Научно-истражувачки резерват Лојаник

Лојаник е ретка локација со палеоботанички карактер со фосилни остатоци од силифицирано дрво. Како локалитет на импресивна геолошка појава, Лојаник е заштитен пред повеќе од четири децении врз основа на законот за заштита на природата, на предлог на Републичкиот завод за заштита на природата.

Географска положба

Лојаник се наоѓа на северните падини на Столови во подибарскиот микрорегион, на 8 км југозападно од Краљево, на надморска височина од 200 метри. Опкружен е со падини на пошумени планини - Столови (1375 m), Троглав (1209 m) и Чемерно (1579 m). Северно од Лојаник се падините на Котленик и Гледичките Планини, а меѓу нив е Долногружанската долина. Од запад кон исток се протегаат делови од Старовлашките планини (Радочело, Чемерно, Троглав и дел од Јелица), а на исток се падините на Копаоник (падините Жељин, Студен и Рамни планини, Столови и Гоч). Пределските одлики на заштитениот природен ресурс Лојаник ги заокружуваат долината на реката Ибар и Матарушка Бања. Во близина е Богутовац и Врњачка Бања.

Физичко-географски одлики

Ридот Лојаник, кај Матарушка Бања, е единствен локалитет со палеоботанички карактер во кој се откриени фосилни остатоци од фрагменти од силифицирано - скаменето дрво.

Анатомските, минералошките и хемиските испитувања ја утврдиле високата содржина на CO_2, кој настанал како последица на терциерната вулканска активност, односно ефектот на топлите силициумски извори врз органската материја од дрвото. Покрај основните палеоботанички вредности кои се од големо значење за проучување на терциерната флора во Србија, во непосредна близина на локалитетот се наоѓа и праисториски рудник за опал со индикативно производство на делкан камен на кој можат да се проучат сите аспекти на технокомплексот неолитот и старото железно време.

Лојаник, како палеонтолошки локалитет, е и многу значаен археолошки локалитет, што го прави ова природно богатство единствено во сродните појави во Србија.

Клима

Според климатската регионализација, територијата на која се наоѓа природното добро Лојаник се одликува со клима која има најизразени континентални одлики. Просечната годишна температура е 11,2 °C, со просечна амплитуда од 22,5 °C. Првите есенски мразови започнуваат на крајот на октомври, а последните пролетни мразови на крајот на април.

Геолошки одлики

Во геолошка смисла, поширокото подрачје на Матарушка Бања и Лојаник, како локалитет на фосилна флора и фрагменти од неогени видови дрвја, припаѓа на Краљевската депресија изградена од голема маса ултрабазични магматити, претежно од харцбургитскиот тип. Формирањето на оваа депресија е поврзано со улогата на гравитациските раседи ориентирани по паркетниот систем. Помладите неогени седименти се конгломерати, песочишта, глинци, лапорци, кои често се менуваат во слоеви, а на некои места се јавуваат и варовници.

Вегетациони одлики

Целокупната вегетациска специфичност на заштитениот простор на Лојаник, каде што се наоѓаат остатоците од скаменети петрофицирани шуми, е претставена со листопадни дабови и ксерофилни и ксеромезофилни заедници и нивните фази на развој во кои често учествува и балканскиот горун.

Концепт на заштита

Концептот на заштита се рефлектира во заштитата, развојот, уредувањето, подобрувањето и управувањето и е усогласен со основните одлики и создадените вредности и видот и категоријата на природните добра. Поаѓајќи од утврдените природни вредности на споменикот на природата „Лојаник - скаменети шуми“, концептот на заштита пред се се однесува на зачувување на сите природни вредности и што помало можно нарушување на еколошките вредности, но и на создадените вредности на животната средина.

Надворешни врски

• Официјален сајт на општина Краљево
• Завод за заштита на природата на Србија
• Министерство за животна средина и просторно планирање на Република Србија
• Регистар на заштитени средства
• Ecogea - Институт за животна средина и ГИС Архивирано на 1 мај 2020 г.
• Состојба, концепт и перспективи на заштитата на природните ресурси Лојаник