Гуѓаково

**Гуѓаково**
	Гуѓаково
	Поглед на Гуѓаково;
	Гуѓаково Местоположба на Гуѓаково во Македонија Гуѓаково на карта
	Координати 41°17′3″N 21°47′52″E / 41.28417° СГШ; 21.79778° ИГД
Регион	Мариово
Општина	Прилеп
Население	0 жит.; (поп. 2021)
Шифра на КО	20026
	Гуѓаково на општинската карта ; Атарот на Гуѓаково во рамките на општината
	Гуѓаково на Ризницата

Гуѓаково — целосно раселено село во Општина Прилеп, сместено во областа Мариово, југоисточно од градот Прилеп.

Географија и местоположба[уреди | уреди извор]

Гуѓаково се наоѓа во крајниот источен дел на прилепско Мариово и Општина Прилеп во долината на реката Црна од нејзината лева страна, во стрмната Скочивирска Клисура. Сместено е на надморска височина од 580 метри^[2] во длабокиот и стрмен Кленски Дол под преслапот Клен (990 м.) на југоисточната падина на планината Дрен, опкружено со густа листопадна дабова и зимзелена борова шума, поради што Гуѓаково е многу тешко пристапно место доста оддалечено од други населени места. До селото Гуѓаково не постои пат ниту сообраќајна врска со ниту едно поблиско соседно место, во поново време од превојот Клен во шумовитиот и стрмен дел е пробиен земјен шумски пат, кој сепак не стигнува до селото и престанува во шумата на околу 350-400 метри над селото. Во минатото до селото воделе пешачки и патеки за добиток (денес доста обраснати) до соседните, но доста оддалечени села, Врпско на спротивниот десен брег на Црна (каде имало и мост), и преку преслапите на планината Дрен како што се Клен (990 м.) за селото Дрен во и селата во долината на Раец и преслапот Никулица (1136 м.) за Вепрчани и Дуње во Мариово. Во селото Гуѓаково нема поврзаност со електрична струја, ниту покривање на мобилна телефонска мрежа. Ваквата многу тешка пристапност и оддалеченост придонеле селото да остане изолирано и релативно безбедно во минатото кога имало население, но и да биде едно од првите мариовски села кои се раселиле. Атарот на Гуѓаково е доста простран и зафаќа простор од 21,2 км²^[2]. Во околината на Гуѓаково, на југ во неговиот атар, на околу 2 часа одење пеш, на самиот брег на реката Црна (315 м.) во месностите Дупките и Волчја јама избиваат познатите Гуѓаковски извори, кои се најголемите и најиздашни изворни на вода кои се влеваат веднаш во Црна Река. Овие извори со голема штедрост околу 1 м³ или 10 литри во секунда се познати на овчарите и рибарите, а во минатото на нив имало воденица и бачила. На околу 1 час или околу 1 километар на југ од селото Гуѓаково, во густата дабова и борова шума се наоѓа месноста и каменот Писаник на кој постојат исклесани и нацртани две фрески на Свети Никола и Света Недела.

Историја[уреди | уреди извор]

Најстарите записи за Гуѓаково се сретнуваат од турските дефтери од доцниот среден век, односно од XV и XVI век, кога тоа било дел од Мориовската нахија и за првпат во пописниот дефтер од 1481/82 е запишано дека во него живеело 1 христијанско македонско семејство, а во подоцнежните дефтери од 1519, 1528/29 и 1544/45 нараснало на бројката од 13 и 14 македонски христијански семејства^[3]. Историски и етнографски селото Гуѓаково заедно со Галиште, иако се наоѓаат на левата страна на Црна, припаѓаат на Старо Мариово кое ги опфаќа селата десно од Црна. Густиот шумовит предел околу Гуѓаково бил прибежиште и за ајдутите и комитите кои се бореле против турската власт за слобода на Македонија. На 4 февруари 1905 во Кленски Дол над селото Гуѓаково во нерамноправна борба со турскиот аскер загинува легендарниот мариовски војвода Толе Паша заедно со уште 11 комити - соборци од неговата чета^[4], меѓу кои неговиот син Велјан, Куле од Врпско, Петре Кормако со синот Јован од Маково,Петко од Маково, браќата Цветан и Петре од Шелеверци, Видан од Могила и Милан од Прилеп. За да се уверат дека војводата Толе Паша е убиен, турски офицери пресечената глава на Толета му ја однеле на валијата во Битола, при што валијата наредила главата пак да се врати кај Толевото тело^[4], кое пред да биде пренесено во родното село Крушевица долго време почивало со спомен плоча која сѐ уште постои и е обновена во Кленски Дол над Гуѓаково. Демографски статистики за селото Старавина во османсликиот период:^[5]

