=16|issue=3|doi=10.4088/PCC.13r01600|pmc=4195639|pmid=25317367|quote=Reports indicate that ADHD affects 2.5%–5% of adults in the general population,<sup>5–8</sup> compared with 5%–7% of children.<sup>9,10</sup>&nbsp;... However, fewer than 20% of adults with ADHD are currently diagnosed and/or treated by psychiatrists.<sup>7,15,16</sup>}}</ref> Кај возрасните, може да се појави внатрешен немир наместо хиперактивност.

[[Управување со нарушување на дефицит на внимание и хиперактивност|Препораките за управување со АДХД]] варираат во зависност од земјата и обично вклучуваат комбинација на лекови, [[Психотерапија|советување]] и промени во животниот стил.<ref name="NIH2016">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nimh.nih.gov/health/topics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/index.shtml|title=Attention Deficit Hyperactivity Disorder|date=March 2016|work=National Institute of Mental Health|archive-url=https://web.archive.org/web/20160723192735/http://www.nimh.nih.gov/health/topics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/index.shtml|archive-date=23 July 2016|accessdate=5 March 2016}}</ref> Канадските и американските упатства препорачуваат лекови и бихевиорална терапија заедно, освен кај деца од предучилишна возраст за кои третманот од прва линија е само бихевиорална терапија.<ref name="CADDRA">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.caddra.ca/cms4/pdfs/caddraGuidelines2011Introduction.pdf|title=Canadian ADHD Practice Guidelines|work=Canadian ADHD Resource Alliance|accessdate=4 February 2011}}</ref><ref name="CDC guideline">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cdc.gov/ncbddd/adhd/guidelines.html|title=Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD): Recommendations|date=24 June 2015|publisher=Centers for Disease Control and Prevention|archive-url=https://web.archive.org/web/20150707181535/http://www.cdc.gov/ncbddd/adhd/guidelines.html|archive-date=7 July 2015|accessdate=13 July 2015}}</ref><ref name="APP2019">{{Наведено списание|last=Wolraich|first=ML|last2=Hagan JF|first2=Jr|last3=Allan|first3=C|last4=Chan|first4=E|last5=Davison|first5=D|last6=Earls|first6=M|last7=Evans|first7=SW|last8=Flinn|first8=SK|last9=Froehlich|first9=T|date=October 2019|title=Clinical Practice Guideline for the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Children and Adolescents.|journal=Pediatrics|volume=144|issue=4|pages=e20192528|doi=10.1542/peds.2019-2528|pmc=7067282|pmid=31570648}}</ref> За деца и адолесценти постари од 5 години, третманот со стимуланси е ефикасен најмалку 24 месеци;<ref name=":15">{{Наведено списание|last=Kemper|first=Alex R.|last2=Maslow|first2=Gary R.|last3=Hill|first3=Sherika|last4=Namdari|first4=Behrouz|last5=Allen LaPointe|first5=Nancy M.|last6=Goode|first6=Adam P.|last7=Coeytaux|first7=Remy R.|last8=Befus|first8=Deanna|last9=Kosinski|first9=Andrzej S.|date=2018-01-25|title=Attention Deficit Hyperactivity Disorder: Diagnosis and Treatment in Children and Adolescents|journal=[[Agency for Healthcare Research and Quality]]|language=en|volume=|pages=|doi=10.23970/ahrqepccer203|doi-access=free}}</ref> сепак, за некои може да има потенцијално сериозни несакани ефекти.<ref name="NICE 2009">{{Наведена книга|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK53652/|title=Attention Deficit Hyperactivity Disorder: Diagnosis and Management of ADHD in Children, Young People and Adults|last=National Collaborating Centre for Mental Health|date=2009|publisher=British Psychological Society|isbn=978-1-85433-471-8|series=NICE Clinical Guidelines|volume=72|location=Leicester|archive-url=https://web.archive.org/web/20160113133612/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK53652/|archive-date=13 January 2016|via=NCBI Bookshelf}}</ref><ref name="Long-term 2015">{{Наведено списание|displayauthors=4|date=February 2015|title=Effect of treatment modality on long-term outcomes in attention-deficit/hyperactivity disorder: a systematic review|journal=PLOS ONE|volume=10|issue=2|pages=e0116407|bibcode=2015PLoSO..1016407A|doi=10.1371/journal.pone.0116407|pmc=4340791|pmid=25714373|doi-access=free}}</ref><ref name="Long-term 36">{{Наведено списание|date=September 2013|title=The long-term outcomes of interventions for the management of attention-deficit hyperactivity disorder in children and adolescents: a systematic review of randomized controlled trials|journal=Psychology Research and Behavior Management|volume=6|pages=87–99|doi=10.2147/PRBM.S49114|pmc=3785407|pmid=24082796|quote=Results suggest there is moderate-to-high-level evidence that combined pharmacological and behavioral interventions, and pharmacological interventions alone can be effective in managing the core ADHD symptoms and academic performance at 14 months. However, the effect size may decrease beyond this period.&nbsp;... Only one paper examining outcomes beyond 36 months met the review criteria.&nbsp;... There is high level evidence suggesting that pharmacological treatment can have a major beneficial effect on the core symptoms of ADHD (hyperactivity, inattention, and impulsivity) in approximately 80% of cases compared with placebo controls, in the short term.22}}</ref><ref name="CNS09">{{Наведено списание|year=2009|title=Efficacy and safety limitations of attention-deficit hyperactivity disorder pharmacotherapy in children and adults|journal=CNS Drugs|volume=23 Suppl 1|pages=21–31|doi=10.2165/00023210-200923000-00004|pmid=19621975}}</ref>

