Френсис Дрејк

Од Википедија — слободната енциклопедија
Френсис Дрејк
Francis Drake
Портрет на Дрејк по 1590 г. од Маркус Герартс Помладиот
Роден(а)~ 1540
Тависток, Девон, Англија
Починал(а)27 јануари 1596
Портобело, Панама
Пиратска кариера
ПрекарЗмејот
шпан. Ел Драке
Видгусар
ПрипадностКралство Англија
Период на дејност1563 – 1596
Чинвицеадмирал
Штабно местоКарипско Море
Заповедал со„Златна лаѓа“ (порано „Пеликан“)
„Бонавенчар“
„Ривенџ“
Битки/војниАнгло-шпанска војна
Битка кај Гравлин
Богатствопроц. 126,6 млн. долари
Потписот на Дрејк

Сер Френсис Дрејк (англиски: Sir Francis Drake; ~1540 – 27 јануари 1595) — англиски морепловец, гусар, трговец со робје, вицеадмирал и политичар од елизабетанската епоха. Кралицата Елизабета I му доделила витештво на Дрејк во 1581. Бил втор по команда на англиската флота против шпанската армада во 1588, потчинувајќи се само на Чарлс Хавард и на кралицата. Починал од дизентерија во јануари 1596 г.[1] по неуспешниот напад на Сан Хуан во 1595.

Неговите достигнувања биле легендарни, правејќи го херој меѓу Англичаните, но пират меѓу Шпанците, меѓу кои бил познат како El Draque, „Змејот“. Неговото име на латински било Franciscus Draco.[2]. Кралот Филип II понудил награда од 20.000 дукати[3] (околу 4,5 милиони денешни евра) за неговиот живот.

Познат е исто така по тоа што го обиколил светот по морски пат (1577 - 1580).

Рани години[уреди | уреди извор]

Минијатура на Дрејк на 42-годишна возраст, изработена од Николас Хилијард во 1581

Френсис Дрејк е роден во парохијата Краундејл, една милја јужно од Тависток, Девон, во февруари или март 1540.[4] Тој бил најстариот од дванаесетте синови[5] на Едмонд Дрејк (1518–1585), Протестантски земјоделец кој подоцна станал проповедник, и неговата жена Мери Милвеј. Најстариот Дрејк е честопати поистоветуван со неговиот внук Џон Дрејк (1573–1634), кој бил син на постариот брат на Едмонд, Ричард Дрејк. Дедо на Френсис по мајчина страна бил Ричард Милвеј. Френсис Дрејк се венчал со 1: Мери Њуман; со 2: Елизабет Сиденхам.[6]

Френсис бил именуван по неговиот кум Френсис Расел, втор Ерл од Бедфорт,[7] и по неговата блиска крвна врска со круната по братучедите, како Сер Ричард Гренвил, Ајвор Калеи, Ејми Гренвил и Џеври Часер.

Како и со повеќето Дрејкови современици, неговиот датум на раѓање не е познат, но се претпоставува дека е роден во 1534 или 1540.[8]

За време на Востанието на молитвената книга во 1549, неговото семејство било принудено да пребегне во Кент. Пред да наполне 13 години, Дрејк ја започнал својата морска кариера станувајќи чирак на екипажот на трговска барка која што сообраќала на Темза и преку-каналните пристаништа. Станал сопственик-капетан на бродот на 20 години по смртта на претходниот капетан, кој му го подарил бродот. На 23-годишна возраст, Дрејк го направил своето прво патување до Новиот Свет, пловејќи во друштво на неговиот втор братучед, Сер Џон Хокинс.

Во 1569 повторно бил во флотата на Хокинс, кога била заробена од Шпанците во мексиканското пристаниште Сан Хуан де Улуа. Успеал да побегне заедно со Хокинс, но се вели дека тоа што го доживеал таму го натерало доживотно да се одмаздува на Шпанците.

