Стар завет

Стариот Завет е христијански назив за збирка од натписи кои Евреите и христијаните ги сметаат за свети, а се состои од книга за светите закони, историја, пророштво и поезија. За јудеизмот, списокот на овие свети книги го утврдил синодот во Јавнија (лат. Јаmnia) околу 90 години п.н.е. Раната црква го користила грчкиот превод која ги користела и некои од книгите кои ги немало во еврејскиот канон. Оваа книга православните и римокатолиците ја нарекуваат девтероканонска, а протестаните апокрифна книга.

Стариот Завет е дел от Библијата, која ги опфаќа сите 50 книги, напишани пред Христос. Старият Завет е пишуван во продолжение на 1100 години.

Книги од Стариот Завет

Сите книги на стариот завет можеме да ги поделиме во четири групи: • Законски книги:

Петте книги на Мојсеј:

Настанување, Излез, Левитска, Броеви, Повторени закони

• Историски:

Книга на Исус Навин, Книга за судиите, Четирите книги за царевите, Две книги за дневниците, Книга Ездрина, Книга Немина, Книга за Естири

• Поучни и морални:

Книга за Соломононските мудрости, Книга за проповедење, Песна над песните, Книга за Рути

• Пророчки: книга за четирите големи пророци

Исаја, Еремија, Јов, Данил

Постанок на Стариот Завет

Стариот Завет се дели на три основни делови: Историски книги (од 1. Мојсеева книга до книгата за Естера), Поучни книги (од книгата за Јов до Песната над песните) и Пророчки книги (од Исаија до Малахија). Најстарите книги во Библијатасе Петте Мојсееви книги. Бог не само што заповедал да се напише Библијата, туку и ги извршил подготовките за нејзиното пишување. Мојсеј бил дете на еврејски родители и преку многу чудни околности стасал до царскиот дворец. Се стекнал со голема мудрост во најдобрите школи во Египет и така бил оспособен подоцна да го води еврејскиот народ и да ги пишува светите книги. Тој не пишувал раководејќи се според својата мудрост и волја, туку Бог го инспирирал со Својот Дух, за да може пишувањето да биде без грешка.

Модерните теолози денес тврдат дека Мојсеј не ги напишал овие пет книги кои се нарекуваат според неговото име, туку дека некој друг ги напишал и ги нарекол така, затоа што Мојсеј бил главната личност во нив. Самата Библија го негира ваквото толкување, бидејќи во 2. Мојсеева книга, 24:4 стои запишано: „И ги напиша Мојсеј сите зборови Господови..." Секако дека тој не ги напишал овие пет книги одеднаш, но нема сомнение дека тој е автор. Од време на време Бог му откривал што треба да пишува.

Пророкот Езекиел објаснува што е тоа „вдахновеност од Божјиот Дух". Во 11. глава, 5. стих пишува: '„ И слезе врз мене Духот Господов u ми рече: кажи така вели Господ она што го зборувате вие, доме Израилев, и она што ви иде на ум, Јас го знам ". Духот Божји слегувал врз луѓето кои пишувале или говореле во Негово име. Вистина, Мојсеј го пишувал и она што му било пренесено и по усмен пат, но сигурно е дека „татковците на Божјиот народ" добро внимавале што пренесувале на помладите генерации, зашто тоа биле свети зборови. Но не само тие, туку и сам Бог бдеел над писателите на соодветни книги. Патем речено, Евреите до ден денес важат за најдобри познавачи на Стариот Завет, кои знаат и цели книги напамет без да погрешат еден збор!

После Мојсеј, пишувал Исус Навин и уште неколку Божји слуги. Подоцна, пророкот Самуил основал пророчка школа, и веројатно тие пророци ги препишувале библиските книги. Мора да се признае дека Бог ја доверил оваа задача на вистинскиот народ. Евреите биле извонредно педантни во препишувањето на светите книги. Дури воделе сметка колку букви има во одредени книги; не смеело да се одземе, ниту да се додаде ниту една! При препишувањето на Божјото Име, препишувачот морал најнапред да си ги измие рацете, затоа што Божјото име било нешто најсвето.

Царот Давид, Асаф и уште некои, ги напишале Псалмите, а Давидовиот син Соломон ги напишал Книгите на мудроста.

Езра, во 5. век пред Христос, со помошта на Неемија ги составил сите старозаветни книги во една целина, наречена „канон" (мерило). Канонските книги биле одбрани под водството на Светиот Дух, и само тие книги смееле да се читаат во еврејските синагоги. Помеѓу книгите на Стариот Завет не влегле „апокрифите", бидејќи биле сметани за книги кои не биле инспирирани од Светиот Дух.

Бидејќи израелскиот народ долго време бил во ропство, постепено се одучувал од својот јазик, па се покажала потребата за преведување на Стариот Завет на сродниот арамејски јазик. Овој превод се вршел под контрола на книжниците. Арамејскиот јазик бил светски јазик цел милениум. Околу 250. година пред Христос, грчкиот јазик постанал многу познат, бидејќи Грција во тоа време била светска сила. Многу Евреи биле расеани по целото грчко царство, па и тие имале силна желба да читаат од Светото Писмо за големиот и силен Бог. Оттаму и нивната желба да се преведе Библијата и на грчки јазик. На тој превод работеле 70 луѓе, па затоа и преводот бил наречен „Септаугинта" (LXX). Овој превод уживал голем углед како помеѓу евреите, така и помеѓу првите христијани.