АДХД, неговата дијагноза и нејзиниот третман се [[Контроверзии за нарушување на хиперактивноста и дефицитот на вниманието|сметаат за контроверзни]] од 1970-тите и понатаму. Контроверзиите вклучуваат лекари, наставници, родители и медиуми. Темите вклучуваат причините за АДХД и употреба на стимулативни лекови во нејзиниот третман. Повеќето даватели на здравствени услуги го прифаќаат АДХД како вистинска дијагноза кај деца и возрасни, а дебатата во научната заедница главно се фокусира на тоа како се дијагностицира и третира.<ref name="Online">{{Наведена книга|title=Attention-deficit/hyperactivity disorder|vauthors=Silver LB|publisher=American Psychiatric Publishing|year=2004|isbn=978-1-58562-131-6|edition=3|pages=4–7}}</ref><ref name="Schonwald">{{Наведено списание|date=April 2006|title=Attention deficit/hyperactivity disorder: complexities and controversies|journal=Current Opinion in Pediatrics|volume=18|issue=2|pages=189–95|doi=10.1097/01.mop.0000193302.70882.70|pmid=16601502}}</ref> Состојбата беше официјално позната како '''дефицит/нарушување на вниманието''' ('''АДД''') од 1980 до 1987 година, а пред 1980 -тите, беше позната како '''хиперкинетичка реакција на детството'''.

== Знаци и симптоми ==
Невнимание, хиперактивност, нарушувачко однесување и импулсивност се вообичаени симптоми кај АДХД.<ref name="ICSI2012">{{Наведена мрежна страница|url=http://guidelines.gov/content.aspx?f=rss&id=36812|title=Diagnosis and management of attention deficit hyperactivity disorder in primary care for school-age children and adolescents|year=2012|pages=79|archive-url=https://web.archive.org/web/20130301124247/http://guidelines.gov/content.aspx?f=rss&id=36812|archive-date=1 March 2013|accessdate=10 October 2012}}</ref><ref name="cdc2016facts">{{Наведување|last=CDC|title=Facts About ADHD|publisher=Centers for Disease Control and Prevention|url=https://www.cdc.gov/ncbddd/adhd/facts.html|date=6 January 2016|access-date=20 March 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160322103310/http://www.cdc.gov/ncbddd/adhd/facts.html|archivedate=22 March 2016}}</ref> Академските тешкотии се чести, како и проблемите со врските со други луѓе.<ref name="ICSI2012" /> Симптомите може да бидат тешко дефинирани, бидејќи е тешко да се повлече линија каде што завршуваат нормалните нивоа на невнимание, хиперактивност и импулсивност и каде започнуваат значителни нивоа кои бараат интервенции.<ref name="Ramsay25">{{Наведена книга|title=Cognitive behavioral therapy for adult ADHD|vauthors=Ramsay JR|publisher=Routledge|year=2007|isbn=978-0-415-95501-0|pages=4, 25–26}}</ref>

