Мелхиор Вањкович
Мелхиор Вањкович (10 јануари 1892 – 10 септември 1974) полски армиски офицер, популарен писател, политички новинар и издавач. Највеќе познат по неговото известување за полските вооружени сили на Запад за време на Втората светска војна и пишувањето книга за битката кај Монте Касино .
Биографија[уреди | уреди извор]
Мелхиор Вањкович е роден на 10 јануари 1892 година во Калужице во близина на Минск, во Руската империја, сега Кољужица, Биеразино Рајон, регионот Минск, во Белорусија. Посетувал училиште во Варшава, потоа Јагелонскиот универзитет во Краков, каде што дипломирал во 1922 година. Активист во полското движење за независност, бил офицер во Сојузот на стрелците. За време на Првата светска војна тој се борел во I полски корпус во Русија под команда на генералот Јозеф Доубор-Мусницки .
По војната работел како новинар, извесно време работел како началник на прес-одделот во полското Министерство за внатрешни работи . Во 1926 година основал издавачка агенција „Рој“. Работел и маркетинг, смислувајќи популарен слоган за реклама на производителите на шеќер – „шеќерот оживува“ (cukier krzepi). Тој напишал три книги за време на меѓувоениот период и сите наидоа на голема слава и популарност. Неколку децении подоцна тој создал уште еден познат слоган – „поблиску со ЛОТ“ („LOTem bliżej“), рекламирајќи ги полските авиокомпании ЛОТ .
По германската инвазија на Полска извесно време живеел во Романија, каде пишувал за настаните од полскиот септември. Подоцна, од 1943 до 1946 година, работел на она што можеби ќе биде и негов најпознат потфат - станал воен дописник на полските вооружени сили на Запад . Подоцна напишал извештај за битката кај Монте Касино, неговата најпозната книга. Една од неговите ќерки, Кристина Вањкович, починала како член на полскиот отпор Армија Крајова за време на востанието во Варшава во 1944 година.
Од 1949 до 1958 година живеел во САД, а потоа се вратил во комунистичка Полска . Се спротивставувал на комунистичкиот режим, пишувајќи и држејќи предавања за полските сили на Запад (чие учество било минимизирано од страна на владата, која се обидела да ја нагласи улогата на Армијата на Берлин, поврзана со Советскиот Сојуз). Неговото најпознато дело е трикратна книга за битката кај Монте Касино, уважение кон војниците на Армијата на Андерс - книга што била објавена во Полска само во скратена, цензурирана форма (до падот на комунизмот во 1990 година).
Откако го потпишал <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Letter_of_34" rel="mw:ExtLink" title="Letter of 34" class="cx-link" data-linkid="110">писмото од 34</a> во 1964 година, протестирајќи против цензурата, бил следен од владата - објавувањето на неговите дела било забрането, а тој самиот бил уапсен, обвинет за клевета на Полска [1] и „ширење антиполски пропаганда во странство“ (делумно поради објавувањето на некои негови дела од Радио Слободна Европа, [2] но главен доказ било приватното писмо до неговата ќерка која живеела во САД [1] ) и осуден на три години затвор. Сепак, казната никогаш не била извршена, а тој бил "ослободен" во 1990 година, по падот на комунизмот во Полска. [2]
Вањкович починал на 10 септември 1974 година во Варшава.
