Преглед на кодот на 1280-ти

{{1280-ти}}
'''1280-ти''' — деценија според јулијанскиот календар кој започнала на [[1 јануари]] [[1280]] година и завршила на [[31 декември]] [[1289]] година.

== Настани ==

===1280===
* [[23 јуни]] - [[Реконквиста]] - [[Битка кај Моклин (1280)|Битка кај Моклин]]: Војниците на [[Гранадски Емират|Гранада]] ги победуваат силите на [[Кралство Кастиља]] и [[Леон]].
* Започнува изградбата на северниот дел на [[Големиот Кинески Канал]].
* Проширувањето на [[Линколнска катедрала|Линколнската катедрала]] во [[Кралство Англија|Англија]] е завршено.
* [[Цар]] [[Иван Асен III]] побегнува од [[Трново]], ставајќи крај на [[Асени]]те.
* [[Сирија]] се обидува да се отцепи од [[Египет]] но [[ел-Мансур Калавун]] ги поразува бунтовниците и ја задржува [[Сирија]] во египетскиот султанат.
* [[Торино]] е освоен од [[Томас III Савојски]], станувајќи главен град на [[династија Савоја]].
** [[Маори]]те од источна [[Полинезија]] стануваат првите човечки доселеници на [[Нов Зеланд]].

===1281===

* [[12 август]] - [[Битка кај Коан]]: Втората [[Монголска инвазија на Јапонија]] е спречена, поради голем [[тајфун]].
* [[Кублај-кан]] наредува опожарување на светите [[таоизам|таоистички]] текстови.
* [[29 октомври]] - [[Втора битка кај Хомс]]: [[Мамелучки Султанат|Мамелучкиот Султанат]] на чело со султан [[ел-Мансур Калавун]] ја спречува инвазијата на [[Сирија]] спроведена од страна на [[Илканат]]от на чело со [[Абака-кан]].
* [[Осман I]], основач на [[Отоманското Царство]], станува бег на племето во [[Согут]] во централна [[Анадолија]]. Во [[1299]] ќе прогласи независност од [[Селџуци]]те, официјална година на основањето на [[Отоманското Царство]].
* Офанзивата на [[Византија]] значително ја намалува големината на [[Кралство Албанија (среден век)|Кралство Албанија]].
* [[Папа Мартин IV]] го наследува [[Папа Никола III]], како 189-тиот [[папа]].
* [[Папа Мартин IV]] ги овластува Крстоносците за започнување на нова крстоносна војна против новооснованата [[Византија]] во [[Цариград]]. Француските и венецијанските сили заминуваат кон Цариград, но се принудени да се вратат следната година.

