Гијом Тирски

Гијом Тирски
Роден	1130 Ерусалим
Починал	29 септември 1186 Тир
Познат	средновековен хрноичар
Занимање	архиепископ, дипломат

Гијом Тирски или Гијом II (о. 1130 - 29 септември 1186) бил средновековен прелат и хроничар. Се родил и израснал во Ерусалим, во времето кога Ерусалимското кралство било во своите најсветли години. Поминал 20 години проучувајќи ги седумте слободни уметности и канонското право во европските универзитети.

Како резултат на неговото враќање во Ерусалим во 1165 година, кралот Амалрик I го назначил за дипломатски претставник во Византија. Гијом станал учител на кралскиот син и иден крал, Балдвин IV, за кого открил дека е лепрозен. По смртта на Амалрик, станал претставник и архиепископ на Тир, со што вршел две од најважните функции во државата. Во 1179 година, ја предводел источната делегација на Третиот собор во Латеран. Со оглед на фактор дека бил вклучен во династичкиот судир, кој се развил за време на владеењето на Балдвин IV, неговото значење се намалило кога противниците зазеле контрола со кралските работи. Бил запоставен за функцијата на ерусалимски патријарх и починал во неразјаснети околнисти, најверојатно во 1186 година.

Гијом е автор на отчет за соборот во Латеран, а напишал и историски записи за исламските држави од времето на Мухамед. За жал, ниту едно од овие дела не е сочувано. Денес, познат е како автор на историјата на Ерусалим. Неговите хроники се напишани на одличен латински за тоа време и употреба на бројни цитати од класичната литература. Како наслов на хрониката, понекогаш се наведуваат „Historia rerum in partibus transmarinis gestarum“ („Историја на делата направени зад морето“) или „Historia Ierosolimitana“ („Историја на Ерусалим“), скратено „Historia“. Кратко по неговата смрт, делото било преведено на француски, а потоа и на многу други јазици. Поради тоа што станува збор за единствениот извор за историјата на Ерусалим во 12. век напишан од домородец, историчарите често претполагале голема доверба во неговите извештаи. Меѓутоа, современите историчари покажале дека неговата вклученост во кралските политички спорови придонела за пронаоѓање на предрасуди во неговите записи. Но и покрај ова, тој се смета за најпознатиот хроничар од времето на Крстоносните војни и еден од најдобрите автори во Средниот век.

Биографија

Рани години

Крстоносните држави во 1165 година

Ерусалимското кралство било создадено во 1099 година, по завршувањето на Првата крстоносна војна. Тоа било трета од четирите христијански територии кои биле основани од страна на крстоносците, веднаш по Грофовијата Едеса и Кнежеството Антиохија, а пред Грофовијата Триполи. Првите три владетели на Ерусалимското кралство, Годфруа Бујонски (1099–1100), неговиот брат Балдвин I (1100–1118) и нивниот братучед Балдвин II (1118–1131), го прошириле кралството и ги зацврстиле неговите граници на територија, на која отприлика денес се простираат Израел, Палестина и Либан. За време на првите декади од постоењето на кралството, неговото население се зголемувало со бројот на аџии кои доаѓале во посета на Светата земја. Трговците од средоземноморските градови-држави во денешна Италија и Франција, исто така, биле желни да ги искористат богатите трговски пазари на исток.

Семејството на Гијом, најверојатно, потекнувало од Франција или Италија, а тој бил многу приврзан кон овие две земји. Неговите родители, веројатно, биле трговци кои се населиле во кралството и биле „очевидно имотни“, иако е непознато дали учествувале во Првата крстоносна војна или пристигнале подоцна. Гијом е роден во Ерусалим околу 1130 година. Се знае дека имал барем еден брат, Ралф, кој бил еден од градските бургеси, т.е. неблагороден водач на трговска заедница. Ништо повеќе не е познато за неговото семејство, освен тоа дека неговата мајка починала пред 1165.

Како дете, Гијом се образувал во Ерусалим, во црковното училиште во Базиликата на Светиот Гроб. Јован Пизански го научил да чита и пишува и го вовел во изучувањето на латинскиот јазик. Од делото „Historia“ станува јасно дека го познавал и францускиот јазик и можеби италијанскиот, но нема доволно податоци кои утврдуваат дали изучувал грчки, персиски и арапски, како што понекогаш се тврди.

Околу 1145, Гијом заминал во Европа за да го продолжи своето образование во училиштата во Франција и Италија, особено во Париз и Болоња, односно „двата најзначајни интелектуални центри на христијанството во дванаесеттиот век“. Овие сеучилишта сè уште немале официјален статус на универзитети, но уште при крајот на 11 век содржеле училлишта за бројни уметности и науки. Тие биле одвоени од црковните училишта и биле основани од страна на независни професори, кои биле предводници во своите научни области. Така, студентите од цела Европа доаѓале за да ги слушаат нивните предавања. Гијом ги изучувал седумте слободни уметности и теологија во Париз и Орлеан околу 10 години, а негови професори биле студенти на Тјери Шартрски и Жилбер де ла Поре. Тој, исто така, се образувал и под раководство на други професори, меѓу кои Роберт Мелунски и Адам де Парво Понте. Во Орлеан, кој во тоа време бил еден од најпознатите центри за класични студии, читал староримска литература кај Хилариј Орлеански, и учел математика кај Гијом Соасонски. За период од шест години, учел теологија со Петар Ломбар и Морис де Сили. Потоа, изучувал граѓанско и каонско право во Болоња, под раководетво на „Четирите доктори“, Иг де Порта Равенат Булгариј, Мартиниј Госиа и Јалоб де Борењ. Според тоа, овој список на учители од познатата „ренесанса во дванаесеттиот век“ покажува дека бил добро образуван, како било кој европски свештеник. Неговиот современик, Јован Солбериски, исто така се образувал со многу од овие учители.

