Манастир Поганово

Погановски манастир

Погановскиот манастир се наоѓа на левиот брег на реката Јерма кај селото Поганово. Припаѓа на Нишката епархија на Српската православна црква и претставува културно наследство како културен споменик од големо значење.

Локација и минатото на манастирот

Тоа е десетина километри оддалечено од автопатот Ниш-Софија, по долината на реката, на патот што ја заменил трасата на поранешната тесноградна железница во 1970-тите. Благодарение на неговата недостапна положба (до 1927 г. е, до изградбата на тесноградската пруга за потребите на рудникот за јаглен, клисурата Јерме била целосно непроодна) низ вековите останала релативно неоштетена од разни освојувачи.

Старото име на местото, па дури и на самиот манастир, било „Доброшево“, а Турците го смениле во Поганово. Името Доброшево официјално му било вратено на селото во јануари 1934 година, со одлука на надлежното министерство. М. Милојевиќ (1881) тој манастир го нарекол „Доброшевски“. За минатото на манастирот кај селото Доброшево сведочат три тркалезни камења со натписи, изградени на западната страна на храмот. На нив се врежани имињата: Јован Богослов (патрон), господин Константин и г-ѓа Јелена. За време на Втората светска војна, Бугарите го ограбиле Погановскиот манастир и го одзеле иконостасот (од 1620 година). со чудотворната икона на Богородица, која е зачувана и се наоѓа во Софискиот народен музеј.

На левиот брег на реката Јерма, недалеку од селото Поганово, се наоѓа манастирот посветен на Свети Јован Богослов. Народната традиција го поврзува потеклото на овој манастир со светиот цар Константин и неговата мајка Јелена. Прото Теодор Титов споменува стар натпис на пергамент, според кој Србите го изградиле овој манастир пред 1130 година, а на Проскомидијата била насликана стара икона, на која се испишани имињата на српските владетели од најраните времиња. Меѓутоа, поновата историографија открила попрецизни податоци за времето на создавањето на манастирот. Манастирот е изграден кон крајот на 14 век (1395) и живописен, со богата тематска програма, само 100 години подоцна, поточно 1499 година.Ја основал и подигнал српскиот благородник Константин Дејанов, внук на царот Душан и го посветил на Јован Богослов. Ктитор на храмот е ќерката на Константин Јелена Драгаш, која била мажена за византискиот император Маноил II Палеолог. Манастирот го завршила по смртта на нејзиниот татко, како монахиња Хипомена. Еден од познатите соработници на манастирот бил Константин, внук на великиот војвода Дезимир. На манастирот „Свети Јован Богослов“ му подарил книга. Поради местоположбата на манастирот, пристапноста до 1927 година била незамислива, бидејќи клисурата на реката Јерма била целосно непроодна. Благодарение на тоа, манастирот низ вековите останал практично неоштетен, бидејќи е познато дека напаѓачите кога напаѓаат уништуваат се од културни знаменитости, а овде не можеле затоа што не знаеле дека постои. Бугарите, сепак, во 1917 г. Тие одзеле голем дел од вредните работи на манастирот, кои сега се наоѓаат во црквата Александар Невски во Софија. Помеѓу познавачите на уметноста и самите византиски научници, овој манастир станал познат и останал многу познат по своите икони. Некои од нив се:

• двострана икона со чудо во манастирот Латом од едната страна и ликовите на Богородица и св. Јован Богослов од друга, која е создадена во втората половина на XIV век. век, кој Бугарите го конфискувале по Првата светска војна и го однеле во Софија. Таа икона е подарок од царицата Елена Драгаш, сопругата на византискиот император Мануил II Палеолог, во спомен на отец Константин Дејан;
• икона со биста на мртвиот Исус Христос, создадена на крајот на 15. век се наоѓа во Белград.

Манастирот во 1945 година

Манастирска црква

Темелот на манастирската црква бил изграден од неизделкан камен, кој бил зацврстен со огромна количина малтер. Ѕидовите, како и горните делови на објектот се изработени од обработени блокови, варосани, со многу мал и прилично плиток релјеф. Што се однесува до изгледот на покривот , додека не дошол периодот на реставрација и конзерваторските работи, тој бил покриен со т.н.ќерамиди Манастирот има одлики на моравската архитектура.

Црквата е еднокорабна и купола, а е изградена според шемата на развиен крст, а сето тоа е дополнето со олтар со две странични апсиди - хорови. Приземјето служи како внатрешен припрата, првиот кат е исихастичка тишина, додека највисокиот кат имал намена за опсерваторија и место каде стои камбаната. Рударско-железничката компанија „Јерма“ АД му подарила големо ѕвоно на манастирскиот храм, кој бил осветен во август 1930 година. Претходно таа фирма изградила и камбанарија, на која ќе биде поставено ѕвоно. Годината „1926-1927“ е на камбаната до државниот грб бил изгравиран натписот: „За слава Божја и за среќа и долго владеење на Неговото Височество Кралот / Александар I Караѓорѓевиќ / Закачи го ова ѕвоно Рударско и железничко претпријатие“ Јерма „АД од Белград, која изгради пруга низ овие непроодни карпи и им олесни на луѓето / инженер Ѓорѓе Златковиќ од Пирот / финансиер Драгиша Матејиќ од Топола“. Надворешниот нартекс бил додаден дури на крајот на 19 век и не се смета за составен дел од Храмот. Околу самиот манастир има неколку стопански објекти кои се изградени во ориентален стил и кои одлично се вклопуваат во целиот пејсаж и самиот манастирски комплекс.

Денешниот изглед на тремот пред црквата и зградата во капијата се должат на големото обновување што се случило во 1876 година. Конзерваторски и реставраторски работи биле извршени помеѓу 1966 и 1974 година.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Поганово и Влашките планини
• 

Надворешни врски

• Фејсбук страница на Погановскиот манастир
• Видео на „Јутјуб“ за Погановскиот манастир како слајд шоу на слики кои го прикажуваат манастирот и неговиот комплекс
• Нишка епархија Список на манастири
• Погановски манастирАрхивирано на 13 март 2017 г. Кањонот Џерма и Poganovo klubputnika.org
• Погановскиот манастир