Обиколувајќи го светот[уреди | уреди извор]

Тихиот Океан[уреди | уреди извор]

Во 1577 Елизабета I го испратила Дрејк да започне експедиција против Шпанците на тихоокеанскиот брег на Америките. Тргнал од Плимут на 15 ноември 1577, но набргу ги зафатило лошо време и биле приморани да се засолнат во Фалмаут, Корнвол, откаде што се вратиле во Плимут за поправки. Повторно запловиле на 13 декември, на бродот Пеликан, со други пет бродови и екипаж од 164 луѓе. Наскоро флотата пораснала со шести брод, Мери (старо име Санта Марија) која што била одземена од Шпанците.

Флотата на Дрејк претрпела доста штети; ги загубил Кристофер и Свон поради загуба на екипаж во прекуатлантското патување. Во Сан Хулијан, Аргентина, било увидено дека Мери е изгниена, и била изгорена. По судењето и погубувањето на Томас Даути, Дрејк одлучил да ја помине зимата во Сан Хулијан пред да се впушти низ Магелановиот Проток.

Трите негови бродови запловиле кон Магелановиот Проток. Неколку недели подоцна (септември 1578) Дрејк излегол на Тихиот Океан, но силните бури уништиле еден од бродовите и тоа го приморало повторно да се врати во Англија, оставајќи го неповреден само Пеликан. По преминот Пеликан пловел на југ и Дрејк, како и морепловците пред него, најверојатно достигнал латитуда од 55° (според астрономските податоци наведени во хеклутовата "Основни навигатори" од 1589) околу Чилеанскиот брег[9]. И покрај општоприфатеното мислење, се смета дека не го достигнал ’ртот Хорн или по него наречениот Дрејков Премин[9], поради тоа што неговите описи не соодветствуваат со првоспоменатиот и неговите сопатници одрекле дека виделе отворено море.[10]

Пред пристигнувањето на брегот на Перу, Дрејк го посетил островот Моча каде што бил сериозно ранет од домородците Мапуче. Подоцна го ограбил пристаништето Валпараисо уште по на север во Чиле.

Дејство со последици[уреди | уреди извор]

Близу Лима, Дрејк заробил шпански брод кој носел 25.000 пезоси од перуанско злато, со вкупна вредност од 37.000 дукати шпански пари (околу £7 милиони по денешни стандарди). Дрејк исто така дошол до информации за бродот Nuestra Señora de la Concepción, којшто пловел на запад кон Манила. Подоцна бродот бил наречен Какафуего. Дрејк се впуштил во лов и го заробил бродот, дејство кое се покажало како нивно најпрофитабилно заробеништво. На Nuestra Señora de la Concepción, Дрејк нашол 36 килограми злато, златно едно распетие, накит, 13 ковчези полни со кралски плочки и 26 тони сребро. Овој улов имал далекусежни последици затоа што шпанскиот брод, кој бил пресретнат како плови на запад во Тихиот Океан, му разоткрил на целиот свет дека во 1580-тите дека Шпанците биле присутни во Далечниот Исток, концесија дадена на Португалците од Папата. Тоа го приморало Филип II да ја нападне Португалија во 1580-та за да ја преземе португалската круна.[11]

Нов Албион[уреди | уреди извор]

Главна статија: Нов Албион
Впловувањето на Дрејк во Калифорнија, гравура објавена во 1590 од Теодор де Бри.

На 17 јуни 1579, Дрејк се истоварил некаде северно од најсеверната шпанска територија Поинт Лома. Нашол добро пристаниште, се истоварил, ги обновил залихите, се репарирал, и останал извесно време одржувајќи пријателски односи со месното население. Ја побарал земјата во името на Св. Троица за англиската круна и ја нарекол Нов Албион.[12]

Точната локација на пристаништето била чувана од Шпанците и се претпоставува дека неколку од картите на Дрејк биле намерно изменети поради оваа причина. Сите податоци за патувањето како дневници, слики и карти се изгубени кога изгорел дворецот Вајтхол во 1698.