Религиозен и политички живот во Ерусалим

Највисоките религиозни и политички функции во Ерусалим, обично, биле извршувани од Европејци, кои пристигнале како аџии или крстоносци. Гијом бил еден од малкуте домородци со европско образование и набргу успеал да се пробие низ ранговите. По неговото враќање во Светата земја во 1165, тој станал каноник во катедралата во Акра. Во 1167, бил назначен за архоѓакон во катедралата во Тир од страна на Фредерик де ла Рок, архиепископ од Тир, со помош на кралот Алмарик I.

Амалрик дошол на власт во 1164 година и ја остварил целта освојувајќи го Египет. Египет бил нападнат од страна на кралот Балдвин I уште педесет години преттоа, па ослабениот Фатимидски халифат бил принуден да плаќа годишен данок на Ерусалим. Амалрик се насочил кон Египет, бидејќи муслиманската територија источно од Ерусалим потпаднала под власт на силниот зенгидски султан Нур ад-Дин. Нур ад-Дин презел контрола над Дамаск во 1154, шест години по катастрофалната опсада на градот од страна на крстоносците во Втората крстоносна војна. Со тоа, Ерусалим можел да се прошири само на југозапад, кон Египет, па во 1153 година, последната позиција на Фатимидите, Аскалон, паднала во рацете на крстоносците. И покрај тоа, Нур ад-Дин сакал да го совои и Египет и ја испратил својата армија да ги наруши плановите на Алмарик. Така, тоа била положбата која ја затекнал Гијом по неговото враќање од Европа. Во 1167 година, Алмарик се оженил со Марија Комнена, којашто била во блиска роднинска врска со византискиот цар, Мануел I Комнен, и во 1168, кралот го испратил Гијом да го заклучи договорот за здружениот византиско-крстоносен поход против Египет. Походот, којшто на Амалрик му бил четврти, бил првиот со поддршка од страна на византиската флота. Меѓутоа, и покрај поддршката, Амалрик не издржал флотата да пристигне. Тој го освоил градот Дамиета, но по неколку години бил протеран од Египет од страна на тогашниот генерал на Нур ад-Дин, Саладин, кој подоцна станал најголема закана за Ерусалим.

Во меѓувреме, Гијом го продолжил своето унапредување во кралството. Така, во 1169 година го посетил Рим, веројатно да одговори на обвинувањата против него од архиепископот Фредерик, иако сè уште основата за обвинението е непозната. Исто така е можно, додека Фредерик бил на дипломатска мисија низ Европа, проблем во врска со диоцезата да го принудил Гијом да бара помош од страна на архиепископот.

Гијом Тирски открива еден од првите симптоми на лепроза кај Балдвин, L'Estoire d'Eracles (француски превод на Historia), нацртано во Франција околу 1250-тите, Британска библиотека, Лондон.

За време на неговото враќање од Рим, во 1170 година е можно да добил задача од Алмарик да ја напише историјата на кралството. Исто така, бил назначен и за учител на синот на Алмарик, Балдвин IV. Кога Балдвин бил тринаесет години, си играл со деца, кои се обидувале да си нанесат болки по пат на гребење на рацете. За ова, Гијом запишал:

„

Останатите момчиња својата болка ја искажуваа со викотници, додека Балдвин, иако непоштеден од неговите другари, ги поднесе доста трпеливо, како ништо да не почувствувал... Не е можно да се воздржи од солзи, кога станува збор за голема неволја.

“

По оваа случка, Гијом ги испитал Балдвинвоите раце и утврдил можни симптоми на лепроза, којашто била потврдена кога Балдвин пораснал.

Амалрик починал во 1174 и Балдвин IV го наследил на тронот. Нур ад-Дин, исто така, починал во 1174, а негсовиот генерал Саладин го поминал остатокот од декадата, работејќи на зацврстување на силите во Египет и ад-Диновите поседи во Сирија, што му овозможило целосно да се утврди околу Ерусалим. Поселдователните настани, често, биле толкувани како судир меѓу двете спротивставени страни, „партијата на дворот“ и „благородничката партија“. „Партијата на дворот“ била предводена од мајката на Балдвин и прва жена на Амалрик, Ањес, и нејзиното непосредно семејство, како и новодојденци од Европа, кои не биле искусни во кралските работи и се залагале за војна против Саладин. На другата страна била „благородничката партија“, предводена од Рајмон III и домородното благородничко население во кралството, кои претпочитале мирен соживот со муслиманите. Ова е толкувањето кое било изнесено од страна на Гијом во Historia и било прифатено како факт од страна на подоцнежните историчари. Но и покрај тоа, Питер В. Едбари подоцна потврдил дека Гијом мора да се смета како краен приврзаник, бидејќи природно бил сојузник на Рајмон, кој пак бил одговорен за неговиот подоцнежен напрадок меѓу политичките и религиозни функции. Образложенијата од 13. век, кои го продолжиле делото Historia на француски, исто така мора да се сметаат за сомнителни, бидејќи нивните автори биле поддржувачи на Рајмон од семејството на Ибелините. Главното прифатливо мислење меѓу современите историчари е дека и покрај постоењето на динамичен судир,

