Галаксија: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
сНема опис на уредувањето
Ред 1: Ред 1:
[[Податотека: NGC_4414_(NASA-med).jpg|right|thumb|280px|'''[[NGC 4414]]''', Типична спирална галаксија во консталацијата Coma Berenice]]
[[Податотека: NGC_4414_(NASA-med).jpg|right|thumb|280px|'''[[NGC 4414]]''', Типична спирална галаксија во соѕвездието [[Береникина Коса]]]]


'''Галаксија''' — гравитационен спој од [[Ѕвезда|ѕвездени]] системи, [[меѓуѕвездена прашина]], [[плазма]] и [[темна материја]]. Типичните галаксии бројат содржат од 10 [[милион]]и до 1 [[трилион]] ѕвезди, кои орбитираат околу заеднички центар на [[гравитација]]. Поголемиот дел од галаксиите се протегаат и до повеќе од неколку илјадници [[светлосна година|светлосни години]] во дијаметар.
'''Галаксија''' — гравитационен спој од [[Ѕвезда|ѕвездени]] системи, [[меѓуѕвездена прашина]], [[плазма]] и [[темна материја]]. Типичните галаксии бројат содржат од 10 [[милион]]и до 1 [[трилион]] ѕвезди, кои орбитираат околу заеднички центар на [[гравитација]]. Поголемиот дел од галаксиите се протегаат и до повеќе од неколку илјадници [[светлосна година|светлосни години]] во дијаметар.
Ред 30: Ред 30:
Спиралните галаксии се состојат од ротирачки диск од ѕвезди и меѓуѕвездена средина, заедно со централна [[испакнатина]] од постари ѕвезди. Од испакнатината кон нанадвор се протегаат релативно светли краци. Според Хабловата класификациска шема, спиралните галаксии се наведени како тип S, проследено со буква (a, b или c) која што го означува степенот на затегнатост на спиралните краци и големината на централната испакнатина. Sa галаксијата има тесни засеци, слабо дефинирани краци и има релативно големо јадро. Во друга крајност, Sc галаксијата има отворени, добро дефинирани краци и мало јадро.<ref>Smith, G. (2000-03-06). [http://casswww.ucsd.edu/archive/public/tutorial/Galaxies.html "Galaxies — The Spiral Nebulae"]. University of California, San Diego Center for Astrophysics & Space Sciences. Retrieved 2006-11-30.</ref> Галаксија со слабо дефинирани краци понекогаш се нарекува [[флокулентна спирална галаксија]], како спротивност на грандиозно дизајнирана спирална галаксија која има истакнати и добро дефинирани спирални краци.<ref>Van den Bergh 1998, p. 17</ref>
Спиралните галаксии се состојат од ротирачки диск од ѕвезди и меѓуѕвездена средина, заедно со централна [[испакнатина]] од постари ѕвезди. Од испакнатината кон нанадвор се протегаат релативно светли краци. Според Хабловата класификациска шема, спиралните галаксии се наведени како тип S, проследено со буква (a, b или c) која што го означува степенот на затегнатост на спиралните краци и големината на централната испакнатина. Sa галаксијата има тесни засеци, слабо дефинирани краци и има релативно големо јадро. Во друга крајност, Sc галаксијата има отворени, добро дефинирани краци и мало јадро.<ref>Smith, G. (2000-03-06). [http://casswww.ucsd.edu/archive/public/tutorial/Galaxies.html "Galaxies — The Spiral Nebulae"]. University of California, San Diego Center for Astrophysics & Space Sciences. Retrieved 2006-11-30.</ref> Галаксија со слабо дефинирани краци понекогаш се нарекува [[флокулентна спирална галаксија]], како спротивност на грандиозно дизајнирана спирална галаксија која има истакнати и добро дефинирани спирални краци.<ref>Van den Bergh 1998, p. 17</ref>


