Палеолитско наоѓалиште Лонџа

Од Википедија — слободната енциклопедија

Палеолитско наоѓалиште Лонџа се наоѓа во населеното место Макљеновац, град Добој, Република Српска и еден е од најстарите археолошки наоѓалишта на територијата на Босна и Херцеговина.

Историјат[уреди | уреди извор]

Проучувањето на палеолитот на територијата на Босна и Херцеговина започнал во половината на 20 век, а првото палеолитско наоѓалиште е откриен во август во 1949 година во Макљеновец код Добој, а го открил археологот на Земјанскиот музеј во Сараево, Ѓуро Баслер. Премда е практично уништена со работата на каменолом, количината и карактерот на материјалот биле доволни наоѓалиштето археолошки да се толкува како палеолитски. Оваа констатација претставува историски значаен момент, затоа што укажала на постоење на палеолитски наоѓалишта во регионот.[1]

Фази на истражување[уреди | уреди извор]

Прва фаза[уреди | уреди извор]

Во текот на првата фаза (1949-1958), работата на теренот се одвивала прилично полека, воглавно заради недостатокот на техничкото искуство и адекватни археолошки традиции. Паралелно со првите ископувања започнало и трагањето за новите палеолитски наоѓалишта. Рекогносцирањата во регионот резултирале на откривање на неколку значајни наоѓалишта, од кои е потребно посебно да се истакне Лонџу, наоѓалиштето Лушчиќ (село Кулаши) и Високиот Рид (село Лупљаница).[2][3]

Фактот дека одредениот број на новите, до сага непознати, палеолитски станишта е откриен на релативно мала регија, покренала низ на нови истражувања во регионот. Меѓутоа, наоѓалишта не се ни приближно ископувани со прецизност потребна за наведениот период и карактер на археолошкиот материјал, а во случај кога артефактите биле прецизно соберени, процес на опишување на геолошките слоеви и археолошки контексти не постоеле.

Втора фаза[уреди | уреди извор]

Втората фаза на истражувањето е обележена со подетални методи на ископување во периодот од 1959 до 1969. Со оваа прилика се истражени неколку наоѓалишта, а во 1962-1963 година се преземени ископувања на Малата Градина во Кулаши, Хендек и Макљеновец.[4] Готово целата наведена деценија била обележена со нови истражувања, со добивање на нови резултати на кои почнала да се гради идеја дека овој регион бил посебно поволен за населување во време на средниот и горниот палеолит, неандерталца (-{Homo sapiens neanderthalis}-) и на современиот Човек (-{Homo Sapiens Sapiens}-). Резултатите на истражувањето обработени до 1963 година се систематизирани во делото објавено по повод на 75-годишнината на Земјанскиот музеј во Сараево (Basler, 1963b: 5–24), а во 1966 година се претставени на Меѓународниот конгрес на праисторијската археологија во Прага.[5]

Трета фаза[уреди | уреди извор]

Истражувањата во текот на 70-тите години на дваесеттиот век, кои се сврстуваат во третата фаза или фаза на истражување со развиени техники на ископување, воглавно биле под руководство на др Ѓура Баслер кој со своите соработници идентификувал преко 65 палеолитски наоѓалишта во БиХ, воглавно по должината на реките Босна и Укрина. Археолошките ископувања на наведените подрачја дале многу докази во вид на голема количина на окресани камени алатки (сечива, левалоа одбици, пострушки, грубо окресани листолики шилци), а кои сведочат за активностите на палеолитските луѓе на овие простори[5][6][7]

Четврта фаза[уреди | уреди извор]

