Елфи фон Дасановски

Елфи фон Дасановски
Елфи фон Дасановски
	Елфи фон Дасановски на ВИЦ „Награди за живо наследство“ 2000 година
Роден(а)	Елфрида Марија Елизабет Шарлот Дасановски; февруари 2, 1924; Виена, Австрија
Починал(а)	октомври 2, 2007 (возр. 83); Лос Анџелес, Калифорнија, САД
Државјанство	Австријка; Американка;
Занимање	Филмски продуцент, оперски пејач, пијанист, едукатор
Активен период	1942–2007

Елфриде „Елфи“ фон Дасановски (2 февруари 1924 – 2 октомври 2007) била пејачка, пијанистка и филмски продуцент родена во Австрија.

Младост и образование[уреди | уреди извор]

Елфи фон Дасановски била родена како Елфрида Марија Елизабет Шарлот Дасановски во Виена, ќерка на Франц Леополд фон Дасановски, државен службеник во австриското Министерство за трговија и Ана. Генијалец за пијано уште на 5-годишна возраст, Елфи го посетувала Виенскиот институт на Пресвета Богородица и на 15-годишна возраст станала, дотогаш, најмладата жена примена на Виенската академија за музика и изведувачки уметности како штитеник на концертниот пијанист, Емил фон Зауер. Додека била студентка, филмскиот режисер Карл Хартл ја избрал да го подучува Курд Јиргенс за пијано, за тој да може да свири на инструментот во биографскиот филм на Хартл за Моцарт и мјузиклот на Вили Форст. Но, студиите и раната кариера на Дасановски биле прекинати кога таа го одбила членството во нацистичките организации. Моќното студио УФА во Берлин ѝ понудило филмски договор кон крајот на 1944 година, што таа исто така го одбила.

Кариера[уреди | уреди извор]

Во 1946 година, фон Дасановски го имала својот прв оперски настап како Сузана во Моцартовата опера Свадбата на Фигаро во театарот Сент Полтен а потоа и на концерти за Сојузничката висока команда.

Дасановски останала една од ретките жени во историјата на филмот, и на 22 години, една од најмладите, која го коосновала филмското студио - Белведере филм - првиот нов студиски објект во повоена Виена. Со постарите партнери Август Диглас и Емерих Ханус, студиото создало класици на германски јазик како Мелницата на среќата (1946), Д-р Розин (1949), и Бакни ме, Казанова (1949), и им ги доделиле првите улоги на екранот на Гинтер Филип и Надја Тилер.

Дасановски глумела во опери, оперети, театарски драми и комедии, помогнала во основањето на неколку театарски групи, била најавувач на Радиодифузија На Сојузничките Сили и Би Би Си, била на турнеја во Западна Германија во шоу за една жена и одржувал мастер класи по пеење и пијано.

Во овој период, Дасановски, исто така, била модел исклучиво за познатиот австриски сликар Франц Ксавер Волф. Неговите дела со нејзиниот лик сега се наоѓаат во музејски и приватни колекции.

Преку уметничкиот директор Федерико Палавичини, Дасановски го поттикнала изданието на краткотрајното американско списание Флер да ги покрива уметностите во повоена Виена, но изданието било откажано пред воопшто да се испечати. Експерт во техниката на пијано Игнас Падеревски, нејзината музичка педагогија продолжила во 1950-тите во Канада и Њујорк, каде што исто така се омажила и имала син и ќерка.

Во тоа време Дасановски се свртела кон дизајнот и креирала прототип за женско кожено палто, кое сега се наоѓа во колекцијата на Музејот на применета уметност во Виена. Таа се развела во доцните 1970-ти и иако никогаш не се премажила, накратко била во врска со авторот и актер, принцот Хајнрих Стархемберг во средината на 1990-тите до неговата смрт.

Во Холивуд во 1960-тите, одбила да стане модерна евро-старлета и претпочитала да остане зад камерата како вокален тренер на режисерот Ото Премингер. Во 1962 година, станала натурализирана државјанка на САД. Успешна бизнисменка од Лос Анџелес, во 1999 година, таа повторно го основала Белведере филм како продукциска компанија со седиште во Лос Анџелес/Виена со нејзиниот син Роберт. Дасановски била извршен продуцент на наградуваниот драматичен краток филм Семелвајс, шпионската комедија Вилсон Ченс и неколку дела кои биле во продукција во моментот на нејзината смрт, вклучувајќи го и документарниот филм Феликс Австрија! односно Надвојводата и Херберт Хинкел и екранизација на антивоениот австриски роман, Марс во Овен од Александар Лернет-Холенија.

Признаена на меѓународно ниво по нејзиното уникатно дело како жена пионер во филмската продукција и како мултиталент во повоената австриска уметност и култура, фон Дасановски е единствената Австријка што ја добила престижната награда „Живо наследство“ на Меѓународниот центар за жени и е почестена со УНЕСКО Моцарт медал,Златно Одликување за заслуги на Република Австрија, Француски Орден за уметности и писма, медал за животно дело на австрискиот филмски архив, од државата Калифорнија и градовите Виена и Лос Анџелес, каде Фон Дасановски живеела од 1962 година. Дополнително, се известува дека била номинирана за почесната награда за Вистински Живот кон крајот на 1990-тите.

Смрт[уреди | уреди извор]

Додека била во Кона, Хаваи, во јули 2007 година, Дасановски доживеала емболија опасна по живот. Таа била пренесена во болницата Квинс во Хонолулу и морало да и биде ампутиран дел од левата нога. Било објавено дека добро закрепнува на рехабилитација во Лос Анџелес и се очекувало да продолжи со напорите во филмската продукција, како и уметноста и промоцијата на УНЕСКО. Сепак, Дасановски починала на 2 октомври 2007 година во Лос Анџелес од срцева слабост. Таа била погребана во почесен гроб во Зентралфридхоф во Виена на 25 јули 2008 година.

Фондација и постхумно признание[уреди | уреди извор]

Во ноември 2007 година, во Виена било објавено планираното основање на Фондацијата Елфи фон Дасановски со цел да го продолжи пионерскиот и креативен дух на покојниот уметник преку развивање награди и грантови за надежни жени филмаџии. Првата фаза од овој проект била завршена кон крајот на јануари 2009 година, кога Фондацијата Елфи фон Дасановски ја иницирала својата програма за добротворни прилози за непрофитни организации во САД и Европа.

Розата Елфи фон Дасановски (хибрид од чајна роза – флорибунда) позната и како „Елфи“ е создадена од Бред Џалберт од Канада во 2009 година. Во пролетта 2013 година била вклучена во градината на розите Пеги Рокфелер во Њујоршката ботаничка градина.

Првата награда Елфи фон Дасановски за дело на женски филмаџии и била доделена на норвешката уметница Ингер Лизе Хансен за Паралакс на фестивалот за независен краток филм во Виена во јуни 2010 година.

Мала планета или астероид, 4495 Дасановски, откриена во 1988 година од јапонските астрономи Масару Араи и Хироши Мори, била именувана во нејзина чест во 2014 година.

Елфи фон Дсановски била прогласена за Почесен Член на Здружението на Австриски Филмски Продуценти постхумно во септември 2018 година.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]