Егерија (митологија)

Од Википедија — слободната енциклопедија
Егерија
Скулптура на Егерија на фонтана во Халифакс, Нова Шкотска
Нимфа, давател на закони и ритуали
Други имињаАегерија
Важен култен центаризвор и шумичка во близина на Порта Капена; Нимфеум од Егерија; Храмот на Дијана во Неми
Сопружникверојатно Нума Помпилиј
Цртеж од Егерија од 16 век

Егерија (старогрчки: Ἠγερία [1]) била нимфа на која и се припишува легендарна улога во раната историја на Рим како божествена сопруга и советник на Нума Помпилиј, вториот крал на Рим, на кого му дала закони и ритуали кои се однесуваат на античката римска религија. Нејзиното име се користи како епоним за женски советник.

Потекло и етимологија[уреди | уреди извор]

Егерија може да му претходи на римскиот мит: таа можела да има италично потекло во светата шума Ариција во Латиум, која била подеднакво шумата на Дијана Неморенсис („Дијана од Неми“). Во Ариција имало и Маниус Егериј, машки пандан на Егерија.[2]

Името Егерија различно се толкува. Жорж Думезил предложил дека потекнува од ē-gerere („излез“), што укажува на потекло од нејзината улога на породување.[3] Може да значи „на црната топола“ (грчки αἴγειρος, aigeiros). Нејзината улога како пророчица и авторка на „свети книги“ ќе ја спореди неа со етрурската фигура на Вегоја (наводен автор, меѓу другото на „Libri Fulgurales“, кој дава клучеви за толкување на значењето на ударите на гром, гледано како застрашувачки пораки од различни на божества). 

Функција[уреди | уреди извор]

Егерија како нимфа или мала божица на римскиот религиозен систем е од нејасно потекло; таа е постојано, иако не на многу јасен начин, поврзана со друга фигура од типот на Дијана; познато е дека нивниот култ[4] се празнувал во светите шумички, како што е местото Неми кај Ариција, и уште еден блиску до Рим; и двете божици се исто така поврзани со вода која носи чудесни, религиозни или медицински својства (изворот во таа шумичка во Рим бил посветен на ексклузивната употреба на Весталките[5]); нивниот култ бил поврзан со други, машки фигури со уште понејасно значење, како што се Вирбиус,[6] или Маниус Егериј, веројатно младешки маж, кој сепак во подоцнежните години бил идентификуван со фигури како Атис или Хиполит, поради референцата на Дијана.

Опишана некогаш како „планинска нимфа“ (Плутарх), таа обично се смета за водена нимфа и некако нејзиниот култ вклучувал и некаква врска со породувањето, како грчката божица Илитија.

Но, најмногу од сè, Егерија дала мудрост и пророштва за возврат за либање вода или млеко во нејзините свети шумички. Овој квалитет е особено популарен преку приказната за нејзината врска со Нума Помпилиус (вториот легендарен крал на Рим, кој го наследи неговиот основач Ромул).

Врска со Нума Помпилиус[уреди | уреди извор]

Нимфата Егерија му ги диктира законите на Рим на Нума Помпилиус, од Улпијано Чека.

Според митологијата, таа го советувала и го водела кралот Нума Помпилиус (латински numen означува „изразена волја на божество“[7]) во воспоставувањето на оригиналната рамка на закони и ритуали на Рим. Се вели дека Нума ги запишал учењата на Егерија во „светите книги“ што тој ги закопал со него. Кога случајна несреќа ги вратил на виделина околу 500 години подоцна, Сенатот ги оценил како несоодветни за откривање на луѓето и нареди нивно уништување.[8] Она што ги направи несоодветни било некоја работа од религиозна природа со „политичко“ значење што очигледно не е дадено од Валериј Антијас, изворот што го користел Плутарх. Дионисиј од Халикарнас навестува дека тие всушност биле чувани како многу блиска тајна од понтифиците.[9]

Таа, исто така, била надарена со оркуларни способности (таа за Нума ги толкувала невнимателните предзнаци на боговите, на пример епизодата на предзнакот од Фаунус).[10] Во друга епизода, таа му помага на Нума во битката на мудроста со самиот Јупитер, при што Нума се обиде да добие заштитен ритуал од удари од гром.[11]

Нума, исто така, се повикал на комуникација со други божества, како што се Музите;[12] оттука природно, малку „бледата“ фигура на Егерија подоцна била категоризирана од Римјаните како едно од Камени, божества кои биле поистоветувани со грчките музи бидејќи Рим паднал под културното влијание на Грција; па Дионисиј Халикарнас ја вброил Егерија меѓу Музите.[13]

Егерија го оплакува Нума (1669) од Клод Лорен

Прецизното ниво на нејзината врска со Нума е опишано различно. Обично ѝ се доделува етикетата за почитување coniūncta („сопружник“); Плутарх е многу заобиколен во однос на вистинскиот начин на интимност меѓу Нума и Егерија, и навестува дека самиот Нума имал ниво на нејасност.[14] До денот на Јувенал, таа традиција била третирана покритички. Јувенал ја нарече Нума амика (или „девојка“) во скептична фраза.[15]

Нума Помпилиј умрел во 673 п.н.е. Според Метаморфозите на Овидиј, со смртта на Нума, Егерија се стопила во солзи од тага, со што станала извор (...donec pietate dolentis / mota soror Phoebi gelidum de corpore fontem / fecit...[16]), традиционално идентификуван со еден во близина на Порта Капена во Рим.