Според петтото издание на ''Дијагностички и статистички прирачник за ментални нарушувања'' ([[ДСМ-5]]), симптомите мора да бидат присутни шест месеци или повеќе до степен што е многу поголем од другите на [[Соодветна возраст|иста возраст]].<ref name="DSM5"/> Ова бара најмалку 6 симптоми на невнимание или хиперактивност/импулсивност за лица под 17 години и најмалку 5 за оние на и над 17 години.<ref name="DSM5" /> Симптомите мора да го попречат или намалат квалитетот на функционирање во најмалку два услови (социјални, училишни, работни или домашни).<ref name="DSM5" /> Дополнително, неколку симптоми мора да биле присутни пред дванаесетгодишна возраст.<ref name="DSM5" />

=== Поттипови ===
АДХД е поделено на три основни типови: [[Пореметување на дефицит на внимание и хиперактивност претежно невнимателно|претежно невнимателни]] (АДХД-ПИ или АДХД-И), претежно хиперактивно-импулсивни (АДХД-ПХ или АДХД-ХИ) и комбиниран тип (АДХД-Ц).<ref name="DSM5"/><ref name="Ramsay25"/>

Табелата "Симптоми на ДСМ-5" ги наведува симптомите за АДХД-I и АДХД-ХИ. Симптомите што можат подобро да се објаснат со друга психијатриска или медицинска состојба што ги има поединецот, не се сметаат за симптоми на АДХД за тоа лице.
{| class="wikitable"
|+Симптоми на ДСМ-5 <ref name="DSM5"/>
! Презентации
! Симптоми
|-
| Невнимателен
| 6 или повеќе од следниве симптоми кај деца и 5 или повеќе кај возрасни, со исклучок на ситуации кога овие симптоми се подобро објаснети со друга психијатриска или медицинска состојба:

* Често не ги прегледува деталите или прави безгрижни грешки
* Честопати има тешкотии да го задржи фокусот на една задача или активност
* Честопати се чини дека не слуша кога се зборува, вклучително и кога нема очигледно одвлекување на вниманието
* Честопати не завршува со следење на упатствата, не успевајќи да ги заврши задачите
* Честопати се бори да организира задачи и активности, да ги исполни роковите и да ги одржува своите работи во ред
* Често не сака да се вклучи во задачи за кои е потребно постојано внимание
* Често губи предмети, вклучувајќи ги и оние потребни за задачи
* Често лесно се одвлекува од нерелевантни работи, вклучувајки и мисли кај возрасни и тинејџери
* Често ги заборава секојдневните активности, или заборава додека ги завршува
|-
| Хиперактивно-импулсивно
| 6 или повеќе од следниве симптоми кај деца и 5 или повеќе кај возрасни, со исклучок на ситуации кога овие симптоми се подобро објаснети со друга психијатриска или медицинска состојба:

* Често се нервира/тресе на седиштето
* Честопати има проблеми да седи мирно за време на вечера, домашна работа, на работа, итн.
* Често трча наоколу во несоодветни ситуации. Кај возрасните и тинејџерите, ова може да биде присутно како немир.
* Честопати не може тивко да се вклучи во слободни активности или игра.
* Честопати се чини дека е во постојано движење или е непријатно кога не е во движење.
* Честопати зборува премногу.
* Често одговара на прашање пред да заврши, или ги завршува речениците на луѓето.
* Честопати не сака да го чека својот ред.
* Често прекинува или навлегува на разговори, или користи работи на луѓе без да праша.
|-
| Комбинирано
| Ги исполнува критериумите и за невнимателен и за хиперактивно-импулсивен АДХД.
|}
Жените и девојчињата со АДХД имаат тенденција да покажуваат помалку симптоми на хиперактивност и импулсивност но повеќе симптоми на невнимание.<ref>{{Наведено списание|date=January 2002|title=A meta-analytic review of gender differences in ADHD|journal=Journal of Attention Disorders|volume=5|issue=3|pages=143–54|doi=10.1177/108705470200500302|pmid=11911007}}</ref> Симптомите на хиперактивност имаат тенденција да исчезнат со возраста и да се претворат во внатрешен немир кај тинејџерите и возрасните.<ref name="Kooij-2010"/> Иако не е наведен како официјален симптом за оваа состојба, [[Емоционална дисрегулација|емоционалната дисрегулација]] генерално се подразбира како вообичаен симптом на АДХД.<ref>{{Наведено списание|date=October 2012|title=Emotional dysregulation in adult ADHD: What is the empirical evidence?|journal=Expert Review of Neurotherapeutics|volume=12|issue=10|pages=1241–51|doi=10.1586/ern.12.109|pmid=23082740}}</ref>

Луѓето со АДХД од сите возрасти се со поголема шанса да имаат проблеми со [[Социјални вештини|социјалните вештини]], како што се социјална интеракција и формирање и одржување пријателства. Ова важи за сите презентации. Околу 50% од децата и адолесцентите со АДХД доживуваат социјално отфрлање од нивните врсници во споредба со 10-15% кои немаат АДХД. Луѓето со дефицит на внимание се склони да имаат потешкотии во обработката на вербалниот и невербалниот јазик што може негативно да влијае на социјалната интеракција. Тие, исто така, може да се оддалечат за време на разговорите, да ги пропуштат социјалните знаци и да имаат проблеми со учењето на социјалните вештини.<ref>{{Наведено списание|date=August 2008|title=Social competence and friendship formation in adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder|journal=Adolescent Medicine|volume=19|issue=2|pages=278–99, x|pmid=18822833}}</ref>

Тешкотиите во управувањето со гневот се почести кај децата со АДХД <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.webmd.com/add-adhd/adhd-anger-management-directory|title=ADHD Anger Management Directory|publisher=Webmd.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105032151/http://www.webmd.com/add-adhd/adhd-anger-management-directory|archive-date=5 November 2013|accessdate=17 January 2014}}</ref> како и слабиот ракопис <ref name="Racine-2008">{{Наведено списание|date=April 2008|title=Handwriting performance in children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD)|journal=Journal of Child Neurology|volume=23|issue=4|pages=399–406|doi=10.1177/0883073807309244|pmid=18401033}}</ref> и доцнење во говорот, јазикот и моторниот развој.<ref name="ICD10">{{Наведување|title=International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision|year=2010|publisher=World Health Organisation|access-date=2 November 2014|chapter-url=http://apps.who.int/classifications/icd10/browse/2010/en#/F90|chapter=F90 Hyperkinetic disorders|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141102133725/http://apps.who.int/classifications/icd10/browse/2010/en#/F90|archivedate=2 November 2014}}</ref><ref name="pmid22201208">{{Наведено списание|date=December 2011|title=Language disturbances in ADHD|journal=Epidemiology and Psychiatric Sciences|volume=20|issue=4|pages=311–5|doi=10.1017/S2045796011000527|pmid=22201208|doi-access=free}}</ref> Иако предизвикува значителни тешкотии, многу деца со АДХД имаат распон на внимание еднаков или поголем од оној на другите деца за задачи и предмети што ги сметаат за интересни.<ref name="Wal2012">{{Наведено списание|date=August 2012|title=[The school child with ADHD]|trans-title=The school child with ADHD|url=https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/74507/1/Schulkind_mit_ADHS_Final_Manuskript.pdf|journal=Therapeutische Umschau|language=DE|volume=69|issue=8|pages=467–73|doi=10.1024/0040-5930/a000316|pmid=22851461}}</ref>

