Уставен акт за правата на националните малцинства во Република Хрватска

Од Википедија — слободната енциклопедија
Уставен акт за правата на националните малцинства во Република Хрватска

'„Уставен закон за правата на националните малцинства“

[[image:Hrvatski sabor logo.jpg ]]
' 23 декември 2002 година

Уставниот акт за правата на националните малцинства во Република Хрватска ( хрватски: Ustavni zakon o pravima nacionalnih manjina[1] ) е уставен закон кој ги дефинира правата на националните малцинства во Хрватска . Тој е еден од вкупно трите уставни акти во хрватскиот правен систем, а другите два се Уставниот акт за спроведување на Уставот на Хрватска и Уставниот акт за Уставниот суд на Хрватска . Во неговата сегашна форма, Законот стапли на сила на 23 декември 2002 година [2] Неговата претходна верзија, под наслов Уставен акт за националните и етничките заедници или малцинства бил донесен во декември 1991 година како предуслов на меѓународната заедница за признавање на хрватската независност од Социјалистичка Федеративна Република Југославија . Законот е хиерархиски според Уставот на Хрватска и мора да биде усогласен со него, но над обичните државни закони и одлуки, и над статутите и одлуките на пониските нивоа на власта, кои сите мора да бидат во согласност со овој закон. Дополнително, иле креирани два посебни закони за да се дефинираат правата во врска со образованието на јазиците на малцинствата и специфичните права за употреба на јазиците на малцинствата во јавниот живот ( Закон за употреба на јазиците и писмата на националните малцинства и Законот за образование на јазикот и писмото на националните малцинства ).[3] Дополнително, самиот Устав на Хрватска има членови кои директно се однесуваат на заштитата на националните малцинства и ги наведува традиционалните малцинства во Хрватска.

Историја[уреди | уреди извор]

Уставен акт за националните и етничките заедници или малцинства[уреди | уреди извор]

Два автономни окрузи на Хрватска се прикажани со темно зелена боја

Во декември 1991 година, хрватскиот парламент го усвоил „Уставниот акт за човековите права и слободи и правата на националните и етничките заедници или малцинствата во Република Хрватска“, кој бил предуслов за меѓународно признавање на Хрватска .[4]

Од периодот на Социјалистичка Федеративна Република Југославија, Хрватска наследи и призна релативно високо ниво на заштита на колективните малцински права.[4] Проблемот се појави со заштитата на правата на „новите малцинства“, односно припадниците на другите шест конститутивни народи на поранешната држава, со исклучок на Хрватите ( Срби, Словенци, Бошњаци, Македонци и Црногорци ).[4] Проблемот бил особено изразен кај Србите од Хрватска кои имаа статус на суверен народ во Социјалистичка Република Хрватска .[4]

Во 1992 година Хрватска го промени законот со цел да го вклучи правото на политичка автономија во областите каде што малцинствата всушност се мнозинство од населението.[4] Покрај правото да се биде застапен и широките права на законот за културна автономија, сега е предвидено право да се формираат автономни области во областите каде што некои малцинства сочинуваат мнозинство според југословенскиот попис од 1981 година.[4] Меѓутоа, во пракса оваа одредба никогаш не била имплементирана бидејќи областите што ги исполнувале условите биле дел од Република Српска Краина .

Уставниот закон предвидуваше два вида мониторинг на неговото спроведување - меѓународен мониторинг и соработка при неговото спроведување со автономните окрузи.[4]

Кон крајот на септември 1995 година, по операцијата „Бура“, Хрватска ја вратила контролата врз целата своја територија, освен Источна Славонија, Барања и регионот Западна Сирмија, кои беа под контрола на УНТАЕС . Хрватскиот парламент првично привремено ја суспендирал примената на одредбите од Законот со кои се дава право на политичка автономија, што предизвика меѓународна критика.[4] Последователно, тој дел бил целосно укинат.

Еден од првите предуслови за отпочнување на пристапот на Хрватска во Европската унија беше донесување на нов закон за правата на националните малцинства.