Дела[уреди | уреди извор]
- Анода-катода
- Битката кај Монте Касино(т. 1–3 1945–47)
- ЦОП - фокус на сила (1938)
- Црвена и амарант
- De profundis
- На патот кон Урзедов (1955)
- Две вистини (две работи поврзанини во едно издание: „Хубалчиси“ и „Вестерплате“)
- Историјата на семејството Коржењевски
- Хубалчици (1959)
- Декантер на Ла Фонтен (t. 1 1972, t. 2 pośm. 1980)
- Егзекуцијата на Николај II
- Клуб на трето место(1949)
- Кундлизам (1947)
- Монте Касино (скратено национално издание Битката кај Монте Касино, 1957)
- На патеката на Сметек (1936)
- Од Столпце до Каиро (1969)
- Револуција со пердуви (1934)
- Пољаците и Америка
- Директно од крава (1965)
- Преку четири клими 1912–1972 (1972)
- Странски извештаи
- Фрагменти од епопеја
- Години на кутре (1934)
- Скици од Монте Касино (1969)
- Болница во Чичинице (1925)
- Штафета (1939)
- Тука и таму (1961)
- Пластика (Њу Јорк 1954, национално издание 1960
- Во црквите на Мексико (1927)
- По стапките на Колумбо (дел 1 Атлантик-Пацифик 1967 година, дел 2 Зајакот и океаните 1968 година, дел 3 Во папокот на Америка 1969 година)
- Борбениот Грифин (1963)
- Вестерплате (1959)
- Војна и перо (1974)
- Септември осамнува (1947)
- Билка на кратерот (1951, национално издание 1957)
- Супа на шајка (1967 г. 3 т. Супа на шајка - зачинета 1972 г.)
Наследство[уреди | уреди извор]
Приватно новинарско училиште на ул. Нов свет во Варшава, Високата школа за новинарство, основана во 1995 година, била именувана по Вањкович[1]
Белешки[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 "A Symptom", TIME, Friday, 20 November 1964
- ↑ 2,0 2,1 Melchior Wańkowicz Архивирано на 27 април 2008 г., biography in "Tworzywo", an online monthly of Wyższa Szkoła Dziennikarska im. Melchiora Wańkowicza (на полски)
Наводи[уреди | уреди извор]
- Mieczyslaw Kurzyna, O Wańkowiczu nie wszystko, Варшава, 1975 г.OCLC 2390994
- Кшиштоф Каколевски, Wańkowicz krzepi, Варшава, 1977 г.OCLC 13615690
- Александра Зиолковска-Боем, Блиско Ванковица (во близина на Ванкович), Краков, 1975, 1978, 1988 година,ISBN 83-08-01917-X
- Александра Зиолковска-Боем, Z miejsca na miejsce (Од место до место), Краков, 1983, Варшава, 1986, 1997 година,ISBN 83-904286-6-0
- Александра Зиолковска-Боем, На tropach Wańkowicza, Варшава, 1989, 1999,ISBN 83-7180-349-4
- Александра Зиолковска-Боем, Процес М.ISBN 83-85135-08-1
- Александра Зиолковска-Боем, Na tropach Wańkowicza po latach [На патеката на Ванкович, по многу години], Варшава, 2009 година. . Види: [2]
- Александра Зиолковска-Боем : Wokół Wańkowicza, (Околу Wańkowicz), Варшава: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019 година.ISBN 978-83-66272-13-2ISBN 978-83-66272-13-2
- Александра Зиолковска-Боем, Мелхиор Ванкович: Полски мајстор на пишаниот збор, д-р Ланам, 2013 година, Види: [3] ,ISBN 978-0-7391-7590-3 .
- Александра Зиолковска-Боем, Вокол Ванковица (Околу Ванкович), Варшава, PIW 2019 година,ISBN 978-83-66272-13-2
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Преписки помеѓу Вањкович и Јержи Гидројк Сарматски преглед септември 1999 г.
- Богуслав Влодавиец, Мелхиор Ванкович (на полски)
- MELCHIOR WAŃKOWICZ Архивирано на 10 април 2010 г., Culture.pl (на полски)
- Melchior Wańkowicz (1892–1974), Gazeta Wyborcza, 2004-12-22 (на полски)
- Melchior Wańkowicz, биографија во „Tworzywo“, онлајн месечник на Wyższa Szkoła Dziennikarska im. Мелхиора Ванковица (на полски)
- Мелкиор Ванкович Архивирано на 16 јуни 2016 г. во Енциклопедија WIEM (на полски)