Витамин Ц: Разлика помеѓу преработките
[непроверена преработка] | [непроверена преработка] |
Создадена страница со: thumb|200px|Аскорбинска киселина [[Податотека:L-ascorbic-acid-3D-balls.p... |
с Бот: козметички промени |
||
Ред 5: | Ред 5: | ||
==Карактеристики== |
== Карактеристики == |
||
Витаминот Ц или аскорбинската киселина за првпат бил изолиран во 1928 г. од кората на надбубрежните жлезди на заморчињата. [[Молекул]]от на аскорбинската киселина всушност претставува ''γ-лактон-2-кето-гулонска киселина''. Киселоста на витаминот Ц потекнува од ендиолната група (две [[хидроксилна група|хидроксилни групи]] кои се наоѓаат во една двовалентна врска). |
Витаминот Ц или аскорбинската киселина за првпат бил изолиран во 1928 г. од кората на надбубрежните жлезди на заморчињата. [[Молекул]]от на аскорбинската киселина всушност претставува ''γ-лактон-2-кето-гулонска киселина''. Киселоста на витаминот Ц потекнува од ендиолната група (две [[хидроксилна група|хидроксилни групи]] кои се наоѓаат во една двовалентна врска). |
||
Витаминот Ц има [[кристал]]на структура и е многу чувствителен, брзо се инактивира и распаѓа со делување на [[влага]], [[светлина]], [[воздух]], висока [[температура]] (термолабилен). Постојаното внесување на витамин С е потребно затоа што тој не може да се складира во организмот за подолго време. Бидејќи е растворлив во вода, внесениот вишок ќе се излачи, а на организмот брзо ќе му бидат потребни нови количини. |
Витаминот Ц има [[кристал]]на структура и е многу чувствителен, брзо се инактивира и распаѓа со делување на [[влага]], [[светлина]], [[воздух]], висока [[температура]] (термолабилен). Постојаното внесување на витамин С е потребно затоа што тој не може да се складира во организмот за подолго време. Бидејќи е растворлив во вода, внесениот вишок ќе се излачи, а на организмот брзо ќе му бидат потребни нови количини. |
||
==Улога== |
== Улога == |
||
Витаминот Ц има неколку важни улоги во [[организам|организмот]] на човекот: |
Витаминот Ц има неколку важни улоги во [[организам|организмот]] на човекот: |
||
* влијае на растот на `рскавичното ткиво и на [[заби]]те |
* влијае на растот на `рскавичното ткиво и на [[заби]]те |
||
Ред 19: | Ред 19: | ||
Витаминот Ц го спречува создавањето на опасните соединенија т.н. [[нитрозамин]]и<ref>[http://www.panoptikum.com.mk/old/index.php?option=com_content&task=view&id=3933&Itemid=225 Приказна за витаминот Ц]</ref>, кои настануваат во желудникот и цревата со разградување на [[храна]]та (особено конзервираната). Постојаната присутност на овие соединенија може да доведе и до појава на [[карцином]]. Значајна е улогата на витаминит Ц и во [[синтеза]]та на [[колаген]]от – влакнестиот материјал кој е составен дел на кожата, тетивите, [[коски]]те, [[рскавица]]та, [[заби]]те и [[крвни садови|крвните садови]]. Со доволна количина на витаминот Ц се осигурува добра структура на [[кожа]]та, а таа станува затегната, поздрава и поубава, а коските, тетивите, рскавицата и крвните садови ([[капилари]]) стануваат поцврсти и поотпорни. |
Витаминот Ц го спречува создавањето на опасните соединенија т.н. [[нитрозамин]]и<ref>[http://www.panoptikum.com.mk/old/index.php?option=com_content&task=view&id=3933&Itemid=225 Приказна за витаминот Ц]</ref>, кои настануваат во желудникот и цревата со разградување на [[храна]]та (особено конзервираната). Постојаната присутност на овие соединенија може да доведе и до појава на [[карцином]]. Значајна е улогата на витаминит Ц и во [[синтеза]]та на [[колаген]]от – влакнестиот материјал кој е составен дел на кожата, тетивите, [[коски]]те, [[рскавица]]та, [[заби]]те и [[крвни садови|крвните садови]]. Со доволна количина на витаминот Ц се осигурува добра структура на [[кожа]]та, а таа станува затегната, поздрава и поубава, а коските, тетивите, рскавицата и крвните садови ([[капилари]]) стануваат поцврсти и поотпорни. |
||
==Извори на витаминот Ц== |
== Извори на витаминот Ц == |
||
Растенијата се добар извро на витаминот Ц, иако неговата количината варира кај пооделни видови растенија во зависност од: климатските услови во кои расте растението, од квалитетот на [[почва]]та, од свежината на плодот (со стоење на набраниот плод витаминот Ц [[оксидација|оксидира]]), како и од начинот на обработка на плодот (варење, сечкање, мелење). |