Самуел Болф[13] тврди дека „Нов Албион“ бил основан во Комокс на островот Ванкувер, за време на едно недокументирано „тајно патување“ кон север. Познато е дека Дрејк и неговиот екипаж отпловиле северно од Нов Албион во потрага на западен излез кон северниот пролаз. За време на патувањето морнарите направиле доста точни карти на северозападниот агол на Северна Америка, денешни Британска Колумбија и Алјаска. Тие имале тешко патување помеѓу островите на полустровот Алјаска, и студеното време ги приморало да отстапат и да се вратат назад.

Болф тврди дека бродот на Дрејк стигнал до 56° латитуда на север, многу подалеку на север отколку што било запишано. Причината за овој лажен запис, пишува Балф, имала политичка позадина: натпреварувањето со Шпанците во Америките. Кралицата Елизабета сакала да сокрие секаква информација за тајната на северозападниот прелаз, што резултира денес локацијата на Нов Албион и на највисоката латитуда која ја достигнала експедицијата да е сè уште контроверзна.

Братот на Дрејк поминал долго и тешко време во заробеништво во Јужна Америка во раце на Шпанците кои сакале да изнудат информации од него за патувањата и местоположбата неговиот брат.

Неговото патување во Северна Америка е важно поради бројни причини. Кога се истоварил, неговиот црковн слуга одржал света миса; ова е една од првите протестанстки црковни дејствија во Новиот Свет. Се сметало дека Дрејк добива престиж на сметка на Папството.

Продолжување на патувањето[уреди | уреди извор]

Современа реплика на Дрејковиот брод „Златна лаѓа“

Дрејк заполовил западно преку Тихиот Океан, и неколку месеци подоцна пристигнал до Молучките Острови, група острови во северозападниот дел на Тихиот Океан, во денешна источна Индонезија. Додека биле таму, „Златна лаѓа“ заринкала во гребен и била скоро загубена. По три дена чекање на поволна плима и исфрлање на товар, барката била ослободена. Дрејк и неговите луѓе станале пријатели со еден султан-крал и се вмешале во интриги со португалските власти таму.

Направил неколку застанувања за време на неговото патување до врвот Африка, го обиколил ’ртот Добра надеж и стигнал до Сиера Леоне на 22 јули 1580. На 26 септември „Златна лаѓа“ впловила во Плимут со Дрејк и 59 преостанати морнари, со богат товар од зачини и заробени шпански богатсва. Делот кој ѝ припаднал на Кралицата ги надминал сите други приходи на круната за целата година. Дрејк бил прославен како првиот Англичанец кој ја заобиколил Земјата (и второ такво патување кое успеало да се врати со барем еден неоштетен брод, по Елкановото од 1520). Дрејк бил прогласен за витез, но не од страна на кралицата Елизабета на „Златна лаѓа“, како што е општо- но погрешно прифатено. Нему всушност му било доделено витештво од страна на еден француски благородник наречен Мосје де Маршамон. На 4 април 1581[14], и во септември 1581[5], тој станал градоначалник на Плимут. Тој бил исто така член на парламентот во 1581 и во 1584[5].

Во 1580 Дрејк ја купил опатијата Букланд, голем благороднички имот близу Јелвертон во Девон. Таму живеел 15 години сè до неговото последното патување, и имотот останол во посед на неговото семејство во следните неколку генерации. Опатијата Бакленд е сега во раце на кралството, и во неа денес се изложени бројни артефакти од неговиот живот.

Кралицата наредила сите податоци за Дрејковото патување да се класифицираат како државна тајна, и учесниците во патувањето да се заколнат на тишина или да бидат погубени; нејзината цел била да ги сокрие активностите на Дрејк од очите на Шпанците. Исто така, имајќи ги предвид несогласувањата со Шпанија, на церемонијата на прогласувањето на витештвото, Елизабета I му го предала мечот на Маркизот на Маршамон, амбасадор од Франција, и го замолила да го прогласи Дрејк за витез. За време на Викторијанската ера, во духот на национализмот, приказната била раскажувана како Елизабета I да го прогласила за витез.[14][15]

Портрет на Дрејк, од Маркус Џерардс, 1591 (Национален морски музеј, Гринич)

Шпанска армада[уреди | уреди извор]

Главна статија: Шпанска армада

Избувнала војна меѓу Шпанија и Англија во 1585. Дрејк отпловил кон Новиот Свет и ги ограбил пристаништата Санто Доминго и Картагина. Во повратниот дел од патувањето, ја освоил шпанската тврдина Сан Аугустин во Шпанска Флорида. Овие подвизи го охрабриле Филип II да нареди план за инвазија на Англија.

