Президиум на АСНОМ
Президиумот на АСНОМ е раководен орган на АСНОМ со извршни и законодавни ингеренции. Своите законодавни ингеренции ги извршува во периодите помеѓу пленарните заседанија на АСНОМ, а извршните ингеренции - самостојно. Избран е на Првото заседание на АСНОМ на 2 август 1944 година, а постои до Третото заседание на АСНОМ од април 1945 година, кога се реконституира како Президиум на Народното Собрание на Македонија. Претседател на Президиумот на АСНОМ е Методија Андонов - Ченто.
Состав на првиот Президиум на АСНОМ[уреди | уреди извор]
Во составот на првиот Президиум на АСНОМ, избран на Првото заседание на АСНОМ, влегуваат следните 22 делегати на АСНОМ:[1]
| Методија Андонов - Ченто | Панко Брашнаров | Емануел Чучков | Љупчо Арсов | Владимир Полежиноски |
|---|---|---|---|---|
| Претседател | I Потпретседател | II Потпретседател | Секретар | Секретар |
 |
 |
 |
 |
 |
.JPG)
За поефикасно вршење на извршните ингеренции, на 6 август во рамките на Президиумот на АСНОМ се формираат осум поверенства. За повереници се назначени: Брашнаров (за информации), Петрушев (за внатрешни работи), Поп Андонов (за просвета), Соколов (за народно стопанство и обнова), Фотев (за финансии), Гигов (за сообраќај и градежништво), Петровски (за социјална политика) и Пирузе (за судство).[2]
Во периодот до Второто заседание на АСНОМ, Президиумот донел повеќе решенија: решение за организација поверенства при Президиумот на АСНОМ и именување на нивните раководители, за поделба на Македонија на области, околии и општини, за издавање бонови, за организирање на аптекарската служба, за мобилизирање на аптекарите и откупување на приватните аптеки, за организирање на аналфабетски курсеви, за востановување на учителска школа, за востановување на основна и средна настава, за востановување на државна здравствена служба, за востановување на весник, орган на АСНОМ, за востановување на народна милиција, за важноста на левот и лекот, за создавање фондови за исхрана и др.
Второто заседание на АСНОМ и Работното тело на Президиумот на АСНОМ[уреди | уреди извор]
На Второто заседание на АСНОМ, одржано од 28 до 30 декември 1944 година, бројот на членови на Президиумот е зголемен од 22 на 32. Ченто останува претседател, додека Лазар Колишевски е избран за прв потпретседател, а Неџат Аголи за втор потпретседател. Борис Спиров е избран за прв секретар, а Епаминонда Поп Андонов за втор секретар. За членови се избрани:[3]
- Кирил Петрушев
- Страхил Гигов
- Киро Миљовски
- Никола Минчев
- Петре Пирузе
- Мире Анастасов
- Богоја Фотев
- Ацо Петроски
- Стерју Боздов
- Георги Василев
- Киро Глигоров
- Димче Миревски
- Александар Петровски
- Димитар Влахов
- Панко Брашнаров
- Павел Шатев
- Александар Мартулков
- Крсте Гермов — Шакир
- Мара Нацева
- Цветко Узуновски
- Хасан Шукри
- Јован Гелев
- Вукашин Попадиќ
- Милош Јаковлевиќ
- Димитар Несторов
- Младен Челопечки
- Кемал Сејфула
- Веселинка Малинска
На 1 јануари 1945 година Президиумот на АСНОМ ги избра следните повереници: Кирил Петрушев (за внатрешни работи), Киро Глигоров (за финансии), Страхил Гигов (за индустрија и занаетчиство), Киро Миљовски (за трговија и снабдување), Димитар Миревски (за просвета), Петре Пирузе (за судство), Никола Минчев (за изградба на власта), Мире Анастасов (за шуми и руди), Богоја Фотев (за земјоделство), Ацо Петровски (за социјална политика), Стерјо Боздов (за народно здравје) и Георги Василев (за соопштенија и градежништво).[4]
На почетокот на јануари 1945 година под изговор дека Президиумот е „многу крупен и непродуктивен“, се формира Работното тело на Президиумот на АСНОМ на чело со Лазар Колишевски. Ченто, иако претседател на Президиумот на АСНОМ, не е член на Работното тело. Вакво тело не постоело ниту во федерацијата, ниту во другите републики.
Третото заседание на АСНОМ[уреди | уреди извор]
На Третото заседание на АСНОМ, одржано од 14 до 16 април 1945 година е донесен Законот за изменување и дополнување на Решението за конституирање на АСНОМ како врховен законодавен и извршен орган на државната власт на Демократска Македонија, со кој се менува местото и улогата на Президиумот во системот на власта на Федерална Македонија. Врз основа на овој закон, Президиумот, преименуван во Президиум на Народното Собрание на Македонија, продолжува да ја врши законодавната функција помеѓу заседанијата на Собранието, но извршната функција е пренесена на новоформираната влада на чело со Лазар Колишевски. При тој процес се укинати и поверенствата во состав на Президиумот.
Во согласност со овие промени, на седницата на АСНОМ од 15 април, Президиумот на АСНОМ поднесува оставка, по што следниот ден е избран составот на Президиумот на Народното Собрание на Македонија.
Во неговиот состав влегуваат следните 13 лица:[3]
- Методија Андонов - Ченто (претседател)
- Димитар Несторов (потпретседател)
- Борис Спиров (секретар)
- Димитар Влахов
- Панко Брашнаров
- Ацо Петровски
- Цветко Узуновски
- Милош Јаковлевиќ
- Акиф Леши
- Мара Нацева
- Стерју Боздов
- Панче Неделковски
Во однос на првиот состав на Президиумот на АСНОМ, во составот на Президиумот на Народното Собрание на Македонија се само: Ченто, Брашнаров, Петровски и Узуновски.
Литература[уреди | уреди извор]
- Вера Весковиќ-Вангели, Владо Иваноски (уредници), „Президиум на АСНОМ: записници“, Институт за национална историја, Скопје, 1994.
- Билјана Поповска, „Президиумот на АСНОМ во изградбата на системот на власта и во обновата и развојот на стопанството на Демократска Федерална Македонија“, „Матица македонска“, Скопје, 2002.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Службен весник на федералната единица Македонија во Демократска и Федеративна Југославија, 1/1945, 47-48 стр.
- ↑ „Прва народна влада на Македонија“, Републички комитет за информации, Скопје, 1985, 33 стр.
- ↑ 3,0 3,1 Службен весник на федералната единица Македонија во Демократска и Федеративна Југославија, 1/1945, 50 стр.
- ↑ „Нова Македонија“, 3 јануари 1945 година, 1 стр.
| ||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}