Стојан на Ордановци
„Стојан на Ордановци“ — песна на македонскиот поет Коле Неделковски, дел од поетската збирка „Молскавици“, објавена во 1940 година, во Софија.
Историјат кон поемата[уреди | уреди извор]
Пред излегувањето на „Молскавици“, песната „Стојан на Ордановци“ претходно веќе била објавена во списанието „Илустрација Илинден“ (Илустрация Илиндень), кн. 6/96, година X, јуни 1938, стр. 1, со насловот „Стојан војвода“ (Сто'анъ войвода). Притоа, постојат големи разлики меѓу текстот на песната од списанието и во стихозбирката. Така, песната „Стојан војвода“ има 13 строфи, додека „Стојана на Ордановци“ има 11 строфи при што преголемата експозиција во втората, третата, четвртата и петтата строфа е стегната во три нови строфи со изменета содржина. Понатаму, шестата строфа од „Стојан војвода“, коај гласи: „Тага за мајка сирота / одамна што ја остави / и лична млада невеста / со машко дете на раци“ во која е присутен призвукот на народните стихови со истата содржина, поетот ја престилизирал во четвртата строфа од „Стојан на Ордановци“, која гласи: „Тага за мајка сирота / в црнило што ја оставил / и мила млада невеста / со таа убост приказна.“ Слично на тоа, стиховите од седмата строфа: „Сè така Стојан навеан / од тија мисли измачен / тргна со болка на срце...“ се редиригирани во следниве стихови: „Сè така в темно навеан / од тешки мисли измачен / тргна со мака на срце...“, кои отскокнуваат во споредба со претходните. Најпосле,10., 11. 12. и 13. строфа се сосема преработени.[1] На пример, 11. и 12. строфа од „Стојан војвода“ се споени во една строфа во „Стојан на Ордановци“, и тоа:
Во „Стојан војвода“ овие две строфи гласат:
Од река страшна пусија
Со страшен глас му извикна:
— Стојане, постој, почекај,
Позапри и се предади.
Уште му гласот течеше
Низ таа река широка,
Засвире куршум, пропиште
Онаа песна проклета.
Додека во „Стојан на Ордановци“, новата строфа гласи:
А тиран-крвник пусија
со страшен глас му извикна...
И куршум екна — пропиште
онаа песна проклета.
На тој начин, наративноста му отстапила место на елиптичното кажување, а на крајот од песната е додадена нова строфа во која е отсликана атмосферата по смртта на јунакот.[2]
Анализа на песната[уреди | уреди извор]
Во песната, авторот дава лик на борец за национално ослободување. Тој не може да трпи „ропство да му тежи над глава“ и поради тоа излегува „в гора зелена со своја бујна дружина“. По неколку години минати во борба против поробувачот, него го обзема тага по домашните — „мајка сирота в црнило“ и „невеста со таа убост приказна“. На патот кон дома, него го убива од заседа „тиранот-крвник“, а природата ја оплакува смртта на јунакот: „Потемна небо, прогрме, / цела се земја затресе, / брег темен од жал распукна...“ [3]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Тодор Димитровски, „Белешки“, во: Коле Неделковски, Стихови. Кочо Рацин, Скопје, 1958, стр. 82-84.
- ↑ Тодор Димитровски, „Белешки“, во: Коле Неделковски, Стихови. Кочо Рацин, Скопје, 1958, стр. 84-85.
- ↑ Тодор Димитровски, „Коле Неделковски (1912 — 1941)“, во: Коле Неделковски, Песни. Македонска книга, Скопје, 1967, стр. 9.