Во спиралните галаксии, спиралните краци имаат форма на приближна [[логаритамска спирала]], образец кој теоретски се прикажува како резултат на нарушување во рамномерно ротирачката маса на ѕвезди. Како и кај ѕвездите, спиралните краци ротираат околу центарот, но со константна [[аголна брзина]]. За спиралните краци се смета дека се подрачја на материја со голема густина или "густински бранови".<ref>Bertin & Lin 1996, pp. 65–85</ref> Како што ѕвездите се движат низ краците, просторната брзина на секој ѕвезден систем се менува од страна на гравитациската сила со поголема густина. (Брзината се враќа во нормала откако ѕвездите ќе заминат на другата страна на краците.) Овој ефект е сличен на "бран" од забавување при поминување покрај автопат полн со возила во движење. Краците се видливи бидејќи високата густина го олеснува формирањето на ѕвезди и следствено таму се засолнуваат многу млади и светли ѕвезди. Многу лентовидни спирални галаксии се активни, можно како резултат на гас кој се канализира во јадрото по краците.<ref>Belkora 2003, p. 355</ref>
Во спиралните галаксии, спиралните краци имаат форма на приближна [[логаритамска спирала]], образец кој теоретски се прикажува како резултат на нарушување во рамномерно ротирачката маса на ѕвезди. Како и кај ѕвездите, спиралните краци ротираат околу центарот, но со постојана [[аголна брзина]]. За спиралните краци се смета дека се подрачја на материја со голема густина или "густински бранови".<ref>Bertin & Lin 1996, pp. 65–85</ref> Како што ѕвездите се движат низ краците, просторната брзина на секој ѕвезден систем се менува од страна на гравитациската сила со поголема густина. (Брзината се враќа во нормала откако ѕвездите ќе заминат на другата страна на краците.) Овој ефект е сличен на "бран" од забавување при поминување покрај автопат полн со возила во движење. Краците се видливи бидејќи високата густина го олеснува формирањето на ѕвезди и следствено таму се засолнуваат многу млади и светли ѕвезди. Многу лентовидни спирални галаксии се активни, можно како резултат на гас кој се канализира во јадрото по краците.<ref>Belkora 2003, p. 355</ref>


Поголемиот број на спирални галаксии имаат линеарна група на ѕвезди во форма на лента која се шири нанадвор од било која страна на јадрото и потоа се спојува во структура на спирални краци.<ref>Eskridge, P. B.; Frogel, J. A. (1999). "What is the True Fraction of Barred Spiral Galaxies?". Astrophysics and Space Science 269/270: 427–430. Bibcode 1999Ap&SS.269..427E. doi:10.1023/A:1017025820201.</ref> Според Хабловата класификациска шема, овие галаксии се означени со SB, проследено со мала буква (а, b или c) која што ја означува формата на спиралните краци (во ист смисол како и кај категоризацијата на нормалните спирални галаксии). Се смета дека лентите се привремени структури кои се случуваат како резултат на густински бран кој зрачи надвор од јадрото или пак, како резултат на [[галактичка плима]] од интеракција со друга галаксија.<ref>Bournaud, F.; Combes, F. (2002). "Gas accretion on spiral galaxies: Bar formation and renewal". Astronomy and Astrophysics 392 (1): 83–102. arXiv:astro-ph/0206273. Bibcode 2002A&A...392...83B. doi:10.1051/0004-6361:20020920.</ref>
Поголемиот број на спирални галаксии имаат линеарна група на ѕвезди во форма на лента која се шири нанадвор од било која страна на јадрото и потоа се спојува во структура на спирални краци.<ref>Eskridge, P. B.; Frogel, J. A. (1999). "What is the True Fraction of Barred Spiral Galaxies?". Astrophysics and Space Science 269/270: 427–430. Bibcode 1999Ap&SS.269..427E. doi:10.1023/A:1017025820201.</ref> Според Хабловата класификациска шема, овие галаксии се означени со SB, проследено со мала буква (а, b или c) која што ја означува формата на спиралните краци (во ист смисол како и кај категоризацијата на нормалните спирални галаксии). Се смета дека лентите се привремени структури кои се случуваат како резултат на густински бран кој зрачи надвор од јадрото или пак, како резултат на [[галактичка плима]] од интеракција со друга галаксија.<ref>Bournaud, F.; Combes, F. (2002). "Gas accretion on spiral galaxies: Bar formation and renewal". Astronomy and Astrophysics 392 (1): 83–102. arXiv:astro-ph/0206273. Bibcode 2002A&A...392...83B. doi:10.1051/0004-6361:20020920.</ref>
Ред 46: Ред 46:
</div>
</div>