Растенијата се добар извро на витаминот Ц, иако неговата количината варира кај пооделни видови растенија во зависност од: климатските услови во кои расте растението, од квалитетот на [[почва]]та, од свежината на плодот (со стоење на набраниот плод витаминот Ц [[оксидација|оксидира]]), како и од начинот на обработка на плодот (варење, сечкање, мелење). |
||
Ред 27: | Ред 27: | ||
{| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" |
{| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" |
||
!Растение |
!Растение |
||
!Количина на<br>аскорбинска<br>киселина<br>(мг/100г) |
!Количина на<br />аскорбинска<br />киселина<br />(мг/100г) |
||
|- |
|- |
||
|[[Шипинка]] || 2000 |
|[[Шипинка]] || 2000 |
||
Ред 67: | Ред 67: | ||
Табелата приближно ги прикажува релативните количини на витаминот Ц во пооделни растенија. Неговата количина е испитувана во милиграми на 100 грама од плодот на растението. Количините на витаминот Ц се прикажани како средни вредности од повеќе мерења. |
Табелата приближно ги прикажува релативните количини на витаминот Ц во пооделни растенија. Неговата количина е испитувана во милиграми на 100 грама од плодот на растението. Количините на витаминот Ц се прикажани како средни вредности од повеќе мерења. |
||
==Употреба== |
== Употреба == |
||
Препорачаната доза на витамин Ц за здраво возрасно лице е околу 75-90 мг на ден<ref>[http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002404.htm Vitamin C] [[англиски јазик|анг.]]</ref>. Кај зголемени потреби, при терапија, може да се земаат и до 500 мг. Витаминот Ц по правило добро се поднесува. Сепак, големи дози (поголеми од 1 г.) при долготрајна примена можат да предизвикаат мачнина, пролив, грчеви во [[стомак]]от, осип на [[кожа]]та, а понекогаш и можност од создавање на камен во [[бубрег]]от. |
Препорачаната доза на витамин Ц за здраво возрасно лице е околу 75-90 мг на ден<ref>[http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002404.htm Vitamin C] [[англиски јазик|анг.]]</ref>. Кај зголемени потреби, при терапија, може да се земаат и до 500 мг. Витаминот Ц по правило добро се поднесува. Сепак, големи дози (поголеми од 1 г.) при долготрајна примена можат да предизвикаат мачнина, пролив, грчеви во [[стомак]]от, осип на [[кожа]]та, а понекогаш и можност од создавање на камен во [[бубрег]]от. |
||
Ред 76: | Ред 76: | ||
Витаминот Ц ја зголемува апсорпцијата на [[железо]]то, така што е потребна внимателност при нивното заедничко земање. |
Витаминот Ц ја зголемува апсорпцијата на [[железо]]то, така што е потребна внимателност при нивното заедничко земање. |
||
==Мерки на претпазливост== |
== Мерки на претпазливост == |
||
Пред земањето на витаминот Ц треба да се посоветувате со лекар ако: |
Пред земањето на витаминот Ц треба да се посоветувате со лекар ако: |
||
* имате [[дијабетес]] |
* имате [[дијабетес]] |
||
Ред 83: | Ред 83: | ||
Треба веднаш да се престане со земањето на аскорбинска киселина ако се појават [[алергија|алергиски]] реакции - потешкотии со [[дишење]]то, стегање на [[грло]]то, појава на отоци на усните, [[јазик]]от или [[лице]]то. Дозата треба да се намали при појава на пролив, мачнина или дисурија (отежнато мокрење). |
Треба веднаш да се престане со земањето на аскорбинска киселина ако се појават [[алергија|алергиски]] реакции - потешкотии со [[дишење]]то, стегање на [[грло]]то, појава на отоци на усните, [[јазик]]от или [[лице]]то. Дозата треба да се намали при појава на пролив, мачнина или дисурија (отежнато мокрење). |
||
==Референци== |
== Референци == |
||
{{reflist}} |
{{reflist}} |
||
[[Категорија:Витамини]] |
[[Категорија:Витамини]] |
||
[[ar:فيتامين ج]] |
[[ar:فيتامين ج]] |
Преработка од 16:36, 11 април 2010
Витаминот Ц (или аскорбинска киселина) е витамин растворлив во вода, присутен во овошјето и зеленчукот. Тој е еден од најиспитуваните и најопишуваните витамини, и е првиот синтетизиран витамин. Овој витамин има редукциони својства и учествува во многу биолошки процеси. Важен е за синтезата на колагенот и карнитинот, како и за метаболизмот на масните киселини. Тој е најсилниот антиоксиданс меѓу витамините кои се растворливи во вода. Инаку, витаминот Ц е познат по скорбутот, болест која настанува поради неговиот недостаток во организмот.