„поделбата не била меѓу домородните барони и новодојденците од Запад, туку меѓу кралскиот мајчин и татков род.“

Мил де Планси, накратко, бил регент на младиот Балдвин IV. Но, тој бил убиен во октомври 1174 и на неговото место бил назначен Рајмон III. Рајмон го назначил Гијом за нацелар на Ерусалим, како иза архоѓакон од Назарет и на 6 јуни 1175, Гијом билн избран за архиепископ од Тир, со што го заменил Фредерик де ла Рок, кој починал во октомври 1174. Должностите на Гијом како канцелар, најверојатно, не му одземале премногу време. Така на пример, писарите и службениците изготвувале документи, за кои не било потребно Гијом ниту да присуствува за да ги потпише. Наместо тоа, тој бил сконцентриран на неговите должности како архиепископ. Во 1177 година, тој го оддржал погребот на Гијом VI Монфератски, сопруг на сестрата на Балдвин IV, Сибила, во време кога ерусалимскиот патријарх, Амалрик од Несле, бил тешко болен и не можел да присуствува.

Во 1179, Гијом бил еден од претставниците на Ерусалим и другите крстоносни држави на Третиот собор во Латеран. Меѓу останатите претставници биле и патријархот Хераклиј Цезарејски, архиепископот Јосциј, кој подоцна го наследил Гијом во Тир, како и епископите од Самарија, Витлеем, Триполи и Џебла, и игуменот од Сионска Гора. Патријархот Амалрик и антиохискиот патријарх Амори Лиможски не биле во можност да присуствуваат, па Гијом и останатите епископи немале доволно влијание да го убедат папата Александар III за потребата од нова крстоносна војна. Но и покрај тоа, Гијом бил испратен од страна на папата Александар како дипломатски претставник кај византискиот цар Мануел I Комнен, кој пак го испратил на мисија во Кнежеството Антиохија. Гијом не споменал што точно се случило за време на овие мисии, но тој, најверојатно, разговарал за византиско сојузништво со Ерусалим и за царскиот протекторат во Антиохија, каде поради притисокот од Рим и Ерусалим, царот бил принуден да се откаже од обидите за обновување на Антиохиската патријаршија. Гијом бил две години отсутен од Ерусалим и се вратил во 1180 година.

Изборот на патријарх во 1180

За време на отсуството на Гијом, во Ерусалим настанала криза. Кралот Балдвин станал полнолетен во 1176 и Рајмон III престанал повеќе да биде регент, но бидејќи бил лепрозен и не можел да има деца, не се очекувало да владее многу долго. По смртта на Гијом VI Монфератски во 1177 година, неговата сопруга и сестра на кралот Балдвин, Сибила, побарала нов сопруг. На Велигден во 1180, двете судрени партии се поделиле уште повеќе, кога Рајмон и неговиот братучед, Боемунд III, се обиделе да ја принудат Сибила да се омажи за Балдвин Ибелински. Рајмон и Боемунд биле најблиските машки роднини по таткова линија и би можеле да полагааат право на тронот, доколку кралот почине без наследник или соодветна замена. Меѓутоа, пред Рајмон и Боемунд да пристигнат, Ањес и кралот Балдвин се спогодиле Сибила да се омажи со новодојденецот од Поату, Ги де Лузињан, чијшто постар брат, Амалрик де Лузињан, веќе бил влијателна личност на дворот.

Спорот влијаел на Гијом, бидејќи тој бил назначен за канцелар од страна на Рајмон и би можел да падне во немилост, доколку регентсвото на Рајмон завршело. Кога патријархот Амалрик починал на 6 октомври 1180, двата најочигледни избора за негов наследник биле Гијом или Хераклиј Цезарејски. Обајцата биле речиси еднакво вреднувани во поглед на нивната заднина и образованието, но политички биле членови на различни партии, со оглед на тоа што Хераклиј бил еден од поддржувачите на Ањес де Куртене. Се чини дека канониците во Базиликата на Светиот Гроб не можеле да се одлучат и го прашале кралот за совет. Поради влијанието на Ањес, Хераклиј бил избран. Се рашириле и гласини дека Хераклиј и Ањес биле љубовници, но оваа информација потекнува од приврзаник кој го продолжил дополнувањето на Historia во 13. век, а нема друг доказ што го потврдува ваквото тврдење. Гијом не наведува речиси ништо околу изборот на Хераклиј, што веројатно е одраз на неговата разочараност од резултатот.