===1282===

* [[март]] - [[Давид III ап Грифид]], брат на Принцот од Велс, [[Ливелин III ап Грифид]], ја напаѓа Англија. Неговиот брат се чувствува принуден да го поддржи, и покрај тоа што е неподготвен за војна. Нивните постапки доведуваат до конечното освојување на англиски [[Велс]], од страна на кралот [[Едвард I]].
* [[30 март]] - Побуна во Сицилија против владеењето на Карло I Анжујски. Во следните 6 недели, илјадници [[Французи]] се убиени. Востанието го принудува Карло да се откаже од крстоносната војна, додека сè уште е на пат кон целниот град [[Цариград]], и му дозволува на [[Петар III Арагонски]] да го преземе владеењето на островот (што од своја страна доведува до [[изопштување]] од [[Папа Мартин IV]] на Петар]).
* [[15 мај]] - Битката во [[Форли]] помеѓу [[Гвелфи и гибелини]]
* [[Јуни]] - Армијата на [[Петар III Арагонски]] се наоѓа во [[Северна Африка]] за поддршка на бунтовниот гувернер на [[Константин (Алжир)|Константин]], Ибн Вазир<ref>{{Наведена книга|last=Meynier|first=Gilbert|title=L'Algérie cœur du Maghreb classique. De l'ouverture islamo-arabe au repli (658-1518)|year=2010|publisher=La Découverte|location=Paris|isbn=978-2-7071-5231-2|page=163}}</ref>. 
* [[26 јуни]] - Кралот [[Денис Португалски]] се венча со Елизабета Арагонска.
* [[30 август]] - [[Петар III Арагонски]], кој првично патува со својата флота во воена експедиција против Тунис, завршува во сицилијанскиот град [[Трапани]], откако му било побарано од жителите на [[Палермо]] да помогне во борбата против [[Карло I Анжујски]].
* 4 септември - Петар III Арагонски станува крал на Сицилија.
* [[11 декември]] - [[Битка кај Орвински мост]] во[[Велс]]: [[Ливелин III ап Грифид]] е убиен.
* [[Декември]] - Царот [[Рудолф I (Германија)|Рудолф I]] ги прогласува своите синови [[Албрехт I (Германија)|Албрехт]] и [[Рудолф II (војвода на Австрија)|Рудолф]] за ко-владетели на војводствата на [[Австрија]] и [[Војводство Штеарска]], со што се основа [[Хабсбуршка династија]] на тие територии.
* Битката на [[Вронен]]: [[Флорис V (гроф од Холандија)|Флорис V]] ја поразува [[Фризија]].
* Кралот [[Стефан Драгутин]] ја крши ногата додека лови и се разболува; тој го предава престолот на неговиот помлад брат [[Стефан Милутин]].
* Кралот [[Петар III Арагонски]], добива поддршка од [[Насридска династија|Насридска]] [[Гранада]] во време кога Франција на чело со [[Филип IV Убавиот]] се подготвува за [[Арагонска крстоносна војна]]

===1283===

* [[1 јуни]] - Младиот [[Рудолф II (војвода на Австрија)|Рудолф II]] е принуден да ги предаде [[Војводство Австрија|Австрија]] и [[Војводство Штаерска]] на својот постар брат, [[Албрехт I (Германија)|Алберт I]].
* [[8 јули]] - [[Битката за Малта]] во [[Валета]]: Анжујската флота е поразена од флотата на [[Роцер Лаурија]].
* [[22 септември]] - Започнува [[Прва монголска инвазија на Бурма|Првата монголска инвазија на Бурма]]. 
* Земјотрес уништува две третини од пештераниот град [[Вардзија]], [[Грузија]].
* Владетелот на [[Хафсидска династија|Хафсидската династија]], Ибрахим I, е соборен со побуна од [[Бедуини]]те, предводена од Абд ел-Азиз I<ref>{{Наведена книга|last=Meynier|first=Gilbert|title=L'Algérie cœur du Maghreb classique. De l'ouverture islamo-arabe au repli (658-1518)|year=2010|publisher=La Découverte|location=Paris|isbn=978-2-7071-5231-2|page=161}}</ref>. 
* Кралот [[Рам Камхенг]] го создава [[Тајландско писмо|Тајландското писмо]], според традицијата.
* [[Кубај-кан]] од [[Јуен (династија)|Јуенска династија]] го напаѓа [[Царство Кмер]] во денешна [[Камбоџа]]. Кралот [[Џајаварман VIII]] одлучува да му оддаде почит, наместо да се бори против инвазијата.
* Изградбата на северниот дел од Големиот кинески канал е завршена.
* Градот [[Гуејанг]] е основан во [[Јуен (династија)|Јуенската династија]].
* Изградбата на замокот Карнарвон, Замокот Конви и Замокот Харлех во [[Велс]] започнува по наредба на кралот [[Едвард I]], како систем на одбрана против можни идни велшки востанија.
* Кралот [[Филип III Убавиот]] предизвикува масовна миграција на Евреите, кога го забранува нивното престојувалиште во малите села и руралните средини во [[Франција]].
* [[Даниел Московски]] ја обединува западната страна на Русија, со кое завршува ерата на [[Киевска Русија]] по 301 година, а започнува онаа на [[Големо Московско Кнежевство|Големото Московско Кнежевство]].
* Кодексот ''[[Cantigas de Santa Maria]]'', колекција на [[Португалија|португалски]] музички ракописи, е датиран меѓу 1280 и 1283 година.
* [[Григориј II Цариградски]] станува [[Вселенски патријарх]].