Ненадејниот напад на Кадис[уреди | уреди извор]

Во превентивен напад, Дрејк испратил флоти во Кадис и А Коруња, две од најважните шпански пристаништа и ги окупирал, уништувајки 37 воени и трговски бродови. Нападот ја одложил шпанската инвазија за цела година.[16] Во текот на следниот месец Дрејк го патролирал пиринејското крајбрежје меѓу помеѓу Лисабон и ’ртот Сао Висенте пресретнувајќи и уништувајќи шпански доставни линии.[17]

Шпанска Армада

Победа над Шпанците[уреди | уреди извор]

Дрејк бил вицеадмирал на англиската флота (под команда на Лорд Хауард од Ефингем) кога ја победиле шпанската армада која се обидувала да ја нападне Англија во 1588. Како што англиската флота ја гонела армадата низ Англискиот канал, Дрејк отскршнал и го заробил шпанскиот галеон Розарио, заедно со целиот екипаж и адмиралот Педро де Валдес. Бродот носел намирници и пари за шпанската армија во Ниските Земји. Ова било голем тактички плус за Англија. Бродот на Дрејк ја водел англиската потера на армадата со лантерна. Со гасењето на лантерната за да се изведе нападот на галеонот, тој ја ставил целата флота во неред.

Вечерта на 29 јули, заедно со Хауард, Дрејк подготвил огнени бродови, што довело до поголемиот дел од шпанските капетани да ја растурат формацијата и да отпловат од Кале кон отвореното море. Наредниот ден Дрејк, бил присутен на Битката кај Гравлин.

Според најпознатата (но веројатно неавтентична) анегдота за Дрејк, тој пред битката играл боулс во Плимут Хоу. Кога бил предупреден за приближувањето на шпанската флота, Дрејк одговорил дека има уште многу време за да се заврши играта и да се победат Шпанците. Сепак, не постојат сведоци кои би го потврдиле овој настан и најраното прераскажување на настаниот биле искажано 37 години подоцна.[10] Спротивни ветрови и морски струи предизвикале мал застој во лансирањето на англиската флота како што се приближувале Шпанците[10], па лесно е да се увиди како настанал популарниот мит за кавалерскиот однос на Дрејк кон Шпанците.

Дрејк-Норисова експедиција[уреди | уреди извор]

Главна статија: Англиска армада

Во 1589, година по победата над армадата, на Дрејк и Сер Џон Норис им биле дадени три задачи. Им било наредено да ги најдат и уништат преостанатите бродови на армадата, да ги поддржат востаниците во Лисабон, Португалија против Филип II (тогаш крал на Шпанија и Португалија), и доколку било можно да ги заземат Азорите. Дрејк и Норис уништиле неколку бродови во пристаништето во А Коруња во Шпанија, но изгубиле повеќе од 12.000 животи и 20 бродови[се бара извор]. Тоа претставувале успорување за Дрејк, и со тоа бил приморан да продолжи со извршување на мисијата за наоѓање на преостанатите бродови на армадата и да се насочи кон Лисабон.[17]

Последни години[уреди | уреди извор]

