Програма за монетарна стабилност

Од Википедија — слободната енциклопедија

Програма за монетарна стабилност (англиски: A Program for Monetary Stability) - книга на американскиот економист Милтон Фридман. Првобитно, книгата била објавена во 1960 година, како издание на Универзитетот во Фордхам (Fordham Universiy Press), а потоа доживеала уште неколку изданија (1961, 1963, 1965, 1969, 1970, 1975 и 1980).

Содржина[уреди | уреди извор]

Книгата се состои од четири глави:[1]

  1. „Заднината на монетарната политика“ (The Background of Monetary Policy):[2] Во оваа глава, Фридман најпрвин објаснува зошто владата треба да интервенира во монетарната и банкарската област. Иако себеси се прогласува за либерал, тој смета дека монетарните прашања не треба да му се препуштат на пазарот, зашто владата треба да обезбеди заштита од измами и да спроведување на приватните договори. исто така, тој тврди дека „треба да се воспостави одредено надворешно ограничување на износот на парите со цел да се одржи нивната вредност.“[3] Понатаму, издавањето пари претставува монопол и оваа активност предизвикува екстерналии, што претставува дополнителен аргумент во прилог на државната интервенција. Оттука, тој тврди дека „веројатно нема друга област на економската активност во која државната интервенција е толку универзално прифатена.“[4] Потоа, тој дава преглед на историското искуство на САД во различни временски периоди. Така, тој ги проследува епизодите на депресии пред основањето на Системот на федералните резерви: 1837-1843, 1873-1879, 1890-тите и 1907-1908, заклучувајќи дека речиси сите биле придружени со монетарни нарушувања.[5] Анализирајќи го искуството по основањето на ФЕД, тој тврди дека по 1913 постоела поголема монетарна стабилност. Така, тој заклучува дека секое големо економско нарушување, инфлација и контракција, било придружено со голема монетарна нестабилност. Оттука, според него, “централниот проблем не е да се направи високоосетлив инструмент кој постојано може да ја неутрализира нестабилноста предизвикана од другите фактори, туку да спречи монетарните аранжмани да се претворат во основен извор на нестабилност.“[6]
  2. „Алатките на Системот на федералните резерви“ (The Tools of the Federal Reserve System):[7] Овде, Фридман ги разгледува инструментите на кредитната политика и ја критикува примената на потребните резерви (margin requirements) кај кредитите за купување хартии од вредност, се спротивставува на контролата на потрошувачките кредити и ја осудува контролата на каматните стапки на депозитите. Потоа, ги разгледува инструментите на монетарната политика, тврдејќи дека „операциите на отворен пазар се доволен и ефикасен инструмент на монетарната политика. Според него, редисконтирањето е анахрон остаток од претходните времиња и потреби. Промените на задолжителната резерва... се технички слаб инструмент за контрола на паричната маса и двата треба да бидат укинати или многу изменети.“[8] Притоа, тој објаснува како операциите на отворен пазар сами по себе можт да обезбедат попрецизна контрола на примарните пари независно од тоа дали монетарната политика се води со парите или со каматните стапки.[9] Фридман дава историски примери во кои дисконтната стапка давала лоши сигнали за насоката на монетарната политика. Исто така, тој тврди дека дисконтната стапка предизвикува забуна меѓу ефектите не ФЕД врз монетарната политика и врз кредитните пазари.[10] Понатаму, Фридман ја разгледува задолжителната резерва како инструмент на монетарната политика и смета дека стапката на задолжителна резерва не треба да се менува. Според него, недостатоците на овој инструмент се: ретко се менува, а тогаш предизвикува драстични ефекти врз банките; тешко се неутрализираат неговите промени; кога треба да се неутрализираат преку операциите на отворен пазар, тогаш се неизвесни ефектите врз паричната маса; и влијаат врз структурата на средствата на банките и врз профитабилноста.[11] Оттука, Фридман заклучува дека операциите на отворениот пазар треба да бидат единствениот инструмент на монетарната политика, и тоа поради повеќе причини: немаат лични ефекти, можат да се употребуваат континуирано, операциите можат да се поништат истиот ден, нивниот износ може лесно да се менува, не треба да се најавуваат и не предизвикуваат спекулации за идните операции, не влијаат врз профитабилноста на банките, овозможуваат попрецизна контрола на примарните пари и врската меѓу нив и контролата на парите е подиректна.[12]
  3. „Раководење со долгот и банкарска реформа“ (Debt Management and Banking Reform):[13] Фридман смета дека раководењето со долгот од страна на Трезорот и операциите на отворен пазар на ФЕД ги предизвикуваат истите ефекти врз паричната маса.[14] Оттука, тој предлага Трезорот да користи само еден вид сметки – или кај банките или кај ФЕД.[15] Тој го критикува законското ограничување на каматата на државните хартии од вредност и предлага длабока реформа за координација меѓу операциите на ФЕД и раководењето на долгот – ФЕД треба да биде одговорен за сите трансакции со државни хартии од вредност.[16] Во тој поглед, Фридман ги критикува операциите на Трезорот поради тоа што предизвикуваат монетарна нестабилност.[17] Конечно, во рамките на дадената административна и институционална структура, неговата реформа ги вклучува следниве мерки: да се издаваат само кусорочни трезорски записи и долгорочни обрзници; тие да се издаваат на редовни аукции (неделни или двенеделни); аукциите да обезбедат еднаква цена за сите понудувачи.[18] Понатаму, тој ги наведува дефектите на системот на делумни банкарски резерви: претераната државна интервенција во одлуките на банките за кредитирање и инвестирање; нивната нестабилност поради тоа што нивниот износ зависи од одлуките на јавноста и на банките.[19] Оттука, Фридман предлага банките да држат задолжителна резерва во износ од 100%, што значи дека паричната маса би била еднаква на примарните пари. Оваа реформа значи поделба на банките на два вида институции: депозитни институции кои би собирале депозити покриени со стопроцентна резерва и инвестициски трустови кои би издавале акции и обврзници, би давале кредити и би инвестирале во хартии од вредност. Најпосле, тој предлага ФЕД да плаќа камата на задолжителната резерва.[20]
  4. „Целите и критериумите на монетарната политика“ (The Goals and Criteria of Monetary Policy):[21] Фридман дава преглед на искуството на САД со златниот стандард во 19 и XX век, критикувајќи ја улогата на златото во монетарниот систем, и предлага напуштање на системот на фиксни девизни курсеви и официјалната цена на златото.[22] Тој тврди дека дискреционата монетарна политика предизвикува несреќни монетарни последици, т.е. постојани промени на монетарната политика поради политичките притисоци врз централната банка или поради промената на личните сфаќања.[23] Исто така, дискреционата политика не обезбедува критериуми за оцена на успешноста на монетарната политика. Тој ја отфрла ценовната стабилност како цел на монетарната политика, зашто на кус рок, врската меѓу парите и цените е непрецизна и недоволно позната. Друг проблем се долгите и непредвидливи временски задоцнувања. Оттука, ценовната стабилност би била добра цел на монетарната политика ако беа познати ефектите на немонетарните фактори врз цените, точното време на ефектите од монетарните акции и големината на ефектите од сегашните монетарни акции. Поради тоа, тој ги предлага монетарните агрегати како водич на монетарната политика, зашто тие се под директна контрола на централната банка. Конкретно, тој предлага константна годишна стапка на паричната маса од 3% до 5%.[24]