Последни години и смрт

Саладин пали град, извадок од францускиот превод на Historia

Гијом останал архиепископ од Тир и канцелар на кралството, но деталите за неговиот живот од ова време се нејасни. Авторите од 13. век, кои го продолжиле неговото дело, тврдат дека Хераклиј го екскомуницирал во 1183 година, но нејасно е зошто Хераклиј би го направил ова. Тие, исто така, тврдат дека Гијом отишол во Рим за да се пожали на папата и таму бил отруен од страна на Хераклиј. Според Питер Едбари и Џон Роу, нејаснотиите во врска со Гијомовиот живот за време на овие години покажува дека тој немал голема политичка улога, но бил сконцентриран на црковните работи и пишувањето на историјата. Приказната за неговата екскомуникацијата и неверојатниот детаљ дека бил отруен, веројатно, биле измислица на старофранцуските продолжувачи на неговото дело. Гијом останал во кралството и продол=ил да пишува до 1184 година, но тогаш Ерусалим бил внатрешно поделен на политички партии и надворешно опколен од силите на Саладин, па:

„единствените работи кои самите излегувале на виделина се катастрофите на ожалостената земја и поцеќекратните неволји, теми кои може да служат само за да се продолжи натаму кон оплакувања и солзи.“

Неговото значење се намалило со победата на Ањес и нејзините поддржувачи и со стапувањето на тронот на Балдвин V, малолетен син на Сибила и Гијом VI Монфератски. Балдвин бил болезливо дете и починал уште следната година. Во 1186, тој бил наследен од страна на неговата мајка Сибила и нејзиниот втор сопруг, Ги де Лузињан, кои владееле заедно. Здравјето на Гијом, веројатно, се влошило во овој период. Рудолф Хистанд открил дека датумот на смртта на Гијом е 29 септември, но годината не била забележана. Сепак, без оглед на годината, имало нов канцелар во мај 1185 и нов архиепископ од Тир до 21 октомври 1186 година. Ханс Мејер заклучил дека Гијом починал во 1186 и оваа година е главно прифатено од страна на историчарите.

Предвидувањето на Гијом за неволјите на неговата земја се потврдило како точно, помалку од една година подоцна. Саладин го поразил кралот Ги во битката кај Хатин во 1187 и се упатил да го освои Ерусалим, како и секој друг град во кралството, освен седиштето на Гијомовата архиепископска диоцеза, градот Тир. Според Роџер од Вендовер, Гијом бил присутен Жизор во Франција во 1188, кога англискиот крал Хенри II и францускиот Филип II се согласиле да одат во крстоносен поход. За тоа, Роџер запишал:

„

Потоа, англисклиот крал прв го предал знакот на крст во рацете на архиепископот од Ремс и Гијом Тирски, од кои на вториот, од страна на нашиот господар, папата, му била дверена функцијата на наследник на работите од крстоносната војна во западниот дел на Европа.

“

И покрај тоа, Роџер згрешил. Тој знаел дека неименуваниот архиепискот од Тир бил присутен и претпоставил дека тоа мора да е Гијом, чијашто хроника ја поседувал, иако архиепископот за кого станувало збор бил всушност наследникот на Гијом, Јосциј.

Дела

Гијом наведува дека напишал извештај од Третиот собор во Латеран, којшто не опстојал. Тој, иссто така, напишал историја на Светата земја од времето на Мухамед до 1184, за која го користел патријархот Евтихиј Александриски како главен извор. Ова дело се чини дека било познато во Европа во 13. век, но исто така не опстојало. Август К. Креј мислел дека Гијомовите арапски извори би можеле да потекнуваат од библиотеката на дамаскиецот, Усама ибн Мункид, чијашто библиотека била пљачкосана од страна на Балдвин III во бродолом во 1154. Но и покрај тоа, Алан В. Мареј тврдел дека барем во извештаите за Персијците и Турците, Гијом повеќе се потпрел на библиски и порани средновековни легенди, отколку на фактичката историја, и дека неговото знаење

„може да биде помалку показно кон источната етнографија, отколку кон западната митографија.“

Латинска хроника

Значајно дело на Гијом е латинската хроника, напишана во периодот од 1170 до 1184 година. Таа содржи дваесет и три книги; последната, која се однесува на настаните од 1183 и почетокот од 1184, има само пролог и еден дел, па или е недовршена или останатите страници биле изгубени пред целата хроника да започне да се умножува. Првата книга започнува со муслиманското освојување на Сирија од страна на Омар во седмиот век, но од одруга страна станува збор и за Првата крстоносна војна и последователната политичка историја на Ерусалимското кралство. Книгата е составена, но не е напишана хронолошки; првите делови кои биле напишани, најверојатно, биле делови за инвазијата на Египет во 1167, коишто се крајно детални и веројатно биле составени пред превратот на Фатимидската династија во 1171 година. Најголем дел од Historia бил завршен пред Гијом да замине и присуствува на Латеранскиот собор, но нови дополнувања и исправки биле направени по неговото враќање во 1180, можеби, бидејќи тој тогаш воочил дека европските читатели, исто така, би биле заинтересирани за историјата на кралството. Во 1184, тој го напишал прологот и почетокот на дваесет и третата книга.

Гијом имал пристап до хрониките од Првата крстоносна војна, вклучувајќи ги оние од Фулхер Шартрски, Алберт Ахенски, Рајмон де Агилер, Балдрик Долски и Gesta Francorum, како и други документи сместени во кралските архиви. Тој се служел и со делата на Валтер канцеларот и други, сега изгубени, дела за историјата на Кнежеството Антиохија. По крајот на Фулхеровата хроника во 1127, Гијом претставува единствен извор на информации од автор кој живеел во Ерусалим. За настаните кои се случиле во времето додека бил жив, ги распрашувал постарите луѓе, кои сведочеле во врска со настаните за кои пишувал, и извлекувал факти од сосптвеното сеќавање.