==Наводи==
== Наводи ==
{{наводи}}
<references/>

{{Никулец од областа на астрономијата}}




Ред 55: Ред 53:
{{ѕвезден систем}}
{{ѕвезден систем}}


[[Категорија:Галаксии| Глаксија]]
[[Категорија:Галаксии| ]]


{{Link FA|af}}
{{Link FA|af}}

Преработка од 17:06, 26 јули 2014

NGC 4414, Типична спирална галаксија во соѕвездието Береникина Коса

Галаксија — гравитационен спој од ѕвездени системи, меѓуѕвездена прашина, плазма и темна материја. Типичните галаксии бројат содржат од 10 милиони до 1 трилион ѕвезди, кои орбитираат околу заеднички центар на гравитација. Поголемиот дел од галаксиите се протегаат и до повеќе од неколку илјадници светлосни години во дијаметар.

Просторот помеѓу галаксиите е исполнет со плазма која не достига поголема вискозност од еден атом на метар кубен. Се претпоставува дека постојат повеќе од сто милијарди галаксии во видливата вселена.

Галаксиите содржат различен број на ѕвездени системи, јата ѕвезди и различни типови на меѓуѕвездени облаци. Помеѓу овие објекти има ретка меѓуѕвездна средина од гасови, прашина и космички зраци. Податоците од набљудувањата укажуваат дека супермасивните црни дупки може да постојат во центарот на многу галаксии, ако не и во сите галаксии. Се смета дека тие се примарен двигател на активни галактички никулци кои се наоѓаат во јадрото на некои галаксии. Млечниот пат има барем еден таков објект.[1]

Историски гледано, галексиите се категоризираат според нивната очигледна форма, што вообичаено се однесува на нивната видлива морфологија. Елиптичната галаксија[2] е честа форма, која што има светлосен профил во форма на елипса. Спиралните галаксии имаат форма на диск со искривени краци составени од прав. Оние галаксии кои имаат неправилни или невообичаени форми се познати како неправилни галаксии и типично се резултат на нарушувањата од гравитациското влечење на соседните галаксии. Таквите интеракции меѓу галаксиите кои можат да резултираат во спојување, понекогаш предизвикуваат значајно зголемување на формирањето на ѕвезди, што пак, води кон формирање на активни галаксии. Помалите галаксии кои немаат кохерентна структура се нарекуваат неправилни галаксии.[3]

Постојат повеќе од 170 (1.7 × 1011) милјарди галаксии во видливата вселена.[4] Повеќето се со дијаметар од 1000 до 100 000 парсеци и вообичаено се раздвоени меѓу себе со растојание од милиони парасеци (или мегапарасек). Меѓугалактичката средина (просторот меѓу галаксиите) е исполнет со редок гас со просечна густина која е помала од еден атом на кубен метар. Поголемиот број галаксии се организирани во хиерархија на здруженија познати како групи и јата, кои пак заедно формираат големи суперјата. Во најголем размер овие здруженија генерално се организирани во нишки, кои се опкружени со огромна празнина.[5]

На 12 декември 2012 година астрономите кои работеле со Хабл (вселенски телескоп), објавија дека најодалечената позната галаксија UDFj-39546284 сега се проценува дека е уште подалеку отколку што претходно се мислело. Галаксијата за која се верува дека е формирана околу 380 милиони години[6] по Големата експлозија (околу 13.77 милјарди години)[7] и има z (црвено поместување) од 11.9, е одалечена од Замјата за околу 13.37 милјарди светлосни години.

