Бела црница
| Бела црница | |
|---|---|
| Научна класификација [ у ] | |
| Непознат таксон (попр): | Бела |
| Вид: | Бела црница |
| Научен назив | |
| Бела црница | |
| Бела црница | |
|---|---|
Научна класификација 
| |
| Царство: | Plantae |
| Оддел: | Tracheophytes |
| Оддел: | Angiosperms |
| Оддел: | Eudicots |
| Оддел: | Rosids |
| Ред: | Rosales |
| Фамилија: | Moraceae |
| Род: | Morus |
| Вид: | M. alba
|
| Биномен назив | |
| Morus alba L. 1753
| |
| Подвида | |
| |
| Синоними[1] | |
| |
Morus alba, познат како бела црница (бобонка), обична црница и црница од свилена буба,[2] е брзорастечка, мала до средна големина црница која расте околу 10-20м висока. Тоа е генерално краткотрајно дрво со животен век споредлив со оној на луѓето, иако има некои примероци за кои се знае дека се стари повеќе од 250 години.[3] Видот потекнва од Индија,[4] Централна Кина [5] и е широко култивиран и натурализиран на други места (вклучувајќи ги САД, Мексико, Австралија, Киргистан, Аргентина, Турција, Иран, Индија, Балканскиот Полуостров и др.).[6][7][8][9]
Белата црница е широко одгледувана за да ги нахрани свилените буби кои се користат во комерцијалното производство на свила. Забележително е и по брзото ослободување на полен, кој се лансира со поголема од половина од брзината на звукот.[10] Нејзините бобинки се јадат кога се зрели.
Опис[уреди | уреди извор]
Додека се млади, листовите може да бидат до 30см долги. На постарите дрвја, листовите се генерално 5-15см долги, без лобуси, срдечни во основата и заоблени до набраздени на врвот и назабени на маргините. Општо земено, дрвјата се листопадни во умерените региони, но дрвјата што се одгледуваат во тропските региони може да бидат зимзелени.
Цветовите се еднополови реси. Мажјаците се 2-3.5см долги, а женките се 1-2см долги. Машките и женските цветови обично се наоѓаат на одделни дрвја иако има случаи тие да се појават на едно исто дрво.[11][12] Плодот обично е 1-1.5см долг. Во дивината е длабоко виолетова боја, но, кај многу култивирани растенија варира од бела до розова. Белата црница е прилично слатка, но, нема интензивен вкус, за разлика од вкусот на црвената и црната црница. Семињата се широко распространети во изметот на птиците кои го јадат плодот.[6][7][13]
Белата црница е научно забележлива по брзото движење на растението, вклучено во ослободувањето на полен од нејзините реси. Прашникот делува како катапулт, ослободувајќи ја складираната еластична енергија за само 25 μs. Резултирачкото движење е приближно 610 км на час, околу половина од брзината на звукот, што го прави најбрзото познато движење во растителното царство.[10]
Таксономија[уреди | уреди извор]
Препознатливи се две сорти на Morus alba:[6]
- Morus alba var. алба
- Morus alba var. multicaulis
Одгледување[уреди | уреди извор]
.jpg)
Одгледувањето на белата црница за негување на свилените буби започна пред повеќе од 4.700 години во Кина и оттогаш е воведено во други земји. Старите Грци и Римјани одгледувале црница за свилени буби. Најмалку уште во 220 година од нашата ера, императорот Елагабал носел свилена облека.[14] Тој бил воведен во другите делови на Европа во XII век и во Латинска Америка по шпанското освојување во XV век.[15] Во 2002 година, 6.260км 2 земјиште биле посветени на видовите во Кина.[7]
Нашироко се одгледува од индискиот потконтинент [7] западно преку Авганистан и Иран до јужна Европа повеќе од илјада години за лисја за да се хранат свилените буби.[13]
Во поново време, станала широко натурализирана во вознемирени области како што се патиштата и рабовите на многу дрвја, заедно со урбаните области во поголемиот дел од Северна Америка, каде што лесно се хибридизира со локалното домородно црвен дудинче (Morus rubra). Сега постои сериозна загриженост за долгорочната генетска одржливост на црвената црница поради обемната хибридизација во некои области.[16]
Видот сега е интензивно засаден и широко натурализиран низ топлиот умерен свет, како и во субарктичките региони, и би преживеал на височини од 4000м.
Корист[уреди | уреди извор]
Листовите од белата црница се најпосакувана суровина за свилените буби, а исто така се сечат за храна за добитокот (говеда, кози, итн.) во области каде сушните сезони ја ограничуваат достапноста на вегетацијата на земјата. Листовите се подготвуваат како чај во Кореја. Овошјето исто така се јаде, често се суши или се прави во вид на вино.[7][13]
Медицински[уреди | уреди извор]
Morus alba е традиционален кинески лек кој содржи алкалоиди и флавоноиди кои се биоактивни соединенија.[17][18] Истражувањата покажаа дека овие соединенија можат да помогнат во намалувањето на високиот холестерол, дебелината и стресот.[19]
Во популарната култура[уреди | уреди извор]
- Во кинескиот историски роман Романса на трите кралства од 14 век, се вели дека големото дрво морус алба се наоѓа во куќата на Лиу Беи.