Карактеристики
Витаминот Ц или аскорбинската киселина за првпат бил изолиран во 1928 г. од кората на надбубрежните жлезди на заморчињата. Молекулот на аскорбинската киселина всушност претставува γ-лактон-2-кето-гулонска киселина. Киселоста на витаминот Ц потекнува од ендиолната група (две хидроксилни групи кои се наоѓаат во една двовалентна врска).
Витаминот Ц има кристална структура и е многу чувствителен, брзо се инактивира и распаѓа со делување на влага, светлина, воздух, висока температура (термолабилен). Постојаното внесување на витамин С е потребно затоа што тој не може да се складира во организмот за подолго време. Бидејќи е растворлив во вода, внесениот вишок ќе се излачи, а на организмот брзо ќе му бидат потребни нови количини.
Улога
Витаминот Ц има неколку важни улоги во организмот на човекот:
- влијае на растот на `рскавичното ткиво и на забите
- има улога во синтезата на стероидните хормони
- ја стимулира адреналинската функција и ослободувањето на адреналин и норадреналин од сржта на надбубрежната жлезда
- има антиоксидативно својство, односно учествува во отстранувањето на слободните радикали
Витаминот Ц го спречува создавањето на опасните соединенија т.н. нитрозамини[1], кои настануваат во желудникот и цревата со разградување на храната (особено конзервираната). Постојаната присутност на овие соединенија може да доведе и до појава на карцином. Значајна е улогата на витаминит Ц и во синтезата на колагенот – влакнестиот материјал кој е составен дел на кожата, тетивите, коските, рскавицата, забите и крвните садови. Со доволна количина на витаминот Ц се осигурува добра структура на кожата, а таа станува затегната, поздрава и поубава, а коските, тетивите, рскавицата и крвните садови (капилари) стануваат поцврсти и поотпорни.
Извори на витаминот Ц
Растенијата се добар извро на витаминот Ц, иако неговата количината варира кај пооделни видови растенија во зависност од: климатските услови во кои расте растението, од квалитетот на почвата, од свежината на плодот (со стоење на набраниот плод витаминот Ц оксидира), како и од начинот на обработка на плодот (варење, сечкање, мелење).
Растение | Количина на аскорбинска киселина (мг/100г) |
---|---|
Шипинка | 2000 |
Магдонос | 130 |
Киви | 90 |
Брокула | 90 |
Јагода | 60 |
Портокал | 50 |
Лимон | 40 |
Диња | 40 |
Грејпфрут | 30 |
Малина | 30 |
Мандарина | 30 |
Спанаќ | 30 |
Манго | 20 |
Компир | 20 |
Домат | 10 |
Боровинка | 10 |
Ананас | 10 |
Табелата приближно ги прикажува релативните количини на витаминот Ц во пооделни растенија. Неговата количина е испитувана во милиграми на 100 грама од плодот на растението. Количините на витаминот Ц се прикажани како средни вредности од повеќе мерења.
Употреба
Препорачаната доза на витамин Ц за здраво возрасно лице е околу 75-90 мг на ден[2]. Кај зголемени потреби, при терапија, може да се земаат и до 500 мг. Витаминот Ц по правило добро се поднесува. Сепак, големи дози (поголеми од 1 г.) при долготрајна примена можат да предизвикаат мачнина, пролив, грчеви во стомакот, осип на кожата, а понекогаш и можност од создавање на камен во бубрегот.
Ако организмот е изложен на дополнителни напори, потребни му се и дополнителни количини на витамин Ц. Зголемени потреби најчесто се јавуваат кај: стресни ситуации, разни заболувања (инфекции) и повреди, зголемена телесна температура, хируршки зафати, употреба на некои лекови, бремени и жени што дојат, спортисти, пушачи и земање на алкохол.
На бремените и жените што дојат потребни им се до 50% поголеми количини на витамин Ц на ден, а на лицата заболени од шеќерна болест околу 30%. Пушачите имаат хроничен недостаток од витамин Ц затоа што тој се троши за неутрализирање на отровните тешки метали од чадот на цигарите.
Витаминот Ц ја зголемува апсорпцијата на железото, така што е потребна внимателност при нивното заедничко земање.
Мерки на претпазливост
Пред земањето на витаминот Ц треба да се посоветувате со лекар ако:
Треба веднаш да се престане со земањето на аскорбинска киселина ако се појават алергиски реакции - потешкотии со дишењето, стегање на грлото, појава на отоци на усните, јазикот или лицето. Дозата треба да се намали при појава на пролив, мачнина или дисурија (отежнато мокрење).