Во наредниот период, во почетокот на 90-ите години, воената состојба ја довела Босна и Херцеговина во состојба на општа стагнација на полето на сите аспекти, па така и на археологијата. Со години после завршетокот на војната, приоритетите на државата биле изградување и обновување на земјата. Четвртата фаза на археолошките истражувања, таканаречена фаза на нови перспективи, почнува во 2006 година, кога екипата на стручњаци од Универзитетот од Кембриџ под раководство на проф. др Престон Мирикл и мр Тонк Рајковач, а во саработка со Музејот во Добој и археологот Ѓока Јовановиќ, извршила ревизионално рекогносирање на подрачјето Добој и Прњавор, те.територија на надлежност на Музејот во Добој, а која можела да се поистовети со тековите на реката Босна, Усора и Укрина и нивните притоки. Почетна цел била утврдување на позиција на постоечките палеолитски наоѓалишта со ГПС-уред и константирање на неговата моментална состојва, да би можела подоцна таа идеја да се надогради и прерасне во рекогносцирање на вкупната регија со пробни сондажни ископувања.

Рекогносцирања и пробни сондажни ископувања наставени се од 2007 година до денас. Долината на реката Врбас детално е истражена, а голем број до сега непознати наоѓалишта е вцртан на археолошката мапа на регионот. Геоархеолошките истражувањакои биле спроведени во 2009 и 2010 година и биле насочени на истражување на човечката интеракција со природно окружение во касен глацијал - ран холоцен, како и на промовирање и развој на геоархеолошки методи при проучаување на природната средина на северна Босна.[8]

Датирање[уреди | уреди извор]

Наоѓалиштето Лонџа спаѓа меѓу најзначајните кои се датирани како среднопалеолитски, а се наоѓаат на подрачјето на панонската регија, заедно со наоѓалиштата: Даниловиќа брдо, Грабовац брдо, Кадар, Камен, Мала Градина, Марковац, Велики Мајдан, Високо брдо, Зобиште, Растуша, Клашнице. Средниот палеолит на оваа подрачје е карактеризиран како мустериенски, а типичен мустериен претставува фаза на среден палеолит кога северната Босна била најгусто населена. Климатските услови биле најповолни за живот и опстанок во однос на остатокот од Европа.[9]

Можна претпоставка е дека се на хоризонтите на наоѓалиштето Лонџа, Високо брдо и веројатно Камен, се наоѓал слој на помлад палеолит со архаични облици од кој можел да се развие класичен орињасиен - најстара и морфолошки најизразита манифестација на помладиот палеолит.

Напредната фаза на развојот на помладиот палеолит на северна Босна претставува култура од кругот Граветијен, а помеѓу импресивните наоѓалишта се издвојува наоѓалиштето Лонџа кај Макљеновци. Основни одлики на панонскиот граветијен се отворени типови на население и присуство на многу бројната заедница на луѓе на едно место.[10]

Артефакти[уреди | уреди извор]

Во наоѓалиштата Камен, Лонџа и Зобиште пронајдени се и природно стрмо окресани ножеви и издолжени одбици.[11]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Баслер, Ђ. (1953). Палеолитски налаз на Усори. VIII. Гласник Земаљског музеја Босне и Херцеговине. стр. 215–223.
  2. ↑ Баслер; Јанековић (1961.). Лонџа – Макљеновац, Добој – палеолитска станица. Археолошки преглед 3. стр. 8–10. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  3. ↑ Баслер (1962.). Палеолитско налазиште Високо брдо у Лупљаници. XVII. Гласник земаљског музеја Босне и Херцеговине. стр. 5–13. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  4. ↑ Баслер, Ђ.; Ђелић, Б. (1988.). Хендек, Макљеновац, Добој. Археолошки лексикон Босне и Херцеговине. II. Сарајево: Земаљски музеј Босне и Херцеговине. стр. 65. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  5. ↑ 5,0 5,1 Баслер, Ђ. (1979.). Рад на истраживању палеолитског и мезолитског доба у Босни и Херцеговини. Праисторија Југословенских земаља. I. Сарајево: Центар за балканолошка испитивања АНУБиХ. стр. 309–311. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  6. ↑ Баслер, Ђ. (1963). Палеолитска налазишта у северној Босни (XVIII. изд.). Гласник Земаљског музеја Босне и Херцеговине. стр. 5–24.
  7. ↑ Ivanova, S. (1979.). Cultural Differentiation in the Middle Palaeolithic on the Balkan Peninsula. Middle and Early Upper Palaeolithic in the Balkans. Warsaw: Nakladem Uniwersytetu Jagiellonskiego. стр. 13–33. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  8. ↑ Marriner, G. P.; French, C.; Rajkovača, T. (2011.). Geoarchaeological reconnaissance of the Banja Luka and Doboj area of northern Bosnia and Herzegovina. Zentrum fur Balkanforschungen 40. стр. 7–44. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  9. ↑ Баслер, Ђ. (1979). Палеолитске и мезолитске регије и културе у Босни и Херцеговини. Праисторија Југословенских земаља. I. Сарајево: Центар за балканолошка испитивања АНУБиХ. стр. 331–355.
  10. ↑ Баслер, Ђ. (1979). Палеолитске и мезолитске регије и културе у Босни и Херцеговини. Праисторија Југословенских земаља. I. Сарајево: Центар за балканолошка испитивања АНУБиХ. стр. 343–344.
  11. ↑ Baumler, M. (1987). Core Reduction Sequences: An Analysis of Blank Production in the Middle Palaeolithic of Northern Bosnia (Yougoslavia). University of Arizona.