Видови и морфологија

Типови на галаксии според Хабловата класификациска шема. E означува тип на елиптична галаксија; S е спирална; и SB е лентовидна спирална галаксија.[note 1]

Галаксиите се јавуваат во три основни типови: елиптични, спирални и неправилни. Малку пообемен опис на типовите на галаксии врз основа на нивната појава е дадена во Хабловата низа. Бидејќи Хабловата низа во целост се базира на визуелниот морфолошки тип, истата може да превиди важни карактеристики на галаксиите како стапката на формирање на ѕвезди (во ѕвездораспрснувачките галаксии) и активност во јадрото (во активните галаксии).[8]

Елиптична галаксија

Според Хабловиот систем на класификација, елиптичните галаксии се оценуваат според нивната елиптичност започнувајќи од Е0 која е речиси сферична, до Е7 која е многу издолжена. Овие галаксии имаат елипсовиден профил, што им дава елиптичен изглед без оглед на аголот на гледање. Нивната појава покажува мала структура и тие вообичаено имаат мала меѓуѕвездена материја. Следствено, овие галаксии имаат мал број на отворени јата и намалена стапка на формирање на ѕвезди. Наместо, кај нив доминираат генерално постари, поеволуирани ѕвезди кои орбитираат во заедничниот центар на гравитација во произволни насоки. Ѕвездите содржат мало изобилство на тешки елементи бидејќи формирањето на ѕвезди престанува по иницијалната експлозија. Во таа смисла, тие имаат некои сличности со многу помали збиени јата.[9] Најголемите галаксии се џиновски елиптични галаксии. За многу елиптични галаксии се верува дека се формирани како резултат на интеракцијата на галаксиите, односно преку судир и спојување. Тие растат во огромна големина (на пример споредено со спиралните галаксии) и џиновските елиптични галаксии често се наоѓаат близу јадрото на големи јата на галаксии.[10] Ѕвездораспрснувачките галаксии се резултат на таков галатички судар кој што може да резултира во формирање на елипична галаксија.[11]

Спирална галаксија

Спиралните галаксии се состојат од ротирачки диск од ѕвезди и меѓуѕвездена средина, заедно со централна испакнатина од постари ѕвезди. Од испакнатината кон нанадвор се протегаат релативно светли краци. Според Хабловата класификациска шема, спиралните галаксии се наведени како тип S, проследено со буква (a, b или c) која што го означува степенот на затегнатост на спиралните краци и големината на централната испакнатина. Sa галаксијата има тесни засеци, слабо дефинирани краци и има релативно големо јадро. Во друга крајност, Sc галаксијата има отворени, добро дефинирани краци и мало јадро.[12] Галаксија со слабо дефинирани краци понекогаш се нарекува флокулентна спирална галаксија, како спротивност на грандиозно дизајнирана спирална галаксија која има истакнати и добро дефинирани спирални краци.[13]

Во спиралните галаксии, спиралните краци имаат форма на приближна логаритамска спирала, образец кој теоретски се прикажува како резултат на нарушување во рамномерно ротирачката маса на ѕвезди. Како и кај ѕвездите, спиралните краци ротираат околу центарот, но со постојана аголна брзина. За спиралните краци се смета дека се подрачја на материја со голема густина или "густински бранови".[14] Како што ѕвездите се движат низ краците, просторната брзина на секој ѕвезден систем се менува од страна на гравитациската сила со поголема густина. (Брзината се враќа во нормала откако ѕвездите ќе заминат на другата страна на краците.) Овој ефект е сличен на "бран" од забавување при поминување покрај автопат полн со возила во движење. Краците се видливи бидејќи високата густина го олеснува формирањето на ѕвезди и следствено таму се засолнуваат многу млади и светли ѕвезди. Многу лентовидни спирални галаксии се активни, можно како резултат на гас кој се канализира во јадрото по краците.[15]

Поголемиот број на спирални галаксии имаат линеарна група на ѕвезди во форма на лента која се шири нанадвор од било која страна на јадрото и потоа се спојува во структура на спирални краци.[16] Според Хабловата класификациска шема, овие галаксии се означени со SB, проследено со мала буква (а, b или c) која што ја означува формата на спиралните краци (во ист смисол како и кај категоризацијата на нормалните спирални галаксии). Се смета дека лентите се привремени структури кои се случуваат како резултат на густински бран кој зрачи надвор од јадрото или пак, како резултат на галактичка плима од интеракција со друга галаксија.[17]

Нашата галаксија Млечниот пат е голема спирална галаксија со пречка во форма на диск[18] со околу 30 килопарсеци во дијаметар и килопарсек дебелина. Содржи околу две илјади милјарди (2×1011)[19] ѕвезди и има вкупна маса која е околу шест илјади милјарди пати повеќе маса од Сонцето.[20]


Поврзано

Забелешки

  1. Галаксиите од левата страна на Хабловата класификациска шема понекогаш се нарекуваат од "ран вид", додека оние од десна страна се од "скорешен вид".