Права[уреди | уреди извор]

Право на застапување[уреди | уреди извор]

Хрватскиот парламент[уреди | уреди извор]

Милорад Пуповац е еден од парламентарните претставници на Србите во Хрватска

Според Уставниот акт за правата на националните малцинства, на националните малцинства кои учествуваат во вкупното население на Хрватска со повеќе од 1,5% (само Србите во Хрватска ) им се гарантирани минимум едно, а најмногу три места во хрватскиот парламент .[3] Малцинствата кои сочинуваат помалку од 1,5% од вкупното население (другите малцинства) можат да изберат вкупно 4 членови на Парламентот.[3]

Законот пропишува формирање на посебни изборни единици на хрватскиот парламент XII за избори на претставници на националните малцинства.[4]

Регионално и локално ниво[уреди | уреди извор]

Според Уставниот акт за правата на националните малцинства, општините и градовите во кои припадниците на малцинствата се состојат од 5% до 15%, имаат право да имаат еден претставник во локалниот совет.[3] Ако локално некое малцинство се состои од повеќе од 15% или на ниво на окрузи повеќе од 5% од населението, тоа малцинство има право на пропорционална застапеност во локалните и регионалните совети.[3]

Во административните единици каде националното малцинство има право на пропорционална застапеност во претставничките тела, истото има право и на пропорционална застапеност во извршните органи.[3] Малцинствата имаат право да избираат заменици на општински/град/градски градоначалник или заменици на префектите на округот.[3]

Националните малцинства имаат право на пропорционална застапеност во владините тела и судските органи пропорционално со учеството во вкупното население на подрачјето во кое тоа тело ја врши својата јурисдикција.[3]

За остварување на овие права припадниците на националните малцинства имаат право на приоритет при вработувањето кога изречно се повикуваат на тоа право при апликацијата и кога подеднакво како и другите кандидати ги исполнуваат сите други критериуми.[3]

Државен совет за национални малцинства[уреди | уреди извор]

Државниот совет за национални малцинства е автономно чадор тело на националните малцинства на државно ниво кое ги поврзува институциите и интересите на националните малцинства во Хрватска.[5] Тоа е тело кое се занимава со сеопфатни малцински прашања во рамките на Уставниот закон за национални малцинства и сите други закони кои се однесуваат на националните малцинства.[5]

Советот има право да предложи дискусии во врска со националните малцинства до Парламентот и Владата на Хрватска, особено за прашања во врска со спроведувањето на Уставниот закон и посебните закони со кои се регулираат правата на националните малцинства.[5] Советот има право да дава мислења и предлози за програмите на јавните радио и телевизиски станици како и предлози за спроведување на економски, социјални и други мерки во регионите традиционално или доминантно населени со национални малцинства.[5] Понатаму, Советот има право да ги бара и да ги добие бараните податоци и извештаи од владините тела и локалните и регионалните власти.[5]

Постојат три вида застапеност во Советот. Сите пратеници од малцинството автоматски влегуваат во Советот. Втората група, која се состои од пет члена, се претставници на националните малцинства од стручната, културната, верската и научната заедница и претставници на здруженијата на малцинствата, именувани од Владата на предлог на здруженија, правни лица и граѓани кои припаѓаат на националните малцинства.[5] Третата група се претставници од Советот за национални малцинства, кој брои седум члена.[5]

член 2

 Покрај човековите права и слободи признати според неговите уставни одредби,

Република Хрватска ќе ги признае и заштити сите други права предвидени во меѓународната документите од членот 1 на уставниот закон подлежат на исклучоци и ограничувања предвидени во овие документи, без никаква дискриминација врз основа на пол, раса, боја на кожа,јазик, религија, политички и други верувања, национално и социјално потекло, поврзаност со анационалното малцинство, имотот, статусот наследен со раѓање или на која било друга основа, во согласност со членовите 14 и 17 став 3 од Уставот на Република Хрватска.

Совети на националните малцинства[уреди | уреди извор]

Српски национален совет[уреди | уреди извор]

Српски национален совет ( хрватски: Srpsko narodno vijeće , Serbian Cyrillic ) е избрано за политичко, консултантско и координативно тело кое дејствува како форма на самоуправа и институција за културна автономија на Србите од Хрватска во однос на граѓанските права и културниот идентитет.[6][7] Главниот фокус на Советот се човековите, граѓанските и националните права, како и прашањата на идентитетот на Србите од Хрватска, учеството и интеграцијата во хрватското општество.[7] Советот на жупаниско ниво постои во градот Загреб и сите окрузи освен Крапинско-загорската жупанија .[8]

Заеднички совет на општините[уреди | уреди извор]

Покрај Српскиот национален совет, интересите на српската етничка заедница во Осиекско-барањската и Вуковарско-сирмиската жупанија дополнително се застапени од Заедничкиот совет на општините, sui generis тело формирано врз основа на Ердутскиот договор . Организацијата функционира како Национално координативно тело во овие две земји.

