Безопасна

Од Википедија — слободната енциклопедија
Отворена безопасна
Затворена безопасна

Безопасна[1][2] — додаток за општа намена, сличен на спојница, притискач и игла за вратоврска. Има едноставен механизам, а наменет е за спојување на неповрзани материјали. Измислена е во средината на деветнаесеттиот век, додека алатки слични на неа се користеле во Стара Грција. Се користи и како амајлија.

Општи одлики[уреди | уреди извор]

Безопасната се состои од едноставен механизам заснован на пружински систем од едната страна и брава или тока од другата страна. На неа има остар (игла), механички (пружина) и заштитен дел (капа спроти пружината). Токата има две намени - да образува затворена јамка и со тоа правилно да ја закачи иглата на целниот материјал и да го покрие крајот на иглата со заштитна капа, така што лицето кое ќе дојде во контакт со прикачениот материјал да не се повреди. Пружината овозможува прицврстување и вадење на безопасната игла.[3]

Безопасните најчесто се користат за поврзување на делови од ткаенина или облека, здолништа, панталони или како замена за копчиња и патенти. Некогаш тие биле најраспространетиот додаток за прикачување на пелени, додека заштитните капачиња спречувале можни боцкања и повреди кај бебињата.[3] Тркачите со нив го прикачуваат својот идентификациски број на своите маици.[4]

Безопасните се користат и како закрпи за скината или оштетена облека, како додаток, накит или алатка за прикачување на беџови, апликации или свадбени цвеќиња на костум. Тие се користат и како обетки, синџири, нараквици и прицврстувачи за градници . Безопасните и сличните предмети може да се користат и за неутрализирање на статичкиот електрицитет во проблематична облека, со што се спречува да се залепи за телото.[5] Тие се и дел од ритуалот при кој млада девојка оди до блискиот извор и го испушта овој предмет во водата. Ако безопасната исплива на површината, тоа е знак дека девојката ќе се омажи во тековната година. Ако потоне, младоженецот наскоро нема да биде таму.[6] Неколку светски познати уметници цртаат портрети и други облици на овошје користејќи ја безопасната како алатка.

Безопасните се изработуваат од различни материјали, а главно е што материјалот мора да биде тврд, за иглата да ја пробие ткаенината и другите меки материјали. Обично се користат метални легури (месинг, на пример), додека најквалитетните варијанти се направени од нерѓосувачки челик и благородни метали (злато, сребро). Постојат верзии специјално дизајнирани за една цел. Се произведуваат во различни бои, облици и големини.[7] Во домашни услови се прават со преработка на спојници или од жица.[8]

Историја[уреди | уреди извор]

За прв предмет налик на денешната безопасна игра се смета фибулата, брош што го измислиле и носеле жителите на Микенска Грција и Сицилија,[9] цивилизација од бронзеното време. Поради ограничената прецизност на археолошките методи во однос на предметите од тоа раздобје, не е прецизно познат векот на изумот на овој брош, а се проценува дека е помеѓу четиринаесеттиот и тринаесеттиот век пр.н.е. Фибулите се сметаат за претходници на модерните безопасни првенствено поради истоветната употреба.[10] Сепак, познато е и дека имале сериозни недостатоци. Немале механизам, па биле многу тешки и болни за користење. Тие беа неспоредливо поголеми и често паѓале.[3] Со текот на времето, поради гореспоменатите недостатоци, нивната употреба била прекината.[10]

Хантовиот патент од 1849 година (ознака #6,281)

Њујоршкиот механичар Волтер Хант се смета за пронаоѓач на модерни безопасни игли. Неговиот патент имал механизам идентичен со оној на денешните примероци на оваа алатка.[11] Пронајдокот настанал многу спонтано. Имено, размислувајќи како да врати долг од петнаесет американски долари (кој според денешната економска ситуација би бил околу 355 долари),[12] Хант свиткал парче жица меѓу прстите. По повеќечасовно извртување и случајно обликување, тој погледна во склопот на жицата во рацете и сфатил дека можеби е погоден за секојдневна употреба.[3] [13]