Литература[уреди | уреди извор]

  • Малез, М. 1971. Извјештај о квартаргеолошким истраживањима у 1970. години, Љетопис ЈАЗУ 75 (1960-1970)
  • Malez M., Rukavina D., Sliškovic T., Kapel A., 1974. Two New Sites of Pleistocene Fauna and of the Palaeolithic in Bosnia; Bulletin Scientifique, Conseil des Academies des Sciences et des Arts de la RSF de Yougoslavie, Section A, Tome 9, No. 3-4: 80-82
  • Marriner, G. P., French, C., Rajkovača, T., 2011. Geoarchaeological reconnaissance of the Banja Luka and Doboj area of northern Bosnia and Herzegovina, Jahrbuch. Zentrum fur Balkanforschungen 40, 2011
  • Mellars, P. 1996. The Neanderthal Legacy – An Archaeological Perspective from Western Europe. Princenton University Press, Princenton.
  • Милојковић, М. 1929. Стратиграфски преглед геолошких формација у Босни и Херцеговини, Издање геолошког завода у Сарајеву, Сарајево
  • Миљуш, П. 1963. Нови прилог познавању геологије северне Босне, Геолошки гласник 8
  • Mulić, M., Bašagić, M. & Čičić, S. 2006. Geodynamic Investigation In Bosnia and Hercegovina, in Printer, N. et al (eds.), The Adria Microplate: GPS Geodesy, Tectonics and Hazards, NATO Science Series IV: Earth and Environmental Sciences
  • Rajkovača, T. 2004. Middle Palaeolithic in Northern Bosnia and Herzegovina, MPhil thesis, University of Cambridge, Cambrigde
  • Соколић, И. 1970. Стратиграфија квартара сјевероисточне Босне, Геолошки гласник 14
  • Темерински-Ранковић, И. 1984. Мустеријенске културе на тлу Југославије, Магистарски рад, Универзитет у Београду
  • Токић, С. 1983. Генетски типови и основне геолошке одлике квартарних наслага Босне и Херцеговине, Геолошки гласник 28
  • Tringham, R. et al. 1974. Experimentation in the Formation of Edge Damage: A new Approach to Lithic Analysis, Journal of Field Archaeology
  • Трухелка, Ћ. 1914. Културне прилике Босне и Херцеговине у доба прехисторичко, Гласник Земаљског музеја Босне и Херцеговине 26
  • Вемић М., 1956. Босна и Херцеговина, Килма, Енциклопедија Југославије 2 (Босна-Дио), Загреб
  • Wilson, Ch. 1990. Drawing flint and stone tools, Drawing Archaeological Finds: A Handbook, Occasional Paper of the Institute of Archaeology, University College, London, 93-116
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Палеолитско_наоѓалиште_Лонџа&oldid=5010047“