Малата Агда и немиот Олоф

Малку Агда и немиот Олоф (1526), e легенда за еден млад пар во Шведска кој живеел меѓу првите години на владеење на кралот Густав Васа (1523) и последните години пред Лутеранска реформација (1527).

Насловот Liten Agda och Olof Tyste буквално се преведува како: Малата Агда и немиот Олоф. Насловот Agda Michelsdotter буквално се преведува како: Агда, ќерката на Мишел; Олоф е нејзиното момче. Откако татко и ја спречува да се гледа со Олоф, таа се придружува на манастирот Вадстена, наместо да се омажи за богат благородник. Таа бега од манастирот и бега со Олоф, протерана од црквата додека кралот не ѝ даде одложување на парот. Нивната приказна била раскажана во Förr och nu i Wadstena (Минато и сегашност во Вадстена) од Констанс Понтин. Се јавуваат сличности со судбината на Ингеборг Јонсдотер (р. 1524), ќерка на трговец од Вадстена, која била принудена да влезе во истиот манастир во 1495 година по љубовна врска со млад благородник.

Позадина

Според легендата, Агда била ќерка на богат трговец, Мишел (или Микел), во градот Вадстена. Таа била вљубена во едно младо момче Олоф, кое не било прифатено од страна на нејзиниот татко. Тагата поради загубата на Агда го направила Олоф тажен и одвоен, и тој станал познат како Олоф Тисте, што значи Олоф Тивкиот или Немиот Олоф. Мишел ја претставил Агда на еден богат човек и ѝ рекол да избере дали ќе се омажи за него или ќе влезе во манастир; нејзиниот избор бил да влезе во манастирот Вадстена на Свети Бриџит. Ова воопшто не му се допаднало на нејзиниот татко,тој очекувал таа да избере брак, но, како што вели во легендата, „тој и понудил избор, а таа избрала“ Таа влегла во манастирот како почетник, нов ученик на Црквата.

Бегство

Една година откако Агда станала почетник, се случил голем скандал, кој станал познат низ целата земја. Некако, Олоф и Агда успеле тајно да се сретнат за време на нејзиниот престој во манастирот, една ноќ Агда се спуштила по ѕидот на манастирот до плажата Ветерн, каде што Олоф ја чекал со чамец. Заедно, тие избегале преку водите во Вестерјетланд. Реакцијата била жестока; една калуѓерка го прекршила заветот за откажување од земните задоволства и извршила ерес: црквата барала Агда да биде закопана жива и Олоф да биде запален на клада. За скандалот со киднапирањето во манастирот бил известен епископот Ханс Браск во Линшепинг, кој го банирал парот и ги прогласил за одметници. Оттогаш, на сите им било забрането да им даваат храна или вода, да ги вдомат или на кој било начин да им помогнат, а секој можел да ги убие без да биде казнет.

Протерување

Агда и Олоф отпатувале кај еден од пријателите на Олоф во Хусаби. Во моментот кога тие требало да се венчаат, нивната свадбена прослава била прекината и веста за нивното протерување им била соопштена на присутните. Веднаш биле испратени надвор од црквата. Луѓето ги пуштале да поминат, „како да се пренесувачи на чума“. Со месеци, до Божиќ бегале, како што вели легендата, од фарма на фарма. Отпрвин биле примени на пријателски начин, но штом веста за протерувањето стигнала до нивните домаќини, тие биле избркани. Еден ден до нив стигнала веста дека кралот е во градот Вадстена. Агда слушнала дека тој сочувствува со протестантската религија и предложила да го побараат и директно да му се обратат.

Крај

Кралот дал наредба дека никој што сака да поразговара со него не смее да биде одбиен за време на неговиот престој во градот. Војниците, иако отстапиле наназад од Агда и Олоф, во страв од свештеничката забрана, не се осмелиле да ги одбијат кога тие побарале да го видат кралот.

Царот „ги примил со многу добрина, им ги опфатил рацете и им ветил дека ќе им помогне во среќната победа на нивната верна љубов“. Тој му напишал на епископот веднаш да ја повлече одлуката за протерувањето. Ги испратил и Агда и Олоф со воена придружба во куќата на таткото на Агда, Мишел, со наредба тој да ги пречека својата ќерката и идниот зет. Мишел одговорил дека кралот не треба да се меша во неговите приватни работи и дека ќе ги пречека ќерката и Олоф така што ќе им дозволи на своите слуги да ги избркаат со кучиња.

Кралскиот канцелар Лаурентиј, кој ги придружувал, го изгубил трпението и самоиницијативно му рекол на Мишел дека кралот ветил дека ќе му ја отсече главата доколку љубезно не ги прими и не се грижи за „своите деца". Мишел му поверувал, а следниот ден, кралот го побарал и го помирил со Агда и Олоф, а набргу потоа, кралот танцувал со Агда на нејзината свадба.

Историска точност

Се вели дека овој настан се случил во 1526 година, по стапувањето на Густав Васа на тронот(1523), и една година пред реформацијата(1527). Во 1525 година, кралот Густав Васа дозволил брак на свештеникот Олаус Петри, во 1526 го прегледал преводот на Библијата и подоцна му помогнал да се стекне со репутацијата на реформатор.

Потврдено е дека кралот Густав навистина му наредил на епископот да ја повлече одлуката за протерувањето на една жена која била сместена во опатијата Вадстена, но побегнала со додворувач кој не бил прифатен од нејзиното семејство, под изговор дека епископот претходно во неколку наврати им дозволувал на жените да си заминат од манастирот, и се сомневал дека различниот став на епископот во оваа прилика е дека споменатата жена го напуштила манастирот затоа што сакала да се омажи. Поврзано со овој случај, кралот за време на реформацијата дал наредба никој да не смее да влезе во манастир без одобрение од монархот. Оваа инструкција била зададена во 1527 година и човекот кој и помогнал на својата сакана да избега од Опатијата бил именуван како Олоф.

Приказната на Агда има сличности со судбината на Ингеборг Јонсдотер(п. 1524), ќерка на трговец од Вадстена која била принудена да влезе во истиот манастир во 1495 година по љубовна врска со еден млад благородник, со таа разлика што Јонсдотер останала во манастирот и никогаш повеќе не го видела својот љубовник.

Надворешни врски

• http://runeberg.org/sqvinnor/0010.html (на шведски)
• Херман Линдквист: Historien om Sverige (Историјата на Шведска) (на шведски)
• Pontin: Förr och nu i Wadstena (минато и сегашно во Вадстена) (на шведски)
• Wilhelimna Stålberg : Anteqningar om svenska qvinnor (Белешки за Швеѓанките) (на шведски)
• Уреди Ahrenlöf: På underliga vägar (На чудни патеки) (на шведски)