Дрејковите поморски години продолжиле и во неговите педесетти, проследени со бројни неуспеси против шпанската армада, кога неуспешно го нападнал Сан Хуан, Порторико. Починал од дизентерија во 1596, на 56-годишна возраст на брегот на Портобело во Панама. Погребан е близу градот.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Според англискиот календар кој бил тогаш во употреба, датумот на смртта на Дрејк бил 27 јануари 1595 г, но новата година почнувала на 25 март
  2. ↑ Во 1590 неговото име било објавено на латински како Franciscus Draco: Теодор де Бри Архивирано на 22 август 2011 г.
  3. ↑ 3,0 3,1 Каминс, Џон, Francis Drake: The Lives of a Hero, 1996, Palgrave Macmillan. ISBN 0312163657
  4. ↑ Тарнер, Мајкл. (2005). In Drake's Wake - The Early Voyages, издавачка куќа Paul Mould. ISBN 978-1904959212
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Томсон, Џорџ Малком (1972), ‘Sir Francis Drake’, William Morrow & Company Inc. ISBN 978-0436520495
  6. ↑ „Captain Sir Francis DRAKE“. tudorplace.com.ar. Посетено на 2008-05-28.
  7. ↑ Tudor Place - биографија на Френсис Дрејк
  8. ↑ Издание од 1921/22 на Dictionary of National Biography, кој ја цитира книгата на Бароу Life of Drake (1843) стр. 5.
  9. ↑ 9,0 9,1 Вагнер, Хенри Р., Sir Francis Drake's Voyage Around The World: Its Aims And Achievements, издавачка куќа Kessinger Publishing, LLC, 2006, ISBN 1-428-62255-1
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Келси, Хери, Sir Francis Drake; The Queen's Pirate, издавач: Yale University Press, Њу Хејвен, 1998, ISBN 0-300-07182-5
  11. ↑ Чарлс Веренберг, Before New York, издавачка куќа Solo Zone, Сан Франциско, 1995/2001, ISBN 1-886163-16-2
  12. ↑ Џон Каминс, Francis Drake: The Lives of a Hero 1997:118: „Со оглед на дадената важност во разните верзии за крунисувањето на Дрејк би било чудно доколку основањето на оваа колонија останело неспоменато."
  13. ↑ Р. Самуел Болф, The Secret Voyage of Sir Francis Drake: 1577-1580 (издавачка куќа Walker Publishing) 2003.
  14. ↑ 14,0 14,1 The Encyclopaedia of Plymouth History: Sir Francis Drake
  15. ↑ Кут, Стефен, Drake: The Life and Legend of an Elizabethan Hero издавачка куќа Saint Martin's Press, Њујорк, 2003. ISBN 0-312-34165-2
  16. ↑ Томпсон, И. и Фриман, Е.а. History of England, стр. 188.
  17. ↑ 17,0 17,1 Краус, Ханс. Sir Francis Drake: A Pictorial Biography, 1970

Библиографија[уреди | уреди извор]

  • Болф, Самуел (2003) The Secret Voyage of Sir Francis Drake, 1577-1580, издавачка куќа Walker & Company ISBN 0802714056
  • Хјуз-Халет, Луси (2004) Heroes: A History of Hero Worship Алфред А. Кнопф, Њујорк,Њујорк. ISBN 1-4000-4399-9
  • Келси, Хери (1998) Sir Francis Drake, the Queen's Pirate Њу Хејвен, издавачка куќа: Yale University Press. ISBN 0300071825
  • Гарет Мартингли (1959) The Defeat of the Spanish Armada ISBN 0-395-08366-4 –
  • Мередит, г-ѓа Чарлс, Notes and Sketches of New South Wales, during a residence in that colony from 1839 to 1844; Поврзана со: "Life of Drake" од Сер Џон Бероу (1во издание, 1844) [xi, 164; и xii, 187 стр. соодветно]
  • Николас Ендру Мартин Роџер The Safeguard of the Sea; A Naval History of Britain 660-1649 (Лондон, 1997)
  • Вилсон, Дерек (1977) The World Encompassed: Drake’s Great Voyage, 1577–80. Издавачка куќа Harper & Row. ISBN 0060146796

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Нормативна контрола
Ова е избрана статија. Стиснете тука за повеќе информации.
Статијата „Френсис Дрејк“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Френсис_Дрејк&oldid=5126172“