Натриум трифосфат

Од Википедија — слободната енциклопедија

Натриум трифосфат (STP), исто така наречен и натриум триполифосфат (STPP) или триполифосфат (TPP),[1]) е неорганско соединение со формула Na5P3O10. Претставува натриумова сол на полифосфатниот пента-анјон, кој е конјугирана база на трифосфорна киселина. Се произведува во голем обем како компонента на многу домашни и индустриски производи, особено детергенти. Еколошките проблеми поврзани со еутрофикацијата се припишуваат на неговата широка употреба.[2]

Подготовка и својства[уреди | уреди извор]

Натриум триполифосфат се произведува со загревање на стехиометриска мешавина од динатриум фосфат, Na 2 HPO 4 и мононатриум фосфат, NaH 2PO4, под внимателно контролирани услови.[2]

2 Na 2 HPO 4 + NaH 2PO 4 → Na5P 3O10 + 2 H 2O

На овој начин годишно се произведуваат приближно 2 милиони тони.[3]

STPP е безбојна сол, која постои и во безводна форма и како хексахидрат. Анјонот може да се опише како пентајонски синџир [O 3POP(O) 2OPO3] 5− .[4][5] Познати се многу сродни ди-, три- и полифосфати, вклучувајќи го и цикличниот трифосфат (на пр. натриум триметафосфат). Силно се врзува за металните катјони како бидентатен и тридентатен хелатен агенс.

Хелација на метален катјон со трифосфат.

Примени[уреди | уреди извор]

Детергенти[уреди | уреди извор]

Поголемиот дел од STPP се применува како компонента на комерцијални детергенти. Служи како омекнувач на вода. Во тврда вода (вода која содржи високи концентрации на Mg 2+ и Ca 2+), детергентите се деактивираат. Како високо наполнет хелатен агенс, TPP 5− цврсто се врзува за дикациите и ги спречува да се мешаат со сулфонатниот детергент.[3]

Храна[уреди | уреди извор]

STPP е конзерванс за морска храна, месо, живина и добиточна храна.[3] Неговата вообичаена примена се одликува со Е-кодот E451. Во храната, STPP се користи како емулгатор и за задржување на влагата. Многу влади ги регулираат дозволените количини во храната. Администрацијата за храна и лекови на САД го наведува STPP како Општо признаен како безбеден .[6]

Други примени[уреди | уреди извор]

Други примени (стотици илјади тони/годишно) се кај керамиката (го намалува вискозноста на глазурата до одредена граница), како агенс за потемнување на кожа (како средство за маскирање и синтетичко средство за сончање - SYNTAN), како средство против стврднување, забавувач на стврднување, забавувач на пламен, хартија, антикорозивен пигмент, текстил, производство на гума, ферментација, антифриз .“ [3] TPP се користи како полианион вкрстено поврзување во испорака на лекови базирани на полисахариди.[7] Пастата за заби може да содржи натриум трифосфат.[8][9][10][11][12][13][14]

Ефекти врз здравјето[уреди | уреди извор]

Високата серумска концентрација на фосфати е идентификувана како предиктор за кардиоваскуларни настани и смрт. Додека фосфатот е присутен во телото и храната во органски форми, неорганските форми на фосфат, како што е натриум трифосфатот, лесно се адсорбираат и може да резултираат со покачени нивоа на фосфати во серумот.[15] Солите на полифосфатните анјони умерено ја иритираат кожата и мукозните мембрани бидејќи се благо алкални.[1]

Еколошки ефекти[уреди | уреди извор]

Бидејќи е многу растворлив во вода, STPP не се отстранува значително со третман на отпадни води. STPP се хидролизира до фосфат, кој се асимилира во природниот фосфор циклус . Детергентите кои содржат фосфор придонесуваат за еутрофикација на многу свежи води.[1]

Еутрофикацијата на реката Потомак, предизвикана од истекување на фосфати, е очигледна од светло зеленото расцутување на алгите .