===1284===
* [[5 јуни]] - [[Битка кај Заливот на Неапол]]: Кралот [[Карло II Неаполски]] е заробен од [[Роџер Лаурија]], адмирал на кралот [[Петар III Арагонски]].
* [[5 август]] - [[6 август|6]] - [[Битка кај Мелорија (1284)|Битка кај Мелорија]]: Италијанскиот [[град-држава]] [[Џенова]] го победува својот соперник [(Пиза)] на море, завршувајќи ја поморската моќ на [[Пиза]].
* Кралот [[Стефан Драгутин]] ги прима [[Белград]], [[Срем]] и други територии од [[Кралство Унгарија|Унгарија]].
* [[Светото Римско Царство]] наметнува [[трговско ембарго]] на [[Норвешка]], поради последното ограбување на германски брод. Ембаргото ги отстранува виталните резерви на жито, брашно, зеленчук и пиво, предизвикувајќи општ глад<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://eh.net/Clio/Conferences/ASSA/Jan_92/Greif,%20Milgrom,%20Winegast%20Abstra |title=Lecture on Economics in 1284 |publisher=Stanford University |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110927040611/http://eh.net/Clio/Conferences/ASSA/Jan_92/Greif%2C%20Milgrom%2C%20Winegast%20Abstra |archivedate=September 27, 2011 |url-status=dead |df= }}</ref>.
* Германскиот град [[Хамбург]] е уништен од пожар.
* Постигнувајќи го бунтот на [[бедуини]]те, Абу Хафс Умар го освојува [[Тунис]] и [[Хафсидска династија|Хафсидската династија]] стануваат  доминантна династија во [[Ифрикија]]<ref name=Meynier>{{Наведена книга|last=Meynier|first=Gilbert|title=L'Algérie cœur du Maghreb classique. De l'ouverture islamo-arabe au repli (658-1518)|year=2010|publisher=La Découverte|location=Paris|isbn=978-2-7071-5231-2|pages=161–3}}</ref>. 
* [[Петар III Арагонски]] ја искористува слабоста на [[Хафсидска династија|Хафсидската династија]] и го напаѓа островот [[Џерба]]. Христијаните го масакрираат населението и го окупираат островот. 
* Султанот на [[Египет]] [[ел-Мансур Калавун]] потпишува десетгодишно примирје со крстоносците. Тој ќе го наруши примирјето во [[1290]].
* Монголската [[Златна Орда]], предводена од [[Ногај-кан]], ја напаѓа Унгарија вторпат.
* Византискиот град [[Ајдин]] е освоено од турскиот емират [[Ментеше (бејлик)|Ментеше]]; 20.000 луѓе се земени како робови.