=== Коморбидитети ===
Кај децата, АДХД се јавува со други нарушувања околу две третини од времето.<ref name="Wal2012"/>

Други невро-развојни состојби се вообичаени коморбидитети. [[Спектар на аутизам|Спектарот на аутизам]] (АСН) влијае на социјалните вештини, способноста за комуникација, однесување и интереси.<ref name="NHS2018">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nhs.uk/conditions/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/symptoms/#related-conditions-in-children-and-teenagers|title=ADHD Symptoms|date=20 October 2017|work=nhs.uk|accessdate=15 May 2018}}</ref> Од 2013 година, DSM-5 овозможува да се дијагностицира индивидуа и со АСН и со АДХД.<ref name="DSM5"/> Пронајдени се [[Пречки во учењето|потешкотии во учењето]] кај околу 20-30% од децата со АДХД. Пречки во учењето може да вклучуваат развојни нарушувања на говорот и јазикот и нарушувања на академските вештини.<ref name="BaileyHC">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.healthcentral.com/adhd/education-159625-5.html|title=ADHD and Learning Disabilities: How can you help your child cope with ADHD and subsequent Learning Difficulties? There is a way.|last=Bailey|first=Eileen|publisher=Remedy Health Media, LLC.|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203092339/http://www.healthcentral.com/adhd/education-159625-5.html|archive-date=3 December 2013|accessdate=15 November 2013}}</ref> АДХД, сепак, не се смета за попреченост во учењето, но многу често предизвикува академски тешкотии.<ref name="BaileyHC" /> [[Интелектуална попреченост|Интелектуалните попречености]] <ref name="DSM5" /> и [[Туретов синдром]] <ref name="NHS2018" /> се исто така чести.

АДХД често е коморбиден со нарушувања кои покажуваат нарушувачка и импулсна контрола во однесувањето. [[Пореметување на однесување]] (ЦД) се јавува кај околу 25% од адолесцентите со АДХД.<ref name="DSM5" /> Се одликува со агресија, уништување имот, измама, кражба и прекршување на правилата.<ref name="UTP2008">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.uptodate.com/online/content/topic.do?topicKey=behavior/8293#5|title=Evaluation and diagnosis of attention deficit hyperactivity disorder in children|date=5 December 2007|work=Uptodate|publisher=Wolters Kluwer Health|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20090605040744/http://www.uptodate.com/online/content/topic.do?topicKey=behavior%2F8293#5|archive-date=5 June 2009|accessdate=12 September 2008}}</ref> Адолесцентите со АДХД кои исто така имаат ЦД имаат поголема веројатност да развијат [[асоцијално растројство на личноста]] во зрелоста.<ref name="pmid19428109">{{Наведено списание|year=2009|title=Continuity of aggressive antisocial behavior from childhood to adulthood: The question of phenotype definition|url=http://lup.lub.lu.se/search/ws/files/5190474/1430656.pdf|journal=International Journal of Law and Psychiatry|volume=32|issue=4|pages=224–34|doi=10.1016/j.ijlp.2009.04.004|pmid=19428109}}</ref> Сликата на мозокот поддржува дека ЦД и АДХД се одделни состојби, при што нарушувањата во однесувањето покажале дека ја намалуваат големината на [[слепоочен резен|темпоралниот]] лобус и [[Лимбички систем|лимбичкиот систем]] и ја зголемуваат големината на [[Орбитофронтален кортекс|орбитофронталниот кортекс,]] додека АДХД ги намалува поврзувањата во [[мал мозок|малиот мозок]] и [[Префронтален кортекс|префронталниот кортекс]].