Пронајдокот бил патентиран на 10 април 1849 година, а потоа му бил продаден за четиристотини долари на човекот кому Волтер му должел, сопственикот на компанијата В. Р. Грејс и други. Во прашање бил американскиот патент број 6281, додека сумата за откуп е еквивалентна на околу 10.000 модерни долари. Хант починал на 8 јуни 1859 година и не ја доживеал популарноста на својот изум, од која и онака не би заработил, бидејќи го продал својот патент.[10] Во деветнаесеттиот и дваесеттиот век, безопасните биле правени од различни метали и во најразлични големини. Биле исклучително популарни, а како моден детаљ биле се ставале на здолништа и фустани. Покрај едноставните и евтини легури, безопасните биле изработувани и од скапи материјали како злато, но и украсени со вреден накит. Иако се едноставни, безопасните игли сè уште често се користат денес и можат да се најдат во речиси секое домаќинство.[3]

Во денешно време, производството на безопасни игли е целосно автоматизирано. Развиени се машини кои ги изработуваат во неколку чекори, со што се заменети голем број работници, но и значително е подобрен и забрзан самиот процес. Можно е да се направат над три милиони артикли по погон за еден ден, што е околу една милијарда годишно. Во светот има бројни фабрики од овој вид, а во САД само две. Во Индија, иглите и сличните предмети се високо ценети и се пренесуваат од генерација на генерација, така што тој пазар е многу погоден за продажба на такви производи.[14]

Занимливости[уреди | уреди извор]

Панкерска минѓуша

За време на подемот на панк-рокот во доцните 1970-ти, безопасните станале дел од супкултурата, првенствено како моден детаљ. Потеклото на оваа употреба не е јасно, но некои од познатите панкери кои се залагале за нивна употреба се Ричард Хел и Џони Ротен. Меѓутоа, друг забележува дека гледа само прагматично значење во употребата на оваа алатка. Познато е дека денес многу обожаватели на панкот од Обединетото Кралство го користат овој предмет како украс на гардеробата, пирсинг и за други намени, кои немаат многу врска со првичната намена. Затоа, не е редок случај современите британски медиуми безопасната да ја поврзуваат со супкултурата на панкот.[15]

Според британскиот весник „Експрес“, на листата на одобрени патенти на Европската канцеларија за патенти во 2013 година биле вклучени 755 пронајдоци со поимот „безопасна игла“ во насловот. Според истиот извор, сто и три лица во Обединетото Кралство се хоспитализирани поради повреди предизвикани од овој предмет. Британското Министерство за здравство пропишува најмалку шест безопасни во комплетот за прва помош.[16] Ѕвездите како Лејди Гага и Елизабет Херли носат фустани со овој предмет.[17]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „безопасна“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  2. ↑ „безопасна“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Како је настала зихернадла“. Политика. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  4. ↑ „Kako se kače takmičarski brojevi?“. Trčanje. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  5. ↑ „Šta kad vam se desi "bjuti katastrofa"?“. Vesti Online. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  6. ↑ „Zihernadle dozivaju mladoženju“. Ekstravaganca. Архивирано од изворникот на 04. 03. 2016. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
  7. ↑ „Safety Pins – Find the Right Type and Size“. Create for Less. Архивирано од изворникот на 04. 09. 2013. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
  8. ↑ „Make a safety pin from a paperclip!“. Instructables. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  9. ↑ „The Magnificent Safety Pin“. St. Joseph Catholic School. Архивирано од изворникот на 01. 09. 2005. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 „The Safety Pin“. Ring of Fire Science Company. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  11. ↑ „Walter Hunt“. National Inventors Hall of Fame. Архивирано од изворникот на 14. 07. 2007. Посетено на 05. 09. 2013. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
  12. ↑ „April 10, 1849: Safety Tech Gets to the Point, Baby“. Wired. Архивирано од изворникот на 05. 09. 2013. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
  13. ↑ „Ko se prvi setio?“. Stil. Архивирано од изворникот на 26. 08. 2014. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate=, |archive-date= (help)
  14. ↑ „safety pin“. Answers. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  15. ↑ M. Hannon, Sharon (2009). Punks: A Guide to an American Subculture. Greenwood. стр. 53. ISBN 978-0-313-36456-3.
  16. ↑ „Top 10 facts about safety pins“. Express. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  17. ↑ „Not 'That dress' again?“. Telegraph. Посетено на 5. 9. 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)

Литература[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Безопасна&oldid=5052508“