===1285===

* [[6 јануари]] - Архиепископот [[Јакуб Свинка]] им наредува на сите свештеници кои подлежат под неговата епархија во [[Полска]] да даваат проповеди на [[полски јазик]], наместо на [[германски]], поттикнувајќи го националниот идентитет.
* [[Април]] - [[Хиос]] е освоен од венецијанските сили, но подоцна Џенова повторно го враќа.
* Велигден - Донесен е [[Статут од Вестминстер (1285)|Вториот Статут од Вестминстер]] во [[Англија]], реформирајќи различни закони.
* [[2 април]] - [[Папа Хонориј IV]] го наследува [[Папа Мартин IV]], станувајќи 190-тиот [[папа]].
* [[25 април]] - [[Мамелучки Султанат|Мамелучкиот султан]] [[ел-Мансур Калавун]] започнува опсада на крстоносната тврдина [[Маргат]] (во денешна [[Сирија]]) главното упориште на [[Болничари]]те. Тврдината е освоена еден месец подоцна.
* [[14 јуни]] - [[Тран Хунг Дао]] ја победува монголската флота.
* [[4 септември]] - [[Роџер Лауриски]] го поразува кралот [[Филип III Убавиот]], во поморска битка кај [[Барселона]].
* [[Сакура (манса)|Сакура]] го узурпира престолот на [[Царство Мали]].
* Писмото ''[[Circumspecte Agatis]]'', издадено од кралот [[Едвард I]], ги дефинира јурисдикциите на црквата и државата во Англија, со што се ограничува судската власт на црковните власти само на црковните случаи.
* Напишана е англиската романтична песна ''[[Havelok the Dane]]'' (приближен датум).
* Според одлуките од [[Собор од Блахерна (1285)|Соборот од Влахерна]], Источната православна црква ја отфрла Унијата со [[Римокатоличката црква]], објавена во Вториот Лионски Собор.

===1286===

* [[6 јануари]] - [[Филип IV Убавиот|Филип IV]] е крунисан за крал на [[Франција]].
* [[19 март]] - Кралот на Шкотска [[Александар III (Шкотска)|Александар III]] умира, оставајќи го како наследник единственото негово неродено дете и 3-годишната [[Маргарета Норвешка|Маргарета]]. По ова започнува [[Војна за независност на Шкотска]] и зголеменото влијание на [[Кралство Англија|Англија]] над [[Кралство Шкотска|Шкотска]].
* Царот [[Рудолф I (Германија)|Рудолф I]] ги прогласува закон според кој на сите евреи им се негира политичката слобода. 
* [[Гвелфи и гибелини|Гвелфите]] од [[Република Сиена]] им овозможуваат на бунтовниците на прогонетите [[Гвелфи и гибелини|гибелини]] да се вратат назад во градот<ref name=biografico>{{Наведена мрежна страница|last=Catoni|first=Giuliano|title=BONSIGNORI|url=http://www.treccani.it/enciclopedia/bonsignori_(Dizionario-Biografico)/|work=Dizionario Biografico degli Italiani|accessdate=20 December 2011}}</ref>. 
* [[Абу Закарија]] воспоставува кнежевство во центарот на [[Беџаја]], што станува главен соперник на [[Хафсидска династија|Хафсидската династија]] со седиште во [[Тунис]]<ref>{{Наведена книга|last=Meynier|first=Gilbert|title=L'Algérie cœur du Maghreb classique. De l'ouverture islamo-arabe au repli (658-1518)|year=2010|publisher=La Découverte|location=Paris|isbn=978-2-7071-5231-2|page=158}}</ref>. 
* [[Кублај-кан]] ја завршува последната инвазија врз Јапонија, повлекувајќи се поради недостаток на неопходни ресурси.