Изворот Егерија во Рим[уреди | уреди извор]

Апсида на Ninfeo d'Egeria, Parco della Caffarella, Рим

Извор и шумичка некогаш свети за Егерија стојат блиску до портата на Рим, Порта Капена. Нејзините води биле посветени на ексклузивна употреба на Весталките.[17] Нинфео, омилено излетничко место за Римјаните од деветнаесеттиот век, сè уште може да се посети во археолошкиот парк Кафарела, помеѓу Апискиот пат и уште подревната Виа Латина[18] во близина на бањите на Каракала (подоцнежна градба) .

Во вториот век, кога Херод Атикус ја преправил наследената вила во близина како голем уреден имот, природното грото била формализирано како заоблена внатрешност со апсидален крај каде што некогаш стоела статуа на Егерија во нишата; површините биле збогатени со од зелени и бели мермерни облоги и зелен порфирен под и фризови од мозаик. Првобитниот извор, еден од десетиците извори што се влеваат во реката Алмон, бил направен за напојување на големи базени, од кои еден бил познат како Лакус Салутарис или „Езеро на здравјето“. Јувенал жали за претходната фаза на архитектонска елаборација:

Нимфа на пролетта! Почестен да бевте,
Ако, без уметност, работ на живо зелено,
Твојот жуборен извор беше ограничен сам,
И мермерот не го оскверни родниот камен.[19]

Во модерната литература[уреди | уреди извор]

  • Во трагедијата за англиската реставрација на Натаниел Ли,Lucius Junius Brutus (1680), Егерија се појавува во визија на синот на Брут, Титус.
  • Во The Importance of Being Earnest на Оскар Вајлд, канонот Chasuble се однесува на учителката на Сесили, Мис Призма, како „Егерија“.
  • Во Under Western Eyes на Џозеф Конрад (1911) Мадам де С___, руската дама со „напредни погледи“ се нарекува Егерија на Петар Иванович, „херојскиот бегалец“ кој напиша книги проповедајќи и практикувајќи го култот на жените под обредите на посебна посветеност на трансценденталните заслуги на Мадам де С___.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities, 2.61.1
  2. ↑  Chisholm, Hugh, уред. (1911). „Egeria“ . Encyclopædia Britannica. 9 (11. изд.). Cambridge University Press. стр. 12–13.
  3. ↑ Georges Dumézil, La religion romaine archaïque, Bibliothèque historique Payot, ISBN 2-228-89297-1, 1974, 2000, appendice sur la religion des Etrusques
  4. ↑ James George Frazer, The Golden Bough, I, "The magician king in primitive societies"
  5. ↑ Plutarch, "The parallel lives, Numa Pompilius"
  6. ↑ Georges Dumézil, La religion romaine archaïque, Bibliothèque historique Payot, ISBN 2-228-89297-1, 1974, 2000, appendice sur la religion des Etrusques
  7. ↑ Georges Dumézil, La religion romaine archaïque, Bibliothèque historique Payot, ISBN 2-228-89297-1, 1974, 2000, appendice sur la religion des Etrusques,p47
  8. ↑ Plutarch, "The parallel lives, Numa Pompilius"; Livy AUC libri XXXVIII.
  9. ↑ note by Gerard Walter, editor of Plutarch's Parallel Lives; translation by Jacques Amyot, La Pléïade volume n°43, 1967
  10. ↑ Georges Dumézil, La religion romaine archaïque, Bibliothèque historique Payot, ISBN 2-228-89297-1, 1974, 2000, appendice sur la religion des Etrusques p377
  11. ↑ Plutarch, "The parallel lives, Numa Pompilius, §XXVII"
  12. ↑ Plutarch, "The parallel lives, Numa Pompilius"
  13. ↑ Dionysius of Halicarnassus, ii. 6o.
  14. ↑ Plutarch, "The parallel lives, Numa Pompilius, 4.2 and 8.6.
  15. ↑ Alex Hardie, "Juvenal, the Phaedrus, and the Truth about Rome" The Classical Quarterly New Series, 48.1 (1998), pp. 234-251.
  16. ↑ Ovid, Metamorphoses xv. 479.
  17. ↑ Plutarch, "The parallel lives, Numa Pompilius"
  18. ↑ Information about the Park of the Caffarella Архивирано на 11 октомври 1999 г.
  19. ↑ Juvenal, Satire 3.17–20, as translated by William Gifford.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Егерија_(митологија)&oldid=4937646“