Андреј III (Унгарија)
Андреј III Венецијанец (унгарски: III. Velencei András, хрватски: Andrija III. Mlečanin, словачки: Ondrej III.; околу 1265 - 14 јануари 1301) — крал на Унгарија и Хрватска помеѓу 1290 и 1301 година. Неговиот татко, Стефан Постхум, бил посмртниот син на Андреј II, иако браќата на Стефан го сметале за копиле. Андреј пораснал во Венеција и првпат пристигнал во Унгарија по покана на бунтовниот барон, Иван Кошеги, во 1278 година. Кошеги се обидел да го сврти Андреј против Ладислав IV, но заговорот не успеал и Андреј се вратил во Венеција.
Како последен машки член на Ардадовци, Андреј бил избран за крал по смртта на кралот Ладислав IV во 1290 година. Тој бил првиот унгарски монарх кој издал диплома за крунисување, потврдувајќи ги привилегиите на благородниците и свештенството. Најмалку три претенденти - Албрехт од Австрија , Марија од Унгарија, и авантурист - го оспорија неговото барање на престолот. Андреј го протерал адвентиторот од Унгарија и го натера Алберт од Австрија да заклучи мир за една година, но Марија од Унгарија и нејзините потомци не се откажале од своето тврдење. Унгарските бискупи и мајчиното семејство на Андреј од Венеција биле негови главни поддржувачи, но водечките хрватски и славонски господари се противеа на неговото владеење.
Унгарија била во состојба на постојана анархија за време на владеењето на Андреј. Неколку моќни семејства автономно управувале со нивните домени, се издигнувале речиси секоја година во отворен бунт против Андреј. Со смртта на Андреј, куќата на Арпадовци исчезнала. Следела граѓанска војна која траела повеќе од две децении и завршила со победа на внукот на Марија, Карло Роберт.
Детството 1265-1278)[уреди | уреди извор]
Андреј бил син на Стефан Посмртниот, самопрогласен војвода од Славонија, и неговата втора сопруга, Томасина Морозини.[1][2] Таткото на Андреј е роден на Беатриса д'Есте, трета сопруга на Андреј II, по кралската смрт.[1] Меѓутоа, двајцата постари синови на Андреј II, Бела IV и Коломан, ја обвиниле Беатриса д'Есте за прељуба и одбиле да го признаат Стефан Посмртниот за нивен легитимен брат.[2] Мајката на Андреј, Томасина Морозини, била ќерка на богатиот венецијански патрициј Мишел Моросини.[2]
Точниот датум на раѓањето на Андреј е непознат.[2] Според историчарите Тибор Алмаси, Ѓула Кристо и Атила Зсолдос, тој е роден околу 1265 година. [2] [3] [1] Стивен Постхуманиот номинирал двајца роднини, меѓу кои и нејзиниот брат Алберто Моросини, како старатели на Андреј пред неговата смрт во 1272 година. [2]
Претендент 1278-1290[уреди | уреди извор]
Андреј првпат дошол во Унгарија во 1278 година, на покана на моќниот господар, Иван Кошеги.[1][4] Кошеги сакал да го сврти Андреј против Ладислав.[1] Андреј, кој бил единствениот машки член на кралското семејство покрај царот, ја усвоил титулата „Војводата од Славонија, Далмација и Хрватска“ и марширал до езерото Балатон.[1] Сепак, Андреј не постигнал ништо, и есента се вратил во Венеција.[1][4]
Андреј се вратил во Унгарија на почетокот на 1290 година.[1] Во оваа прилика, Лодомер, архиепископот од Естергом, исто така го повикал да дојде, бидејќи архиепископот сакал да го одвлече екскомуницираниот Ладислав IV со помош на Иван Кошеги.[4] Пред да успее Андреј, Арнолд Хахот, непријател на Кошеги, го поканил во тврдината Штригова и го фатил.[4][2] Хахот го испратил Андреј во Виена, каде што го држел во заробеништво, Алберт I, војводата од Австрија.[3][4]
Тројца атентатори на Куман го убиле Ладислав IV на 10 јули 1290 година,[5][4] а архиепископот Лодомер испратил двајца монаси во Виена за да го информираат Андреј за смртта на кралот.[2] Со помошта на монасите, Андреј маскиран избегал од својот затвор, и побрзал во Унгарија.[2]