===1287===

* [[Кралство Арагон|Арагонската]] морнарица го напаѓа [[Тунис]]<ref>{{Наведена книга|last=Meynier|first=Gilbert|title=L'Algérie cœur du Maghreb classique. De l'ouverture islamo-arabe au repli (658-1518)|year=2010|publisher=La Découverte|location=Paris|isbn=978-2-7071-5231-2|page=163}}</ref>.
* [[17 јануари]] - Потпишен е договорот од Сан Агајз. Кралот [[Алфонсо III Арагонски]] го освојува островот [[Менорка]] од [[Маври]]те.
* [[Февруари]] - Поплава во јужна Англија. Бурата го уништува градот [[Винчелси]]<ref>{{Наведена книга|first=Paul|last=Simons|title=Since Records Began|location=London|publisher=Collins|year=2008|isbn=978-0-00-728463-4}}</ref>.
* [[4 април]] - [[Вареру]] го создава [[Кралство Хантавади]] во денешна [[Долна Бурма]].
*[[14 мај]] - [[16 јули]] - [[Кублај-кан]] започнува голема офанзива против бунтовничкиот принц [[Најан (монголски принц)|Најан]] во [[Манџурија]]. 
* [[8 јуни]] - Востание на [[Рис ап Маредид]] во Велс. Револтот нема да биде потиснат до [[1288]].
* [[Декември]] - [[Битка кај Паган]]: [[Теравада|Теравадското]] будистичкото [[Кралство Паган]] (во денешен [[Мјанмар]]) е освоено од династија Јуен.
* [[14 декември]] - Огромна бура во [[Северно Море]] и [[Ламанш]], убива илјадници луѓе и го преобликува крајбрежјето на [[Холандија]] и [[Англија]].
* Монголскиот [[Илканат]] на чело со [[Аргун-кан]] го испраќа [[Рабан Бар Саума]] во Европа да преговара сојуз против муслиманските држави, посебно против Мамелучкиот Султанат.
* Мамелучкиот султан ел-Мансур го освојува пристанишниот град [[Латакија]] во денешна [[Сирија]].
** Во Холандија, се убиени повеќе од 50.000 луѓе
** Во Англија, делови од [[Норфолк]] се поплавени, пристаништето Данвич е уништено заедно со голем број на цркви и манастири<ref name=wheeler>{{Wheeler1896|page=27}}, quoting ''Stow's chronicle'' of 1287</ref>.
* Кралот [[Едвард I]] наредува протерување на Евреите и го конфискува нивниот имот.
* Монголската [[Златна Орда]], предводена од [[Толобуга]] и [[Ногај-кан]], ја напаѓа Полска по третпат..
* Во [[Кралство Арагон|Арагон]] започнува востание од аристократите.  Ова го присилува [[Алфонсо III Арагонски]] да направи отстапки за благородништвото.<ref name=JMC>{{Наведена книга|last=Lourie|first=Elena|title=Jews, Muslims, and Christians in and around the Crown of Aragon: essays in honour of Professor Elena Lourie|year=2004|publisher=Brill|isbn=90-04-12951-0|url=https://books.google.com/books?id=6TdP6b3f-TIC&dq=christian+mercenaries+maghrib&source=gbs_navlinks_s|page=260|access-date=2018-09-25|archive-date=2016-12-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20161222052800/https://books.google.com/books?id=6TdP6b3f-TIC&dq=christian+mercenaries+maghrib&source=gbs_navlinks_s|url-status=dead}}</ref>. Кралот им дава на своите барони права, познати како ''Privilegium Generale''<ref name=victor>{{Наведена книга|last=Catlos|first=Brian A.|title=The victors and the vanquished: Christians and Muslims of Catalonia and Aragon, 1050-1300|year=2004|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=0-521-82234-3|url=https://books.google.com/books?id=EoDuA8fv9rEC&dq=christian+mercenaries+maghrib&source=gbs_navlinks_s|page=16}}</ref>.
* Во [[Милано]], [[Матео I Висконти]] е именуван за ''capitano del popolo'' (капетан на народот). 
* Олтарот од црквата Свети Јаков во [[Пистоја]], Италија е започнат со изградба. Тој нема да биде завршен речиси 200 години.
* [[Боденвердер]] добива градски права.
* [[Линшепинг]] добива градски права.
* За првпат се споменува населбата [[Гримен]].
* Италијанскиот град [[Република Сиена|Сиена]] за првпат наметнува присилен заем на своите даночни обврзници, што е заедничка одлика на средновековните јавни финансии<ref>{{Наведено списание|last=Munro|first=John H.|title=The Medieval Origins of the Financial Revolution|journal=The International History Review|year=2003|volume=15|issue=3|pages=506–562}}</ref>.
* [[Маркранштет]] е споменет како трговски град.
* Започнува изградбата на [[Упсалска катедрала]] во [[Шведска]] (трае до [[1435]]).
* Изградена е [[Менорска катедрала|Менорската катедрала]].

