Едначење по звучност

Македонска фонетика и фонологија
Гласови глас и фонема едначење по звучност удвојување поделба на гласовите гласовни промени акцент акцентски целости Писмо правопис и правоговор Азбука развој македонски писма глаголица старословенско писмо илинденска азбука македонска преродбеничка азбука македонска абецедарска азбука транслитерација транскрипција на странски јазици Скратеници Поврзано Македонска граматика Македонски јазик

Според звучноста согласките се делат на безвучни, звучни и сонатни. Безвучните и звучните согласки образуваат таканаречени корелативни парови. Секоја безвучна согласка, освен х, има свој звучен парник. Тие парови се:

корелативни парови
звучна:	б	д	г	в	з	ж	(-)	ѕ	џ	ѓ
безвучна:	п	т	к	ф	с	ш	(х)	ц	ч	ќ

Правило 1

Звучните и безвучните согласки се едначат по звучност кога ќе се најдат во непосреден допир. Едначењето се врши спрема втората согласка. Звучните согласки пред безвучните се менуваат во безвучни. Пример:

• б-п: баба - бапски; врабец - врапче, врапци; даб, дабот - дапче; забец - запци, запчест; јамб, јамбот, јампски; Љубе - Љупчо, Љупка; роб, робот - ропски, ропство, ...
• д-т:
• г-к:
• в-ф:
• з-с:
• ж-ш:
• ѕ-ц:
• џ-ч:
• ѓ-ќ:

Правило 2

Безвучните согласки пред звучните преоѓаат во звучни

Правило 3

Едначењето по звучност редовно се обележува и во префиксираните зборови.

Правило 4

Согласката ј се обезвучува и пред африкативните ц, ч во префиксираните зборови.

Правило 5

Кога префиксите што завршуваат на согласка (зад-, над-, од-, под-, пред-, без-, из-, раз-) ќе влезат во состав на збор што почнува со истородна согласка, настануваат два случаја.

Правило 5.1

Во некои зборови границата меѓу префиксот и основниот збор јасно се чувствува, и согласките се пишуваат удвоено: оддели, поддава, раззелени, оттука, поттикне, бессовесен, ...

Правило 5.2

Во други случаи, кога е сраснатоста на составните делови изразена во поголем степен, по извршеното едначење се добива една согласка: одамна (од оддамна), бесмислен, бесмртен, бесрамен, бестрашен, исее, исекне, исели, исече, раседла (од разседла), расее, расели, расече, раслои, расобуе, расони и др.

Иста појава имаме и на составите меѓу префиските без-, из-, раз- и зборовите што почнуваат со ш. Во едни случаи се чува с: бесшумно (од безшумно), исшета, исшие, исшилчи, а во други, по асимилацијата на с во ш, се добило едно ш; ишари (од изшари), ишмрка, уштипе, рашета (од разшета), рашие, рашири, раштима, раштрка.

Правило 6

Едначењето по звучност не се одбележува во следниве случаи:

Правило 6.1

Не се одбележува едначењето на в пред безвучната согласка:

Правило 6.2

Не се одбележува едначењето на д

Правило 6.3

Пред членската наставка -та не се одбележува и едначењето на другите звучни согласки

Правило 6.4

Согласката г не се едначи во: бегство, другпат.

Правило 6.5

Не се едначи т во сложените зборови од типот: петгодишен, десетгодишен, дванаесетгодишен, ...

Правило 6.6

Едначењето на согласките по звучност не се одбележува и во некои сопствени имиња од туѓо потекло.

Правило 6.7

Во допир со сонантите не се врши едначење по звучност: милослив, милосница, мирислив.

Литература

• ПРАВОПИС НА МАКЕДОНСКИОТ ЛИТЕРАТУРЕН ЈАЗИК, Институт за македонски јазик "Крсте Мисирков", трето издание на Просветно дело - Скопје, 1986, Редакциски одбор: Божо Видоевски, Тодор Димитровски, Кирил Конески, Крум Тошев (претседател), Рада Угринова-Скаловска