Класичното образование на Гијом му овозможило да твори на латински многу подобро во споредба со други средновековни автори. Тој се служел со делата на бројни староримски и ранохристијански автори, и кога станувало збор за цитирање и како инспирација за рамката и средувањето на Historia. Неговиот речник, речиси, во целост е класичен, со само неколку средновековни кованици, како на пример зборовите „лорикатор“ и „аселаре“. Исто така, бил способен за вешта игра со зборовите и употреба на напредна реторика, но бил склон и на повторување на многу зборови и фрази. Неговите записи, исто така, покажуваат употреба на фрази и запишување на зборовите, коишто не се невообичаени или непознати во класичниот латински, но не и во средновековниот, како на пример:

• збрка меѓу рефлексивните и посвојните заменки;
• збрка при употребата на граматичките падежи акузатив и аблатив, особено по предлогот in („во“);
• отсуството на дифтонзи, т.е. наместо ae и oe, едноставно само е;
• промена во пишувањето на присвојната заменка во датив, mihi („до мене“), во michi;
• водвојување на буквата „s“, особено во завршетоците од придавките со географско значење (на пр. -enssis).

Книжевни теми и предрасуди

Бронзена статуа на Годфрид Бујонски од 16. век, сместена меѓу групата на херои кои го окружуваат споменикот на Максимијан I Хабзбуршки, во Хофкирхе во Инсбрук. Во време на Гијом, на Годфирд се гледало како херојски водач на Првата крстоносна војна и неговата сила и доблест станале легендарни.

Освен цитатите од христијанските автори и од Библијата, Гијом не ставил нагласок на вмешувањето на Бог во човечките работи, што донекаде довело до „секуларна“ историја. Сепак, тој вклучил многу инфиормации кои без сомнеж се легендарни, особено упатувајќи се на Првата крстоносна војна, којашто дури и во негово време се сметала за време на големите христијански херои. Проширувајќи ги објаснувањата на Алберт Ахенски, го истакнал значењето на Петар Пустотникот во врска со Првата крстоносна војна, до тој степен, што токму тој, а не папата Урбан II, бил оној кој ја смислил крстоносната војна. Годфрид Бујонски, првиот владетел на крстоносен Ерусалим, исто така, бил означен како водач на крстоносната војна од почеток и Гијом нему му посветил легендарна сила и доблест. Ова се одразило со речиси митолошкиот стастус кој го имал Гиодфрид и другите крстоносци од Првата крстоносна војна за жителите на Ерусалим кон крајот на 12. век.

Гијом дал и сликовит приказ со незабележителни промени за кралевите од негово време. Тој тврдел дека добил наредба да пипува од страна на кралот Амалрик, но самиот не дозволил претарно да се фали себеси. Така на пример, Амалрик не ги почитувал црковните права и иако бил добар војсководец, не можел да го запре зголемувањето на заканата од соседните муслимански држави. На личен план, Гијом го ценел кралското образование и неговиот интерес во историјата и правото, но исто така, забележал дека Амалрик имал

„гради како на жена наведната до неговата половина“.

и бил вчудоневиден кога кралот се посомневал за воскреснувањето на мртвите.

Сепак, што се однесува до синот на Амалрик, Балдвин IV, „немало нејаснотии“. Балдвин не бил ништо друго, туку херој во поглед на неговото слабнеење предизвикано од лепрозата и водел воени походи против Саладин, дури кога бил маололетен. Со тоа, Гијом тежнеел да ги нагласи походите, во кои Бладвин, всушност, не ја имал одговорноста, сакајќи своите пофални зборови да ги насочи кон несреќниот крал, отколку кон потчинетите војсководци. На Гијомовата историја може да се гледа и како „апологија“, т.е. книжевна одбрана, на кралството, и тоа поесбно за време на владеењето на Балдвин. Во текот на 1170-тите и 1180-тите, западните Европејци биле неподготвени да го поддржат кралството, делумно бидејќи било далеку и имало посвеќе грижи од Европа, но, исто така, и бидејќи лепрозата се сметала за божја казна.

Гијом е познат и по тоа што имал предрасуди против Витезите Темплари, за коишто сметал дека се арогантни и непочитувачи на обете, секуларни и црковни хиеарархии, бидејќи од нив не се барало да плаќаат десеток и биле правно одговорни само кон папата. Иако пишувал неколку декади подоцна, тој се смета за најраниот автор, кој го опишал создавањето на овој витешки ред. Главно, бил наклонет на нивна страна кога станува збор за нивните зачетоци, но се навредил од моќта и влијанието кое го имале во негово време. Гијом ги обвинил за попречување на опсадата на Аскалон во 1153; за очајната одбрана на пештерска тврдина во 1165, за што дванаесет темплари биле обесени од страна на кралот Амаларик; за расипување на инвазијата врз Египет во 1168; како и за убиството на асасинските претставници во 1173 година.