Наводи

  1. Finley, D.; Aguilar, D. (2005-11-02). "Astronomers Get Closest Look Yet At Milky Way's Mysterious Core". National Radio Astronomy Observatory. Retrieved 2006-08-10.
  2. Hoover, A. (2003-06-16). "UF Astronomers: Universe Slightly Simpler Than Expected". Hubble News Desk. Retrieved 2011-03-04. Based upon: Graham, A. W.; Guzmán, R. (2003). "HST Photometry of Dwarf Elliptical Galaxies in Coma, and an Explanation for the Alleged Structural Dichotomy between Dwarf and Bright Elliptical Galaxies". Astronomical Journal 125 (6): 2936–2950. arXiv:astro-ph/0303391. Bibcode 2003AJ....125.2936G. doi:10.1086/374992.
  3. Jarrett, T. H.. "Near-Infrared Galaxy Morphology Atlas". California Institute of Technology. Retrieved 2007-01-09.
  4. Deutsch, David (12011). The Fabric of Reality. Penguin Books Limited. pp. 234–. ISBN 978-0-14-196961-9.
  5. "Galaxy Clusters and Large-Scale Structure". University of Cambridge. Retrieved 2007-01-15.
  6. Wall, Mike (December 12, 2012). "Ancient Galaxy May Be Most Distant Ever Seen". Space.com. Retrieved December 12, 2012.
  7. "How Old is the Universe?". WMAP- Age of the Universe. The National Aeronautics and Space Administration (NASA). 2012-12-21. Retrieved 2013-01-01.
  8. Jarrett, T. H.. "Near-Infrared Galaxy Morphology Atlas". California Institute of Technology. Retrieved 2007-01-09.
  9. Barstow, M. A. (2005). "Elliptical Galaxies". Leicester University Physics Department. Retrieved 2006-06-08.
  10. "Galaxies". Cornell University. 2005-10-20. Retrieved 2006-08-10.
  11. Barstow, M. A. (2005). "Elliptical Galaxies". Leicester University Physics Department. Retrieved 2006-06-08.
  12. Smith, G. (2000-03-06). "Galaxies — The Spiral Nebulae". University of California, San Diego Center for Astrophysics & Space Sciences. Retrieved 2006-11-30.
  13. Van den Bergh 1998, p. 17
  14. Bertin & Lin 1996, pp. 65–85
  15. Belkora 2003, p. 355
  16. Eskridge, P. B.; Frogel, J. A. (1999). "What is the True Fraction of Barred Spiral Galaxies?". Astrophysics and Space Science 269/270: 427–430. Bibcode 1999Ap&SS.269..427E. doi:10.1023/A:1017025820201.
  17. Bournaud, F.; Combes, F. (2002). "Gas accretion on spiral galaxies: Bar formation and renewal". Astronomy and Astrophysics 392 (1): 83–102. arXiv:astro-ph/0206273. Bibcode 2002A&A...392...83B. doi:10.1051/0004-6361:20020920.
  18. Alard, C. (2001). "Another bar in the Bulge". Astronomy and Astrophysics Letters 379 (2): L44–L47. arXiv:astro-ph/0110491. Bibcode 2001A&A...379L..44A. doi:10.1051/0004-6361:20011487.
  19. Sanders, R. (2006-01-09). "Milky Way galaxy is warped and vibrating like a drum". UCBerkeley News. Retrieved 2006-05-24.
  20. Bell, G. R.; Levine, S. E. (1997). "Mass of the Milky Way and Dwarf Spheroidal Stream Membership". Bulletin of the American Astronomical Society 29 (2): 1384. Bibcode 1997AAS...19110806B.


Предлошка:Link FA Предлошка:Link FA Предлошка:Link FA Предлошка:Link FA Предлошка:Link FA Предлошка:Link FA