Анксиозноста и нарушувањата на расположението се чести коморбидитети.Откриено е дека [[анксиозно пореметување|анксиозните нарушувања]] се јавуваат почесто кај АДХД популацијата.<ref name="Wilens-2010" /> Ова исто така важи и за [[Нарушување на расположението|нарушувања на расположението]] (особено [[биполарно растројство]] и [[Депресивни растројства|депресивно растројство]]). Момчињата со дијагностициран комбиниран поттип АДХД имаат поголема веројатност да имаат нарушување на расположението.<ref name="Wilens-2010">{{Наведено списание|date=September 2010|title=Understanding attention-deficit/hyperactivity disorder from childhood to adulthood|journal=Postgraduate Medicine|volume=122|issue=5|pages=97–109|doi=10.3810/pgm.2010.09.2206|pmc=3724232|pmid=20861593}}</ref> Возрасните и децата со АДХД понекогаш имаат и биполарно растројство, кое бара внимателна проценка за прецизно дијагностицирање и лекување на двете состојби.<ref name="pmid21717696">{{Наведено списание|date=June 2011|title=[Bipolar disorder and attention deficit/hyperactivity disorder in adults: differential diagnosis or comorbidity]|journal=Revue Médicale Suisse|language=fr|volume=7|issue=297|pages=1219–22|pmid=21717696}}</ref><ref name="Wilens-2011">{{Наведено списание|date=July 2011|title=The intersection of attention-deficit/hyperactivity disorder and substance abuse|journal=Current Opinion in Psychiatry|volume=24|issue=4|pages=280–5|doi=10.1097/YCO.0b013e328345c956|pmc=3435098|pmid=21483267}}</ref>

[[Нарушување на сонот|Нарушувања на сонот]] и АДХД најчесто постојат. Тие исто така може да се појават како несакан ефект на лекови што се користат за лекување на АДХД. Кај децата со АДХД, [[несоница]]та е најчестото нарушување на спиењето со претпочитан третман за бихевиорална терапија.<ref name="pmid21600348">{{Наведено списание|date=June 2011|title=A framework for the assessment and treatment of sleep problems in children with attention-deficit/hyperactivity disorder|journal=Pediatric Clinics of North America|volume=58|issue=3|pages=667–83|doi=10.1016/j.pcl.2011.03.004|pmid=21600348}}</ref><ref name="pmid20451036">{{Наведено списание|date=May 2010|title=Attention-deficit/hyperactivity disorder and sleep disorders in children|journal=The Medical Clinics of North America|volume=94|issue=3|pages=615–32|doi=10.1016/j.mcna.2010.03.008|pmid=20451036}}</ref> Проблемите со започнувањето на спиење се вообичаени кај лицата со АДХД, но честопати тие спијат длабоко и имаат значителни тешкотии да станат наутро.<ref name="Brown-2008">{{Наведено списание|date=October 2008|title=ADD/ADHD and Impaired Executive Function in Clinical Practice|journal=Current Psychiatry Reports|volume=10|issue=5|pages=407–11|doi=10.1007/s11920-008-0065-7|pmid=18803914}}</ref> [[Мелатонин]] понекогаш се користи кај деца кои имаат несоница. Луѓето со АДХД, исто така, имаат зголемен ризик од [[Ноќна енуреза|постојано мокрење во кревет]].

