Казанџија
Казанџија – занаетчија што изработува казани, бакарни садови и други предмети од бакар[1]. Садовите во кои се наоѓала храна се калаисувале заради тоа што оксидот на бакарот е отровен.
Казанџискиот занает на Балканот и во Македонија постои повеќе од пет века и еден од најстарите занаети на овие простори.
Историја[уреди | уреди извор]
Се смета дека казанџискиот занает потекнува од Персија и Индија кои се богати со бакарна руда. Во Грција првпат се споменуваат бакарни садови во 3 век п.н.е., а подоцна преку Грција со овие садови се запознале и Римјаните. Меѓутоа, во Европа во текот на целиот среден век се користеле земјени садови. Балкански ПолуостровБалканскиот Полуостров, каде бакарните садови ги донеле Турците, бил единствен дел на Европа каде овие садови се произведувале и употребувале. Казанџиите првпат се споменуваат во XVI век. Во 1511 година од Сараево за Дубровник за продажба биле извезени 135 „сахани“ (бакарни чинии) кои ги изработиле сараевските казанџии.[2]
Казанџискиот занает во втората половина на XIX и почетокот на XX век го достигнува својот зенит. Меѓу двете светски војни, побарувачката за бакарни предмети постепено слабее. Се јавуваат фабрички производи. Индустријализацијата и модернизацијата неумоливо влијаат на тивко исчезнување на овој стар занает. Во XXI век казанџиите главно се занимаваат со производство на казани за варење ракија и поправки на постојни производи.
Производи[уреди | уреди извор]
Казанџискиte производи биле разновидни и многубројни.
- казани (перс. голем бакарен котел кој од страните има рачки за носење
- садови во кои се носела и чувала вода: ѓумови, ибрици, леѓени;
- садови во кои се спремала храна: лонци, тенџериња, чинии, тави, тепсии;
- прибор за послужување кафе: ибрици, ѓезве, кутии за кафе и шеќер;
- сакрални предмети: дискоси, кадилници, пехари, казани за крстилница;
- производи за осветлување...
Предметите од бакар биле во широка употреба и во градот и на село. Често имале и декоративна функција, за која цел предметите биле гравирани.
Казанџиски работилници[уреди | уреди извор]
Изработка на предмети[уреди | уреди извор]
Централно место во казанџиските работилници заземал огнот на кој се топел бакарот кој се обезбедувал во сирова состојба. После топесето, бакарот со тешки чекани бил развлекуван во табли, а потоа се пристапувало на изработка на одреден предмет. Со оглед дека бакарот е склон на оксидација која се твори отровна метална патина, неопходно е садовите за јадење и пиење да се калаисуваат по изработката.
Суровини[уреди | уреди извор]
Главни суровини во казанџискиот занает се: бакар, калај и нишадор.
Алат[уреди | уреди извор]
Во казанџиска работилница најважни алати биле наковална, мев за дување на огнот, дрвени и метални чекани, казанџиска клешта, турпии и ножици. Во современо време, покрај наведените рачни алати во казанџиските работилници се користат и разни машини.
Еснаф[уреди | уреди извор]
Казанџискиот еснаф бил првиот занаетчиски еснаф во кој занаетчиите станале и трговци – тргувале со бакар, калај и сите казанџиски производи.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Казанџија“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ Гвозденовић 2009: Ирена Гвозденовић, Казанџијски занат, у: Група аутора, Стари занати у Србији, Београд : Етнографски музеј, 65-68.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Коста Галиманоски, последниот кичевски казанџија
- Занаети
- Казанот не се прави од секој бакар[мртва врска]
- Занаети што изумреа во Скопје
|