Во споредба со другите автори на латински јазик од дванаесеттиот век, Гијом е изненадувачки доста наклонет кон Византија. Тој го посетил византискиот двор како службен претставбик и најверојатно знаел пвеќе за работите во Византија, отколку кој било друг латински хроничар. Се сложил со очајното мислење за царот Алексеј I Комнен, кое се појавило за време на Првата крстоносна војна, иако бил критички настроен и кон некои од зделките кои крстоносците ги имале со царот. Меѓутоа, поголем впечаток му оставил синот на Алексеј, Јован II Комнен. Тој немал добро мислење за обидите на Јован да наметне византиска контрола врз Кнежеството Антиохија, но Јовановите воени походи против муслиманските држави, кои биле заеднички непријател и за Византијците и за Латинците, ги прифатил со воодушевување. Царот Мануел, со кого Гијом се сретнал за време на една од неговите посети на Константинопол, бил отсликан со поголема противречност, нешто како кралот Амалрик. Гијом го ценел лично, но воочил дека Византија е немоќна да му помогне на Ерусалим против муслиманските сили на Нур ад-Дин и Саладин. Тој бил особено разочаран од неуспехот на здружениот поход против Египет во 1169 година. Крајот на делото Historia соодветствува со масакрот на Латинците во Константиночол и хаосот кој настанал со државниот удар врз царот Андроник I Комнен, па во описот на овие настани, Гијом сигурно не бил отпорен на крајната анти-грчка реторика, често наоѓана во западноевропските извори.

Како средновековен христијански автор, Гијом со мака избегнувал непријателство кон муслиманските соседи, но како образован човек кој живеел меѓу муслимани, ретко бил полемичар или целосно игнорантен кон Исламот. Не мислел дека муслиманите се пагани, но повеќе дека припаѓаат на христијанска еретичка секта и дека ги следат учењата на погреен пророк. Често ги фалел муслиманските водачи од негово време, дури и ако жалел за нивната моќ над христијанското кралство. Со тоа, муслиманските владетели како Муин ад-Дин Унур, Нур ад-Дин, Ширкух и дури освојувачот на Ерусалим, Саладин, се претставени како благородни и побожни луѓе, карактеристики кои Гијом не им ги доделил на многу од неговите христијански современици.

Распростирање на хрониката

По смртта на Гијом, неговото дело Historia било умножено и се распространило низ крстоносните држави и дури било пизнесено и во Европа. Во 13. век, Жак де Витри имал увид врз примерок од делото, додека бил епископ од Акра, а истото било користено и од страна на Ги де Базох, Матеј Париски и Роџер од Вендовер во нивните сопствени хроники. Сепак, има само десет познати ракописи, кои ја содржеле латинската хроника и сите од нив потекнувале од Франција и Англија, па така, Гијомовото дело може да не било нашироко читано во својот оригинален облик. И покрај тоа, во Англија Historia било проширено на латински, со додатни информации од делото Itinerarium Regis Ricardi и хрониката на Роџер Ховеденски. Ова издание било напишано околу 1220.

Непознато е како гласел насловот, кој Гијом го дал на неговата хроника, иако во некои ракописи се употребува Historia rerum in partibus transmarinis gestarum, додека во други Historia Ierosolimitana.Латинскиот текст за првпат бил отпечатен во Базел во 1549 година од Николас Брајлингер. Подоцна, истото било издадено во рамките на Gesta Dei per Francos од Жак Бонжар во 1611 и во Збирка на историчарите на крстоносните војни од Огист Артур Буњо и Огист ле Прево во 1844 година. Изданието во сегашниот облик, кое се заснова на шест од сочуваните ракопусу, за првпат било издадено под насловот Willelmi Tyrensis Archiepiscopi Chronicon во Corpus Christianorum во 1986, од страна на Хајгенс, со белешки од Ханс Е. Маер и Герхард Реш. Изданието на Хајгенс било преведено на англиски од страна на Емили А. Бебкок и Аугуст К. Креј во 1943 под наслов „Историја на делата направени зад морето“ (во оригинал „A History of Deeds Done Beyond the Sea“), иако преводот понекогаш се смета за нецелосен или неточен.

Преводи на други јазици

Преводот од Historia на старофранцуски, направен околу 1223, делумно бил доста допбро распространет и кон него биле приложени многу додатоци од анонимни автори во 13. век. Спротивно на сочуваните латински ракописи, има „најмалку педесет и девет ракописи или делови од ракописи“, кои го содржат старофранцускиот превод. Исто така, има и независни француски продолженија, кои им се препишуваат на Ернул и Бернар ле Тресорје. Преводот, понекогаш, се нарекувал гласел „Книга на освојувањето“ (во оригинал „Livre dou conqueste“). Делото со овој наслов било познато низ цела Европа, како и во крстоносното Кипарско кралство и во Киликиска Ерменија, а венецискиот картографер од 14. век, Марино Сануто Постариот, имал примерок од него. Француското издание подоцна било преведено на шпански под наслов „Големото освојување на Прекуморјето“ (во оригинал „Gran Conquista de Ultramar“), за време на владеењето на кралот Алфонсо Мудриот во 13. век. Изданието на француски јазик било толку распространето, така што ренесансниот автор Франческо Пипино го превел повторно на латински, несвесен дека латински постои оригинал. Превод на средновековен англиски од франвуски направил Гијом Кекстон во 15. век.

Современи испитувања

Неутралноста на Гијом како историчар била прифаќана здраво за готово сè до 12. век. Така на пример, Аугуст К. Креј верувал дека

„неговата непристрасност... ретко кога е помалку импресивна од неговата критичка вештина.“

Наспроти овој добар глас кој го биел, Д. В. Т. К. Весеј докажал дека Гијом сигурно не бил непристрасен набљудувач, особено кога станувало збор за настаните од 1170-тите и 1180-тите. Весеј претпоставува дека тврдењето на Гијом дека добил наредба од Алмарик е примерен антички и средновековен „топос“, т.е. книжевна тема, во која мудриот владетел, љубител на историјата и литературата, посакал, за сметка на потомството, да ги заштити големите потреби на своето владеење. Исто така, тврдењата на Гијом за непристрасност се „топос“ во античкото и средновековно историско пишување.

