Слепило

Од Википедија — слободната енциклопедија
Куче водич пренесува слеп човек

Слепило (оштетување на видот, губиток на видот) е здравствено нарушување што се рефлектира во делумна или целосна неможност за визуелна перцепција во мерка што не се решава со употреба на вообичаени средства, како што се очилата. Некои извори, исто така, вклучуваат луѓе со намалена способност за вид, бидејќи тие немаат пристап до очила или контактни леќи. Терминот слепост/слепило се користи за целосна или речиси целосна загуба на видот.Оштетувањето на видот може да доведе до проблеми во нормалните секојдневни активности како што се возење, читање, дружење, пешачење и други.Слепило/слепост се јавува како резултат на физиолошки или невролошки пореметувања, повреди, итн. Слепилото/слепоста може да биде предизвикано од наследни фактори, повреди или болести. Постојат различни скали кои ја опишуваат сериозноста на ова нарушување и дефинираат слепило/слепост.

Рефрактивните грешки вклучуваат кратковидост, далекост, пресбиопија и астигматизам. Пердето е најчеста причина за слепило. Други болести кои можат да предизвикаат проблеми со видот се макуларна дегенерација поврзана со возраста, дијабетична ретинопатија, заматеност на рожницата, детско слепило и бројни инфекции. Визуелното оштетување (оштетувањето на видот), исто така, може да биде предизвикано, меѓу другото, од проблеми со мозокот поради мозочен удар, предвремено породување или траума. Овие случаи се познати како кортикални нарушувања на видот. Испробувањето на можните проблеми со видот кај децата може да доведе до подобрѕвање со видот во иднина и да придонесе за образовни постигнувања. Тестот за возрасни без симптоми има непредвидливи исходи. Дијагнозата се утврдува со офталмолошки преглед.

Светската здравствена организација (WHO) проценува дека 80% оштетување на видот може да се спречи или да се третира (лечи). Ова вклучува перде, речно слепило и трахеални инфекции, глауком, дијабетична ретинопатија, некоректни рефрактивни грешки и некои случаи на детско слепило. Многу луѓе со значителни нарушувања на видот може да имаат корист од визуелната рехабилитација, промените во животната средина и помошни уреди.

Во 2015 година имаше повеќе од 940 милиони луѓе со одреден степен на губење на видот. Од нив, 246 милиони имале лоша визија, а 39 милиони биле слепи. Повеќето луѓе со лоша визија живеат во земјите во развој и имаат повеќе од 50 години. Процентот на луѓе со намален вид се намалува од 1990-тите. Визуелните оштетувања предизвикуваат значителни економски трошоци, директно поради трошоците за лекување и индиректно поради намалената работна способност.

Постојат различни скали кои ја опишуваат тежината на губење на видот и дефинирањето на слепило. Целосното слепило е целосно губење на чувството на облик и светлина, и клинички е снимено како BPS, што е кратенка за "без светлост". Суспензијата често се користи за опишување на сериозно оштетување на видот со некои остатоци (остаток) на видот. Луѓето кои имаат само чувство на светлина, всушност имаат само толку визија што можат да разликуваат светлина од темнината. Лице кое има проекција на светлина може да го препознае груб правец од каде доаѓа светлината.

Треба да се има предвид дека слепите лица со неоштетени очи сè уште можат да регистрираат светлина без визуелни слики, што им овозможува да одржуваат циркаден ритам, т.е. 24-часовен циклус ден / ноќ. Имено, светлосниот сигнал се пренесува со ретиноипоталамунски пат, а оштетувањето на дел од визуелната патека зад ретиноипоталамичката патека не претставува пречка за невидливото чувство на светлина.

Легална слепост во САД[уреди | уреди извор]

Во 1934 година Амириканското медицинското друштво (АМА) ја донело оваа деиниција на слепост: Централната видна оштрина 20/200 или помалку во здравото око со корекциски очила или централната видна оштрина поголема од 20/200 во која е периферното видно поле стеснето/намалено толку да најширокиот пречник на видното поле во поздравото око не преминува аголна ширина од 20 степени. Конгресод на САД е во законот за социјално осигурување, денесен во 1935 година, оваа дефиниција ја вклучиле како составен дел во програмот за помош на слепите. Во 1972. година во програмот за помош на слепите се воведени уште две програми во Членот XVI од Законот за социјалните осигурувања, за да се основа програм за осигурување приход за помагала, а законот гласи: личноста ќе се смета за слепа ако централната видна оштрина на таа личност на поздравото око со корективна леќа изнесува 20/200 или помалку. Окото во кое периферното видно поле е намалено толку за да најширокиот пречник на видното поле не ја преминува аголната ширина од 20 степени, ќе биде класифицирано под првиот дел на дефиницијата која ја опишува централната видна ширина од 20/200 или помалку. Личноста исто така ќе се смета слепа доколку таа слепост е дефинирана со планот одобрен со Членот X или XVI, донесен во ноември 1972. година, а од ноември 1973. (на основата на слепоста) по наведениот план на личноста ќе и се обезбедува помош сè додека трае слепоста или е така дефинирана.