=== Ризик од самоубиство ===
Систематски прегледи спроведени во 2017 и 2020 година најдоа силен доказ дека АДХД е поврзан со зголемен ризик на [[самоубиство]] кај сите возрасни групи. Потенцијалните причини вклучуваат поврзаност на АДХД со функционално оштетување, негативни социјални, образовни и професионални исходи и финансиска неволја.<ref name="suicidal_spectrum">{{Наведено списание|last=Septier|first=Mathilde|last2=Stordeur|first2=Coline|last3=Zhang|first3=Junhua|last4=Delorme|first4=Richard|last5=Cortese|first5=Samuele|date=August 2019|title=Association between suicidal spectrum behaviors and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A systematic review and meta-analysis|url=https://eprints.soton.ac.uk/431399/1/Septier_et_al_ADHD_SUICIDE_R2_CLEANED.docx|journal=Neuroscience & Biobehavioral Reviews|volume=103|pages=109–118|doi=10.1016/j.neubiorev.2019.05.022|issn=0149-7634|pmid=31129238}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Beauchaine|first=Theodore P.|last2=Ben-David|first2=Itzhak|last3=Bos|first3=Marieke|date=September 2020|title=ADHD, financial distress, and suicide in adulthood: A population study|journal=Science Advances|volume=6|issue=40|pages=eaba1551|bibcode=2020SciA....6.1551B|doi=10.1126/sciadv.aba1551|pmc=7527218|pmid=32998893|id=eaba1551}}</ref> Мета-анализа во 2019 година посочи значајна поврзаност помеѓу АДХД и однесување на самоубиствен спектар (обиди за самоубиство, идеи, планови и завршени самоубиства); Во испитуваните студии, преваленцата на обиди за самоубиство кај лица со АДХД беше 18,9%, во споредба со 9,3% кај лица без АДХД, и наодите беа значително реплицирани меѓу студиите прилагодени за други варијабли. Сепак, односот помеѓу АДХД и однесувањето на самоубиствениот спектар останува нејасно поради мешани наоди во индивидуалните студии и комплицирачкото влијание на коморбидни психијатриски нарушувања.<ref name="suicidal_spectrum" /> Нема јасни податоци дали постои директна врска помеѓу АДХД и самоубиство или дали АДХД го зголемува ризикот од самоубиство преку коморбидитети.<ref name="garas_balzas_2020">{{Наведено списание|last=Garas|first=Peter|last2=Balazs|first2=Judit|date=21 December 2020|title=Long-Term Suicide Risk of Children and Adolescents With Attention Deficit and Hyperactivity Disorder—A Systematic Review|journal=Frontiers in Psychiatry|volume=11|pages=15–17|doi=10.3389/fpsyt.2020.557909|pmc=7779592|pmid=33408650|id=557909|doi-access=free}}</ref>

== Причини ==
Генерално се тврди дека АДХД е резултат на невролошка дисфункција во процеси поврзани со производство или употреба на [[допамин]] и [[Норадреналин|норепинефрин]] во различни структури на мозокот, но нема потврдени причини.<ref name="pmid22963644" /> Може да вклучува интеракции помеѓу генетиката и околината.<ref name="pmid22963644">{{Наведено списание|date=January 2013|title=What have we learnt about the causes of ADHD?|journal=Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines|volume=54|issue=1|pages=3–16|doi=10.1111/j.1469-7610.2012.02611.x|pmc=3572580|pmid=22963644}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Scerif|first=Gaia|last2=Baker|first2=Kate|date=2015|title=Annual Research Review: Rare genotypes and childhood psychopathology - uncovering diverse developmental mechanisms of ADHD risk|journal=Journal of Child Psychology and Psychiatry|volume=56|issue=3|pages=251–273|doi=10.1111/jcpp.12374|pmid=25494546}}</ref>

=== Генетика ===
[[Близнаци студија|Двојни студии]] покажуваат дека нарушувањето често се наследува од родителите, при што генетиката одредува околу 75% од случаите кај децата и 35% до 75% од случаите кај возрасните.<ref>{{Наведено списание|last=Brikell|first=Isabell|last2=Kuja-Halkola|first2=Ralf|last3=Larsson|first3=Henrik|date=2015-06-30|title=Heritability of attention-deficit hyperactivity disorder in adults|journal=American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics|volume=168|issue=6|pages=406–413|doi=10.1002/ajmg.b.32335|issn=1552-4841|pmid=26129777|doi-access=free}}</ref> Браќа и сестри на деца со АДХД имаат три до четири пати поголема веројатност да развијат АДХД отколку браќата и сестрите на деца без АДХД.<ref>{{Наведена книга|title=Abnormal Psychology|vauthors=Nolen-Hoeksema S|year=2013|isbn=978-0-07-803538-8|edition=Sixth|pages=267}}</ref>

[[Категорија:Статии со извори на германски (de)]]
[[Категорија:Педагошка психологија]]
[[Категорија:Душевни болести]]