Според Весеј, приказот на Балдвин IV како херој е обид

„да се оправда политиката на неговата политичка партија и да се зацрни онаа на противниците.“

Како што е споменато, Гијом се противел на Балдвиновата мајка, Ањес де Куртене, патријархот Хераклиј и нивните поддржувачи. Неговото толкување на настаните од времето на владеењето на Балдвин, претходно биле прифаќани како факти, скоро без никаков сомнеж. Во средината на 12. век, Маршал В. Балдвин, Стивен Рансиман, и Ханс Е. Маер биле влијателни во овековечувањето на оваа гледна точка, иако поновите повторни испитувања на овој период од страна на Весеј, Путер Едбари и Бернард Хамилтон, во голем дел го имаат намалено влијанието на Гијом.

Често бележена грешка во Historia е Гијомовото очајно помнење на датуми. Хронологијаста е на некои места збунувачка и датмите се дадени погрешно, дури и за основни информации како датумите за периодот на владеење на кралевите на Ерусалим. Така на пример, како датум за смртта на Алмарик, Гијом го наведва 11 јули 1173, што всушност се случило во 1174.

Но, и покрај предрасудите и грешки, Гијом

„засекогаш се сметал за еден од најголемите средновековни писатели.“

Стивен Рансиман напишал дека

„ тој имал широка визија; ја разбирал значајноста на големите настани од негово време и последователноста на причината и влијанието низ историјата.“

Кристофер Таерман го нарекол

„историчар на историчарот“

и

„најголемиот историчар на крстоносните војни од сите“,

додека Бернард Хамилтон рекол дека тој

„со право се смета за еден од најдобрите историчар во Средниот век.“

Во „Речникот на Средниот век“ за него пишува:

„

Достигнувањата на Гијом во собирањето и истражувањето на извори и во пишувањето критичен и промислен (доколку хронолошки е погрешно) расказ на одличен и изворен латински, го прават извонреден историчар и не подреден од страна на современите образовни норми.

“

Белешки

• ^а Како архиепископ на Тир бил познат како „Гијом II“, што се употребувало со цел да се разликува од неговиот претходник, Гијом Месенски.
• ^б Подоцна, Јован станал кардинал во црквата Сан Мартин и го поддржувал антипапата Виктор IV против папата Александар III.
• ^в Болоњскиот универзитет бил основан во 1088 година, додека Сорбона во средината на 12. век.
• ^г Делот од „Historia“ во кој во поединости е наведено неговото образоване вп Европа бил изгубен, сè додека Роберт Хајгенс го открил во 1961 година, во ракопис во Ватиканската библиотека Непознато е зошто во други ракописи не се јавува овој дел, но Хајгенс претпоставил дека некој умножувач го сметал делот за неважен во споредба со остатокот од книгата, па го исфрлил и со тоа сите подоцнежни копии на делото бил без него.. Ова било вклучено и во Хајгеновото критичко издание на „Historia“ (книга 19, дел 12, стр. 879–881).
• ^д Поимот „лорикатор“ претставува преведуванка од арапскиот збор „зара“, со значење „некој кој прави штит“. Всушност, самиот Влијам го превел арапскиот збор.
• ^ѓ Поимот „аселаре“ претставува преведуванка, со значење „некому да му се испразни утробата“.
• ^е Овој начин на запишување не зборовите, исто така, го користел за обележување на арапската буква „ш“, глас, кој во латинскиот не постои (на пр. името „Шавар“ го запишал со Ssauar).
• ^ж Бонжаровиот текст бил повторно отпечатен во рамки на збирката Patrologia Latina од Жак Пал Миње во 1855 година.
• ^з Ракописите кои ги користел Хајгенс се од две поврзани преданија:
  • Bibliothèque nationale lat. 17801 ("N"), Bibliothèque de la faculté de médecine de Montpellier 91 ("M") и Bibliothèque nationale lat. 6066 ("P") со француско потекло; и
  • Corpus Christi College 95 ("C"), British Library Royal 14 C.X ("B") и Magdalene College F.4.22 ("W") на англиски јазик.

Исто така, биле користени и изданијата Vatican lat. 2002 ("V") и поврзаниот дел ("Fr"). Двата записа, Bibliothèque nationale lat. 17153 ("L") и Vatican Reginensis lat. 690 ("R") не биле искористени во изданието на Хајгенс.