Епидемиологија

WHO проценува дека во 2012 година имало 285 милиони лица со оштетен вид во светот, од кои 246 милиони имале слаб вид и 39 милиони биле целосно слепи.

Светската здравствена организација проценила дека во 2012. година во светот имало 285 милиони лица со оштетен вид, од кои 246 милиони лица имале слаб вид, додека 39 милиони биле целосно слепи. Меѓу нив 90% живеат во земјите во развој. Широко низ светот на секоја слепа сличност, во просек 3,4 луѓе имаат значително намален вид, со државни и регионални вариацијации во опсег од 2,4 до 5,5.

Проценето е дека во 1987. година во САД имало 598.000 луѓе кои одговараат на дифиницијата закосена слепост. Од 598.000 луѓе, 58% од нив биле постари од 65 години. Во период од 1994. д0 1995. година 1,3 милиони Американци регистрирани се како слепи.

Причини за слепило[уреди | уреди извор]

Многубројни се причините кои доведуваат до слепост

Болести

Најчести причини за оштетување на видот се различни болсети и неисхранетост. Според податоците од 2002. година кои ги објавила Светската здравствена организација, најчести причини за слепост во светот се:

-перде (47.9%) -глауком (12.3%) -макуларна дегенерација (8.7%) -заматување на рожницата (5.1%) -дијабетична ретинопатија (4.8%).

Луѓето кои живеат во земјите во развој имаат значително поголем број на оштетување на видот, и тоа заради недостатокот на лечење и превенција, отколку луѓето во развиените земји. Додека оштетувањето на видот во целиот свет е поврзано со животното време над 60 години, децата кои живеат во сиромашните заедници имаат почесто оштетување на видот отколку децата кио живеат во побогатите заедници.

Врската помеѓу сиромаштијата и лечењето на оштетувањето на видот најмногу се изразува кај споредувајнето на причините за слепило помеѓу регионите (региите). Кај повеќето од луѓето во Северна Америка и во Западна Европа оштетувањето на видот е предизвикано со сенилна/сенилото макуларна дегенерација и дијабетична ретинопатија.

Луѓето што живеат во земјите во развој имаат пократок животен век, пердето и паразитски болести од вода се најчестите причини за нарушување на видот и успешно се третираат, на пример, речно слепило. Од 40 милиони слепи лица во светот, се проценува дека 70-80% од оние со третман може делумно или целосно да го обноват видот.

Во развиените земји каде што паразитските болести се поретки и операцијата на перде е подостапна, водечките причини за слепило се сенилна макуларна дегенерација, глауком и дијабетична ретинопатија.

Подвижност[уреди | уреди извор]

Мал број слепи лица користат кучиња водичи за да им помогнат во движењето. Овие кучиња се дресирани за опструкција на препреки и предупредување кога е потребно да се качуваат или спуштаат по скалите. Сепак, корисноста на кучињата е ограничена од нивната неможност да се разберат во покомплексни ориентации. Еден човек му дава инструкции на кучето водич, врз основа на вештините што ги завладало преку претходната обука/тренинг. Во оваа смисла, управувачот со кучиња е како авионски превозник/навигатор кој мора да знае како да дојде од едно место до друго, а кучето е пилот кој треба да го донесе таму безбедно.

Владините мерки понекогаш се насочени кон приспособување на јавните простори подостапни за слепите лица. Јавниот превоз е целосно достапен за слепите во многу градови. Допирните сигнали за премин и звучни сообраќајни сигнали го олеснуваат преминоти посигурно преминуваат улицата за пешаците со оштетен вид. Во прилог на правилата за тоа кој може и кој не може да користи стап, некои влади им дадоа приоритет во сообраќајот на корисниците на бело стапче или водич куче.

Читање и проширување[уреди | уреди извор]

Брајова азбука за слепи.

Повеќето луѓе со оштетен вид кои не се потполно слепи да го прочитаат текстот, со нормална величина или со зголемен со зголемувачи (помагала). Многумина, исто така, читаат големи букви кои се полесни за нив да читаат без такво зголемување. Други читаат записи напишани на/со Брајово писмо/азбука (или ретко користената Мунова азбука (писмо)), или се потпираат на глас книгата, читателите или машини за читање. Тие користат компјутери со специфични хардвер, како и скенери и обновливи извори на Брајово писмо екрани, и софтвер-направен специјално за слепите лица, како што се примена на оптичко препознавање на знаци и читач на екран.