Акционен план за спроведување на законот[уреди | уреди извор]

Владата усвоила редовни двегодишни акциски планови за спроведување на Уставниот закон. За спроведување на Акциониот план за 2011-2013 година, владата одвоила 143.704.348 хрватски куни .[9]

Критики[уреди | уреди извор]

На десетгодишнината од уставниот закон , Српскиот демократски форум испрати соопштение во кое се тврди дека законот служи само за зајакнување на малцинските елити и всушност не ги зајакнува правата на националните малцинства.[10] Според нив, Уставното право е само збирка на добри желби и европски стандарди кои се соочуваат со постојани опструкции од државно и на локално ниво.[10] Тие додаваат дека националните малцински совети не успеале да ја искористат својата улога и да станат тела без вистинска улога и функции во локалните заедници, додека Советот за национални малцинства стана политизирана институција преку која малцинските елити ги генерираат своите, а не интересите на малцинските заедници што ги претставуваат. .[10]

Во 2011 година Уставниот суд на Хрватска по Левицата на Хрватска, Српскиот демократски форум, Хрватскиот Хелсиншки комитет и ГОНГ ја укинаа законската одредба со која се гарантирало дека српското малцинство ќе избере тројца пратеници во една од редовните изборни единици.[11]  Оваа одредба била донесена како компромис меѓу дел од претставниците на српската заедница и владата на Јадранка Косор, откако владата вовела двојно право на глас за сите малцинства, освен Србите.[11] Судот посочил дека никој не може да има загарантиран број на места во парламентот, но дека владата може да воведе двојно право на глас за сите малцинства во посебната малцинска изборна единица и редовната територијална.[11]

Поврзано[уреди | уреди извор]

  • Јазици на малцинствата во Хрватска
  • Акт на парламентот

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Ustavni zakon o pravima nacionalnih manjina“. narodne-novine.nn.hr. Посетено на 4 August 2020.
  2. ↑ Serb Democratic Forum. „Provedba Ustavnog zakona o pravima nacionalnih manjina u jedinicama lokalne i područne (regionalne) samouprave“ (PDF) (српски). Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-02-23. Посетено на 3 May 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Ured za ljudska prava i prava nacionalnih manjina. „Pravo pripadnika nacionalnih manjina na zastupljenost u predstavničkim i izvršnim tijelima na državnoj i lokalnoj razini, te u tijelima državne uprave, pravosudnim tijelima i tijelima uprave jedinica lokalne i područne (regionalne) samouprave“ (хрватски). Архивирано од изворникот на 3 May 2014. Посетено на 3 May 2014.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Faculty of Law, University of Zagreb. „Pravni aspekti zaštite manjina u procesu stabilizacije i pridruživanja“ (PDF) (хрватски). Посетено на 3 May 2014.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 State Council for National Minorities. „O savjetu“ (хрватски). Архивирано од изворникот на 2022-05-13. Посетено на 14 March 2015.
  6. ↑ „About SNV“. Serb National Council. Архивирано од изворникот на 2015-02-27. Посетено на 2015-03-14.
  7. ↑ 7,0 7,1 „Serbian National Council“. UNHCR. Архивирано од изворникот на 2014-07-03. Посетено на 2015-03-14.
  8. ↑ „MANJINSKA SAMOUPRAVA“ (PDF). Independent Democratic Serb Party. Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-04-02. Посетено на 2015-03-14.
  9. ↑ Partnerstvo za društveni razvoj, Zagreb. „Ostvarivanje prava srpske nacionalne manjine“ (PDF) (хрватски). Архивирано од изворникот (PDF) на 3 May 2014. Посетено на 3 May 2014.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Poslovni dnevnik. „'Ustavni zakon ojačao manjinske elite, a ne prava nacionalnih manjina'“ (хрватски). Посетено на 3 May 2014.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Dnevnik.hr. „Ustavni sud ukinuo zakon koji Srbima jamči tri zastupnika“ (хрватски). Посетено на 3 May 2014.

https://www.vsrh.hr/CustomPages/Static/HRV/Files/Legislation__Constitutional-Law-on-the-Rights-NM.pdf

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Уставен_акт_за_правата_на_националните_малцинства_во_Република_Хрватска&oldid=5184277“