Османлиски дефтер	Домаќинства	Неженети	Вдовици	Годишен приход
Дефтер бр. 4 од 1476/77 г.	Ненаселено
Дефтер бр. 16 од 1481/82 г.	1			31
Дефтер бр. 73 од 1519 г.	13		1	1086
Дефтер бр. 149 од 1528/29 г.	13		1	1086
Дефтер бр. 232 од 1544/45 г.	14	3		886

Во XIX век Гуѓаково било село в Прилепската каза на Мариовската Нахија на Османлиското Царство.

Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Гуѓаково (Будјаково) било село со 27 домаќинства и 105 жители христијани (Македонци).^[6]

Потекло и значење на името[уреди | уреди извор]

Името на селото Гуѓаково во пишаните документи се среднува и како Годјаково и Гудјаково . Потеклото на името е непознато, но тоа е со словенско потекло од македонскиот јазиј. Можно е тоа да потекнува и да е облик на името на птицата гугутка (Гугтјаково?) која секако е застапена во густиот шумовит предел во кој се наоѓа селото.

Стопанство[уреди | уреди извор]

Атарот на Гуѓаково изобилува со шума, а во помал дел и пасишта, заради што тоа во минатото имало изразит сточарски и шумарски карактер, а на нивите во зарамнетите предели јужно од селото се одгледувале и планински жита како 'рж, јачмен, пченка и пченица. Во денешно време во околината на Гуѓаково има само еден овчар^[7]. Со активното бачилото на преслапот Клен, во околината и во Гуѓаково има 2 сточари со над 400 глави овци и 250 грла крупен добиток. Во минатото, крај Гуѓаковските извори постоеле и воденици кои мелеле жито, а населението се занимавало и со пчеларство и производство на биено сирење.

Население[уреди | уреди извор]

Население во минатото

Година	Нас.	±%
1948	119	—
1953	133	+11.8%
1961	132	−0.8%
1971	41	−68.9%
1981	4	−90.2%

Година	Нас.	±%
1991	1	−75.0%
1994	0	−100.0%
2002	0	0.00%
2021	0	0.00%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Гуѓаково живееле 280 жители, сите Македонци.^[8] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Гуѓаково имало 240 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.^[9]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Гудјаково се води како чисто македонско село во Прилепската каза на Битолскиот санџак со 40 куќи.^[10]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 150 Македонци.^[11]

Во 1961 година селото има 132 жители, сите Македонци, додека во 1981 година живеат само четири жители, Македонци.

Според пописот од 1994 година, селото е целосно раселено по 1991 година, кога имало само 1 жител, Македонец.

Според пописот од 2002 година, во селото Ѓуѓаково немало жители.^[12] Истото било потврдено и на пописот од 2021 година.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	280	240	119	133	132	41	4	1	0	0	0

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[13]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[14]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[15]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[16]

Родови[уреди | уреди извор]

Ѓуѓаково е македонско село.

Гуѓаково во целост било населено со родови на Македонци православна христијанска вероисповед. Родови и семејства кои живееле во Гуѓаково се: Макрески (имаат иселеници и во Витолиште), Митрески, Митановски, Тодороски.