Некои луѓе пристапуваат до овие материјали преку агенциите за слепи, како што е Националната библиотекарска служба за слепи и физички хендикепирани во САД, или Националната библиотека за слепи или РНИБ во Обединетото Кралство.

Telelupe, опрема која го подобрува и реализира контрастот на текстуалните елементи, е високотехнолошка алтернатива на конвенционалните уреди за зголемување. Такви се современи интернет прелистувачи кои можат да ја зголемат големината на текстот на одредени мрежни места преку контрола на прелистувачот или преку компјутерски контроли. Исто така има и над 100 радио-читачки услуги ширум светот кои им нудат на луѓето со оштетен вид услуги за читање преку радио. Меѓународната асоцијација за аудио информациски услуги ги поврзува сите овие организации.

Компјутери[уреди | уреди извор]

Пристапот до технологијата како читач на екран и зголемување на екранот им овозможува на слепите да користат матични компјутерски апликации. Повеќето законски слепи луѓе (70% од сите возрасни групи, според Seattle Lighthouse for the Blind) не користат компјутери. Само мал дел од оваа популација, во споредба со заедницата која гледа, има пристап до Интернет. Меѓутоа, со оглед на тоа што достапноста на помошни технологии е во пораст, придружена со заеднички напори за обезбедување достапност на информатичката технологија за сите потенцијални корисници, вклучувајќи слепи лица, оваја мрачна ситуацијата се менува. Подоцна верзии на Microsoft Windows вклучуваат Accessibility Wizard & Magnifier за лицата со оштетен вид и Microsoft Narator, едноставен читач на екранот. Линукс дистрибуции (како ЛДВ ЦД-а) за слепите вклучуваат Adriane Knoppix, а вториот бил развиен од Адријан Кнопер, кој исто така бил слабовид. Macintosh OS, исто така, доаѓа со вграден читач на екран, наречен VoiceOver.

Напредокот постигнат со зголемената достапност на Интернет и прилагодувањето на зголемениот број на мрежни места со адаптивни технологии го прави интернетот многу попривлечно место за лицата со оштетен вид.

Други помагала[уреди | уреди извор]

Луѓето можат да користат говорни топломери, зголемени или етикетирани бирања на шпоретот, гласовни џебни и обични часовници, гласовни скали, гласовни калкулатори, гласовни компаси и друга гласовна опрема.

Спортови[уреди | уреди извор]

Слепите и лицата со оштетен вид учествуваат во спортовите, како што се пливање, скијање и атлетика. Некои спортови се измислени и адаптирани за слепите, на пример, гулаби, крикет и голф. Светската федерација на спортови за слепи е Меѓународната федерација на спортови за слепи (IBSA). Луѓето со слаб вид учествуваат во Параолимписки игри од Летните параолимписки игри во Торонто во 1976 година.

Слепост кај животните[уреди | уреди извор]

Тврдењето дека некои видови цицачи се "родени слепи" се однесува на нивното раѓање со затворени очи и споени рабови на очните капаци. Кај луѓето, очните капаци се поврзани некое време пред раѓањето, но тие се отвораат непосредно пред раѓањето, прерано родените бебиња понекогаш се раѓаат со затворени очи кои подоцна се отвораат. Другите животни, како што се кртовите се навистина слепи, но се потпираат (ослонуваат) на други сетила.

Мотивот на слепите животни е моќен во литературата. Драмата Петар Шафер од победничката награда "Тони", Екус, носи приказна за едно момче кое заслепи шест коњи. Класичниот роман на Теодор Тејлор за младите, "Проблеми со Так", е за тинејџерка Хелен, која го учи нејзиното слепо куче да го следи и верува на кучето што го гледа. Наградуваната приказна Јакоб Апел, "Родовите и монсулите", ја опишува поделбата што слепиот зајак ја предизвикува во животот на младата двојка. Во не-поезијата, неодамнешниот хит е есејот на Линде Кеј Харди, "Лекции научени од слепата мачка", во "Женска мачка: жени писатели на нивните мачешки пријатели".

Метафоричка употреба[уреди | уреди извор]

Зборот "слеп" често се користи за да укаже на недостаток на знаење во нешто. На пример, "слеп состанок/состанок на слепо" е средба на луѓе кои никогаш претходно не се сретнале.

"Слепа точка" е во област каде што не може да се види, на пример, област што возачот не може да ја види од остатокот од автомобилот.