На крајот на книгата, Фридман ги резимира своите предлози:[25]

  • Во однос на ФЕД: да ги користи операциите на отворен пазар за да обезбеди растеж на парите од 4%; да се укине обврската за чување 25% од резервите во злато; да плаќа камата на резервите на банките; да се елиминира контролата на каматните стапки на депозитите кај банките; да се укинат кредитите кои им ги дава ФЕД на банките и дисконтната стапка; да се укине променливата задолжителна резерва; ФЕД да издава свои хартии од вредност;
  • Во однос на Трезорот: раководењето со јавниот долг да се препушти на ФЕД; алтернативно, Трезорот да издава само кусорочни записи и долгорочни обврзници на редовни аукции со еднаква цена за сите понудувачи; да се елиминира официјалната цена на златото и да се премине на флексибилни девизни курсеви; да се укинат банкнотите што ги издава Трезорот и нив да ги издава само ФЕД;
  • Во однос на банките: 100% задолжителна резерва со слободен влез во бизнисот на прибирање депозити; алтернативно, mзадолжителната резерва да биде еднаква за сите банки и за сите депозити; да се укинат контролите на каматните стапки на депозитите кај банките.

Осврт врз делото и значење[уреди | уреди извор]

Во рецензијата објавена во познатото списание The Journal of Finance се вели дека „организацијата на книгата е едноставна и логична, а стилот екстремно луциден и читлив... Книгата... сјаје со сугестиите, брилијантната анализа, и бројните предлози - некои стари, некои нови, некои што заслужуваат широка поддршка, други кои се провокативни, радикални, дури надуени... Секој што ќе ја чита оваа книга ќе им се восхитува на ингениозноста и на менталната акутност искажани од многу компетент економист.“ Списанието Review of Social Economy ја оценува книгата како „одлична, но провокативна“, според The Christian Science Monitor, Фридман „искажува интересни предлози за промена на монетарните инструменти“, American Economic Review ја нарекува книгата „провокативна“, додека The Wall Street Journal смета дека книгата може да се препорача за добар поглед врз стварните корени на инфлацијата, поглед кој досега не беше доволно раширен меѓу доволно голем број луѓе.“[1]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960.
  2. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 1-23.
  3. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 7.
  4. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 8.
  5. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 10-13.
  6. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 22-23.
  7. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 24-51.
  8. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 24-30.
  9. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 30-35.
  10. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 35-45.
  11. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 45-50.
  12. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 50-51.
  13. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 52-76.
  14. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 52-53.
  15. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 55.
  16. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 58-59.
  17. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 60-63.
  18. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 63-65.
  19. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 65-68.
  20. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 68-75.
  21. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 77-99.
  22. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 77-84.
  23. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 85.
  24. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 85-92.
  25. ↑ Milton Friedman, A Program for Monetary Stability. New York: Fordham University Press, 1960, стр. 100-101.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Програма_за_монетарна_стабилност&oldid=4468365“