===1288===

* [[20 јануари]] - [[Замок Њукасл (Емлин)|Замокот Њукасл]] во [[Велс]] е освоен од англиските сили.
* [[22 февруари]] - [[Папа Никола IV]] го наследува [[Папа Хонориј IV]], како 191-та [[папа]].
* [[5 јуни]] - [[Битката кај Воринген]]: [[Јован I (војвода од Брабант)|Јован I]] го поразува војводство [[Гелдерн]] во една од најголемите битки во Европа од средниот век, со што го освоил [[Војводст Лимбург]]. Битката, исто така, го ослободува градот [[Келн]] од владеењето на Архиепископијата во Келн. По овој настан, [[Бон]] станува резиденција на келнските архиепископи.
* [[8 август]] - [[Папа Никола IV]] прогласува крстоносна војна против кралот [[Ладислав IV Унгарски]], кој го изгубил кредибилитетот со фаворизирање на неговите полупагански [[Кумани|кумански]] субјекти, одбивајќи да одговара на социјалните стандарди на [[Западна Европа]].
* [[Парламент на Шкотска|Парламентот во Шкотска]] создава закон со кој ќе им се дозволи на жените да предложат брак на мажите за време на [[престапна година]]. Мажите кои одбиваат такви предлози се обврзани да платат парична казна на невестата.
* Изградена е најстарата преживеана камбана во часовниците на врвот од куполата на [[Базилика Свети Петар|Базиликата Свети Петар]] во [[Рим]].
* [[Ветин (Саксонија-Анхалт)|Ветин]] е доделен на надбискупот Магдебург, Ерик фон Бранденбург.
* [[Харбург (кварт)|Харбург]] добива општински права.
* [[Кеге]] добива градски права.

===1289===

* [[27 април]] - [[Пад на Триполи (1289)|Падот на Триполи]]: [[Мамелучки Султанат|Мамелучкиот]] султан [[ел-Мансур Калаван]] го освојува [[Грофовија Триполи]] (во денешен [[Либан]]) по едномесечна опсада. Овас е крај на постоењето на крстоносната држава.
* [[11 јуни]] - [[Битка кај Попи]]: Битката се води помеѓу [[Гвелфи и гибелини]]. По крајот на битката, Гвелфите ја обезбедуваат својата позиција на моќ во [[Фиренца]].
* Принцот Субару од [[Јапонија]] ја освојува провинцијата Сајтама.
* Завршена е изградбата на [[Замок Конви]] во [[Велс]].
* [[Евреи]]те се избркани од [[Гаскоња]] и [[Анжу]] во [[Франција]].
* [[Папа Никола IV]] формално го формира [[Универзитет Монпелје]] во [[Франција]] преку папска була.
* Во [[Република Сиена|Сиена]], дваесет и три партнери, вклучувајќи и пет членови на семејството Бонсињори, повторно ја создаваат [[Гран Травола]], порано најуспешната европска банка, која престанала да функционира по смртта на нејзиниот творец и менаџер, [[Орландо Бонсињори]], во [[1273]] година<ref>{{Наведена книга|last=Bowsky|first=William|title=A medieval Italian commune: Siena under the Nine, 1287-1355|year=1981|publisher=University of California Press|isbn=0-520-04256-5}}</ref>. 
* [[Атанасиј I Цариградски]] за првпат станува [[Вселенски патријарх]].
* 5,553 метри високиот [[вулкан]] [[Попокатепетл (вулкан)|Попокатепетл]] е искачен од страна на членовите на племето Текуанипан, во денешно [[Мексико]].

== Наводи ==
{{наводи}}

[[Категорија:13 век]]
[[Категорија:1280-ти| ]]