- Корејскиот еротски филм од 1986 година Mulberry го носи името на дрвото како наслов.
- Кинескиот Chengyu沧海桑田or桑田碧海, преведен како „морето стана обработливо земјиште“ или „обработливото земјиште се претвори во море“ фигуративно се користи за да се опишат работите што драстично се промениле.
Поврзано[уреди | уреди извор]
- Капина, што изгледа слично
Галерија[уреди | уреди извор]
-
Morus alba - MHNT -
Безплодни дудинки -
Државниот шампион на Пенсилванија Морус алба во Лонгвуд Гарденс . -
Лисја и машки цветови во пролет. -
Варијација на листовите -
Цвеќе Morus alba во Индија -
Цвеќиња и лисја во Шпанија -
Овошје во Индија -
Сортата „Pendula“ во Иран -
Дрво засадено од Едмонд Џејмс де Ротшилд во 1922 година во обид да изгради свила индустрија во Израел
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ "Morus alba L." Архивирано на 8 април 2018 г.. World Checklist of Selected Plant Families (WCSP). Royal Botanic Gardens, Kew – via The Plant List.
- ↑ Morus alba L. by Weeds of Australia - Biosecurity Queensland Edition (Queensland Government)
- ↑ „The thickest, tallest, and oldest white mulberry trees (Morus alba)“.
- ↑ https://www.researchgate.net/publication/351924966. Отсутно или празно
|title=(help) - ↑ „Morus alba L.“. Plants Of the World Online. Посетено на 31 March 2021.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 „Morus alba“, Flora of China – преку eFloras.org, Ботаничка градина на Мисури, Сент Луис и Хербариуми на Харвард, Кемриџ Invalid
|mode=CS1(help) Грешка во наводот: Неважечка ознака<ref>; називот „FoCMa“ е зададен повеќепати со различна содржина. - ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Suttie, J.M. (undated).
- ↑ Flora of North America Editorial Committee (уред.), „Morus alba“, Flora of North America North of Mexico (FNA), New York and Oxford – преку eFloras.org, Ботаничка градина на Мисури, Сент Луис и Хербариуми на Харвард, Кемриџ Invalid
|mode=CS1(help) - ↑ SEINet, Southwestern Biodiversity, Arizona chapter photos, description, distribution map
- ↑ 10,0 10,1 Taylor, Philip; Gwyneth Card; James House; Michael Dickinson; Richard Flagan (2006-03-01). „High-speed pollen release in the white mulberry tree, Morus alba L“. Sexual Plant Reproduction. 19 (1): 19–24. doi:10.1007/s00497-005-0018-9.
- ↑ Schaffner, John H. 1919.
- ↑ Purdue University.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 Bean, W. J. (1978).
- ↑ Lyle, Katie Letcher (2010) [2004]. The Complete Guide to Edible Wild Plants, Mushrooms, Fruits, and Nuts: How to Find, Identify, and Cook Them (2. изд.). Guilford, CN: FalconGuides. стр. 103. ISBN 978-1-59921-887-8. OCLC 560560606.
- ↑ White mulberry (Morus alba) by Feedipedia.org
- ↑ Burgess, K.S., Morgan, M., Deverno, L., & Husband, B. C. (2005).
- ↑ Zhang, Hongxia; Ma, Zheng Feei; Luo, Xiaoqin; Li, Xinli (2018-05-21). „Effects of Mulberry Fruit (Morus alba L.) Consumption on Health Outcomes: A Mini-Review“. Antioxidants. 7 (5): 69. doi:10.3390/antiox7050069. ISSN 2076-3921. PMC 5981255. PMID 29883416.
- ↑ Hussain, Fahad; Rana, Zohaib; Shafique, Hassan; Malik, Arif; Hussain, Zahid (2017-10-01). „Phytopharmacological potential of different species of Morus alba and their bioactive phytochemicals: A review“. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine (англиски). 7 (10): 950–956. doi:10.1016/j.apjtb.2017.09.015. ISSN 2221-1691.
- ↑ Metwally, Fateheya Mohamed; Rashad, Hend; Mahmoud, Asmaa Ahmed (March 2019). „Morus alba L. Diminishes visceral adiposity, insulin resistance, behavioral alterations via regulation of gene expression of leptin, resistin and adiponectin in rats fed a high-cholesterol diet“. Physiology & Behavior. 201: 1–11. doi:10.1016/j.physbeh.2018.12.010. ISSN 0031-9384. PMID 30552920.