Јавна услуга

Од Википедија — слободната енциклопедија

Јавна услуга[1] — услуга наменета да им служи на сите членовите на една заедница[2]. Обично се обезбедува од владата на луѓе кои живеат во нејзина надлежност, или директно (преку јавниот сектор) или со финансирање на обезбедување услуги. Терминот е поврзан со социјален консензус (обично изразен преку демократски избори) дека одредени услуги треба да бидат достапни за сите, без оглед на приходот, физичката способност или менталната острина. Примери за такви услуги вклучуваат противпожарна единица, полиција, воздухопловство и болничари.

Дури и кога јавните услуги не се ниту јавно обезбедени ниту јавно финансирани, од социјални и политички причини тие обично подлежат на регулатива над онаа што се однесува на повеќето економски сектори. Јавната политика[3], кога е направена во интерес и мотивација на јавноста, може да обезбеди јавни услуги.

Сектори[уреди | уреди извор]

Во современите развиени земји, терминот „јавни услуги“ (или „услуги од општ интерес“) често вклучува[4]:

Јавна администрација[уреди | уреди извор]

Во современите демократии, јавните служби често ги вршат вработени познати како државни службеници кои ги ангажираат избрани службеници. Владините агенции не се ориентирани кон профит и нивните вработени се мотивирани многу поинакуref name=":0" />. Студиите за нивната работа откриле контрастни резултати, вклучително и повисоки нивоа на напор[5] и помалку часови работа[6]. Истражувањето во Велика Британија покажало дека менаџерите за вработување на приватниот сектор не го кредитираат владиното искуство исто колку и искуството на приватниот сектор.[7]. Јавните работници имаат тенденција да имаат помалку плати кога се прилагодуваат на образованието, иако таа разлика се намалува кога се вклучени бенефициите и часовите[8]. Јавните работници имаат други нематеријални придобивки како што се зголемена безбедност на работното место и високи плати[8].

Одлики[уреди | уреди извор]

Јавната услуга понекогаш може да има одлики на јавно добро (да биде неривалска), но повеќето се услуги кои може (според преовладувачките општествени норми) да бидат недоволно обезбедени од пазарот. Во повеќето случаи јавните услуги не вклучуваат производство на стоки. Тие можат да бидат обезбедени од локални или национални монополи, особено во сектори како природните монополи.

Историја[уреди | уреди извор]

Управните тела долго време обезбедувале основни јавни услуги. Традицијата на одржување на безбедноста на граѓаните преку организирана воена одбрана датира од пред најмалку четири илјади години[9].

Одржувањето на редот преку локалната делегирана власт потекнува барем уште од периодот на завојуваните држави (5-ти до 3 век п.н.е.) во античка Кина со институцијата ксијан (префектури) под контрола на централно поставен префект. Историски докази за државно обезбедување на решавање на спорови преку правен или правосуден систем датираат од Стар Египет[10].

Примарна јавна служба во античката историја вклучувала обезбедување на општа наклоност кон боговите преку теолошки и церемонијално исправна државна религија[11].

Распространетата понуда на јавни комунални услуги како јавни услуги во развиените земји обично започнува кон крајот на 19 век, честопати со општинскиот развој на услугите за гас и вода. Подоцна, владите почнале да обезбедуваат други услуги како што се електрична енергија и здравствена заштита. Во повеќето развиени земји, локалните или националните влади продолжуваат да обезбедуваат такви услуги, најголем исклучок се САД и Велика Британија, каде приватните услуги се пропорционално позначајни.

Во земјите во развој јавните услуги имаат тенденција да бидат многу помалку развиени. На пример, услугите за вода може да бидат достапни само за богатата средна класа. Од политички причини услугата често се субвенционира, со што се намалуваат финансиите кои се потенцијално достапни за проширување кон посиромашните заедници.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ McGregor Jr., Eugene B.; Campbell, Alan K.; Macy, Anthony itua; Cleveland, Harlan (July–August 1982). „Symposium: The Public Service as Institution“. Public Administration Review. Washington. 42 (4): 304–320. doi:10.2307/975969. JSTOR i240003. ProQuest 197199863.
  2. ↑ „Definition of PUBLIC SERVICE“. www.merriam-webster.com (англиски). Посетено на 2019-08-21.
  3. ↑ Anderfuhren-Biget, Simon; Varone, Frédéric; Giauque, David (December 2014). „Policy Environment and Public Service Motivation“. Public Administration. London. 92 (4): 807–825. doi:10.1111/padm.12026. ProQuest 1639861884.
  4. ↑ „Services of general interest“. European Economic and Social Committee (англиски). 2012-07-09. Посетено на 2020-06-16.
  5. ↑ Frank, Sue A.; Lewis, Gregory B. (March 2004). „Government Employees: Working Hard or Hardly Working?“. The American Review of Public Administration. 34 (1): 36–51. doi:10.1177/0275074003258823.
  6. ↑ Richwine, Jason (11 September 2012). „Government Employees Work Less than Private-Sector Employees“. Backgrounder. The Heritage Foundation (2724): 1–6. Посетено на 16 January 2016.
  7. ↑ Ovsey, Dan (27 May 2014). „Public sector stigma: The 100,000 workers Tim Hudak removes from the provincial payroll could have a tough transition to the private sector“. Financial Post. Посетено на 16 January 2016.
  8. ↑ 8,0 8,1 Volokh, Sasha (7 February 2014). „Are public-sector employees "overpaid"?“. The Washington Post. Посетено на 18 January 2016.
  9. ↑ Rice, Michael (1998). The Power of the Bull. London: Routledge. стр. 13. ISBN 978-1-317-72583-1. Како што понапредните социјални институции започнаа да се оформуваат, тие придонесоа за некакво балансирање на основната несигурност во состојбата на човекот. Беше неизбежно амбициозните и наметливи мажи да имаат можност за воспоставување на позиции на моќ и влијание. Без сомнение, многу вакви прилики потекнувале од вистинска грижа за јавното добро [...] Позицијата на [...] водачот на воените формации како силна рака на одбраната на заедницата сè повеќе ќе се потврдува со подложувањето на заедницата на членовите на она што [...] стануваа, евидентно, елити, [...] Овој период, прифаќајќи дел од петтиот и целиот четврти и трет милениум пред сегашната ера, е апсолутно клучен за развој на современиот свет.
  10. ↑ Haley, John O. (2016). Law's Political Foundations: Rivers, Rifles, Rice, and Religion. Cheltemham, Gloucestershire: Edward Elgar Publishing. стр. 43–44. ISBN 978-1-78536-850-9. Фараонскиот Египет е олицетворение на регулаторен, јавен правен режим. [...] Основната функција на овој сложен апарат беше одржување на редот и безбедноста и, пред сè, стекнување на што е можно повеќе вишок земјоделско богатство и работна сила.
  11. ↑ Hovey, Craig; Phillips, Elizabeth (2015). The Cambridge Companion to Political Theology. New York: Cambridge University Press. стр. 4–5. ISBN 978-1-107-05274-1. Да се обезбеди наклонетост на боговите беше главната задача на античките владетели ширум светот, бидејќи сите тие беа свештенички кралеви. Римскиот Цезар бил „понтифекс максимус“ на државниот бог на Рим. Кинескиот цар сигурно стоел над своите поданици како „Небесен син“, но ако падне во немилост на небото и неговата земја ја посети глад, чума, земјотреси и поплави, тој може да биде соборен. Молох од Картагина барал деца како жртви; Ацтеките и Маите им понудија на своите Богови уште срце што трепери.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Јавна_услуга&oldid=5013080“