Поврзано[уреди | уреди извор]

  • Натриум триметафосфат, цикличен трифосфат

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Complexing agents, Environmental and Health Assessment of Substances in Household Detergents and Cosmetic Detergent Products, Danish Environmental Protection Agency Архивирано на 24 август 2017 г., Accessed 2008-07-15
  2. ↑ 2,0 2,1 Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (2. изд.). Butterworth-Heinemann. ISBN 0080379419.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Schrödter, Klaus; Bettermann, Gerhard; Staffel, Thomas; Wahl, Friedrich; Klein, Thomas; Hofmann, Thomas (2008). „Phosphoric Acid and Phosphates“. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. doi:10.1002/14356007.a19_465.pub3. ISBN 978-3527306732.
  4. ↑ Corbridge, D. E. C. (1 March 1960). „The crystal structure of sodium triphosphate, Na5P3O10, phase I“. Acta Crystallographica. 13 (3): 263–269. doi:10.1107/S0365110X60000583.
  5. ↑ Davies, D. R.; Corbridge, D. E. C. (1 May 1958). „The crystal structure of sodium triphosphate, Na5P3O10, phase II“. Acta Crystallographica. 11 (5): 315–319. doi:10.1107/S0365110X58000876.
  6. ↑ „Substances Added to Food (Formerly EAFUS)“.
  7. ↑ Calvo, P.; Remuñán‐López, C.; Vila-Jato, J. L.; Alonso, M. J. (3 January 1997). „Novel hydrophilic chitosan-polyethylene oxide nanoparticles as protein carriers“. Journal of Applied Polymer Science. 63 (1): 125–132. doi:10.1002/(SICI)1097-4628(19970103)63:1<125::AID-APP13>3.0.CO;2-4.
  8. ↑ Saxton, C. A.; Ouderaa, F. J. G. (January 1989). „The effect of a dentifrice containing zinc citrate and Triclosan on developing gingivitis“. Journal of Periodontal Research. 24 (1): 75–80. doi:10.1111/j.1600-0765.1989.tb00860.x. PMID 2524573.
  9. ↑ Lobene, RR; Weatherford, T; Ross, NM; Lamm, RA; Menaker, L (1986). „A modified gingival index for use in clinical trials“. Clinical Preventive Dentistry. 8 (1): 3–6. PMID 3485495.
  10. ↑ Lobene, RR; Soparkar, PM; Newman, MB (1982). „Use of dental floss. Effect on plaque and gingivitis“. Clinical Preventive Dentistry. 4 (1): 5–8. PMID 6980082.
  11. ↑ Mankodi, Suru; Bartizek, Robert D.; Leslie Winston, J.; Biesbrock, Aaron R.; McClanahan, Stephen F.; He, Tao (January 2005). „Anti-gingivitis efficacy of a stabilized 0.454% stannous fluoride/sodium hexametaphosphate dentifrice. A controlled 6-month clinical trial“. Journal of Clinical Periodontology. 32 (1): 75–80. doi:10.1111/j.1600-051X.2004.00639.x. PMID 15642062.
  12. ↑ Mankodi, S; Petrone, DM; Battista, G; Petrone, ME; Chaknis, P; DeVizio, W; Volpe, AR; Proskin, HM (1997). „Clinical efficacy of an optimized stannous fluoride dentifrice, Part 2: A 6-month plaque/gingivitis clinical study, northeast USA“. Compendium of Continuing Education in Dentistry. 18 Spec No: 10–5. PMID 12206029.
  13. ↑ Mallatt, Mark; Mankodi, Suru; Bauroth, Karen; Bsoul, Samer A.; Bartizek, Robert D.; He, Tao (September 2007). „A controlled 6-month clinical trial to study the effects of a stannous fluoride dentifrice on gingivitis“. Journal of Clinical Periodontology. 34 (9): 762–767. doi:10.1111/j.1600-051X.2007.01109.x. PMID 17645550.
  14. ↑ Lang, Niklaus P. (1990). „Epidemiology of periodontal disease“. Archives of Oral Biology. 35: S9–S14. doi:10.1016/0003-9969(90)90125-t. PMID 2088238.
  15. ↑ Ritz, Eberhard; Hahn, Kai; Ketteler, Markus; Kuhlmann, Martin K; Mann, Johannes (2012). „Phosphate Additives in Food—a Health Risk“. Deutsches Ärzteblatt International. 109 (4): 49–55. doi:10.3238/arztebl.2012.0049. PMC 3278747. PMID 22334826.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Натриум_трифосфат&oldid=5079609“