Литература

• William of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea, trans. E.A. Babcock and A.C. Krey. Columbia University Press, 1943.
• Willemi Tyrensis Archiepiscopi Chronicon, ed. R. B. C. Huygens. 2 vols. Corpus Christianorum Continuatio Medievalis, vols. 38 & 38a. Turnholt: Brepols, 1986.
• L'Estoire d'Eracles empereur et la conqueste de la terre d'Outremer, Recueil des historiens des croisades, Historiens occidentaux, vols. I-II (1844, 1859).
• J. A. Giles, trans. Roger of Wendover's Flowers of History. London, 1849.
• La Chronique d'Ernoul et de Bernard le Trésorier, ed. Louis de Mas Latrie. Paris, 1871.
• Guillaume de Tyr et ses continuateurs, ed. Alexis Paulin Paris. Paris, 1879–1880.
• Margaret Ruth Morgan, La continuation de Guillaume de Tyr (1184–1197). Paris, 1982.
• Helen J. Nicholson, ed. The Chronicle of the Third Crusade: The Itinerarium Peregrinorum and the Gesta Regis Ricardi. Aldershot: Ashgate, 1997.
• Janet Shirley, Crusader Syria in the Thirteenth Century: The Rothelin Continuation of the History of William of Tyre with part of the Eracles or Acre text. Aldershot: Ashgate, 1999.
• John Carl Andressohn, The Ancestry and Life of Godfrey of Bouillon. Indiana University Publications, Social Science Series 5, 1947.
• Thomas Asbridge, The First Crusade: A New History. Oxford University Press, 2004.
• Susan M. Babbitt, "William of Tyre." Dictionary of the Middle Ages, ed. Joseph Strayer. New York: Charles Scribner's Sons, 1989, vol. 12.
• Marshall W. Baldwin, "The Decline and Fall of Jerusalem, 1174–1189." A History of the Crusades (gen. ed. Kenneth M. Setton), vol. 1: The First Hundred Years (ed. Marshall W. Baldwin). University of Wisconsin Press, 1969.
• Malcolm Barber, The Trial of the Templars. Cambridge University Press, 1993.
• Frederic Duncalf, "The First Crusade: Clermont to Constantinople." A History of the Crusades (gen. ed. Kenneth M. Setton), vol. 1: The First Hundred Years (ed. Marshall W. Baldwin). University of Wisconsin Press, 1969.
• Peter W. Edbury and John G. Rowe, "William of Tyre and the Patriarchal election of 1180." The English Historical Review 93 (1978), repr. Kingdoms of the Crusaders: From Jerusalem to Cyprus (Aldershot: Ashgate, Variorum Collected Series Studies, 1999), стр. 1–25.
• Peter W. Edbury and John G. Rowe, William of Tyre: Historian of the Latin East. Cambridge University Press, 1988.
• Peter W. Edbury, "Propaganda and faction in the Kingdom of Jerusalem: the background to Hattin." Crusaders and Muslims in Twelfth-Century Syria, ed. Maya Shatzmiller (Leiden: Brill, 1993), repr. in Kingdoms of the Crusaders: From Jerusalem to Cyprus (Aldershot: Ashgate, Variorum Collected Series Studies, 1999), стр. 173–189.
• Peter W. Edbury, "The French translation of William of Tyre's Historia: the manuscript tradition." Crusades 6 (2007).
• Bernard Hamilton, The Leper King and his Heirs. Cambridge University Press, 2000.
• Charles Homer Haskins, The Renaissance of the Twelfth Century. Harvard University Press, 1927; repr. Meridian Books, 1966.
• Rudolf Hiestand, "Zum Leben und Laufbahn Wilhelms von Tyrus." Deutsches Archiv 34 (1978), pp. 345–380.
• R. B. C. Huygens, "Guillaume de Tyr étudiant: un chapître (XIX, 12) de son Histoire retrouvé." Latomus 21 (1962), стр. 811–829.
• R. B. C. Huygens, "Editing William of Tyre." Sacris Erudiri 27 (1984), стр. 461–473.
• G. A. Loud and J. W. Cox, "The 'Lost' Autobiographical Chapter of William of Tyre's Chronicle (Book XIX.12)." The Crusades: An Encyclopedia, ed. Alan V. Murray (ABC-Clio, 2006), vol. 4, Appendix: Texts and Documents #4, стр. 1305–1308.
• Hans E. Mayer, "Guillaume de Tyr à l’école." Mémoires de l'Académie des sciences, arts et belles-lettres de Dijon 117 (1985–86), repr. Kings and Lords in the Latin Kingdom of Jerusalem (Aldershot: Ashgate, Variorum Collected Studies Series, 1994), стр. 257–265.
• Hans E. Mayer, "Zum Tode Wilhelms von Tyrus." Archiv für Diplomatik 5–6 (1959–1960), стр. 182–201. Предлошка:De icon
• Hans E. Mayer, The Crusades, 2nd ed., trans. John Gillingham. Oxford University Press, 1988.
• Margaret Ruth Morgan, The Chronicle of Ernoul and the Continuations of William of Tyre. Oxford University Press, 1973.
• Alan V. Murray, "William of Tyre and the origin of the Turks: on the sources of the Gesta Orientalium Principum," in Dei gesta Per Francos: Études sur les crioisades dédiées à Jean Richard/Crusade Studies in Honour of Jean Richard, edd. Michel Balard, Benjamin Z. Kedar and Jonathan Riley-Smith (Aldershot: Ashgate, 2001), pp. 217-229.
• Alan V. Murray, "William of Tyre." The Crusades: An Encyclopedia, ed. Alan V. Murray (ABC-Clio, 2006), vol. 4.
• Helen J. Nicholson, "William of Tyre." Encyclopedia of Historians and Historical Writing, ed. Kelly Boyd. Taylor & Francis, 1999, vol. 2.
• Hans Prutz, "Studien über Wilhelm von Tyrus." Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 8 (1883), стр. 91–132.
• Steven Runciman, A History of the Crusades, volume 1: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1951.
• Steven Runciman, A History of the Crusades, volume 2: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East. Cambridge University Press, 1952.
• R. C. Schwinges, "William of Tyre, the Muslim enemy, and the problem of tolerance." Tolerance and Intolerance. Social Conflict in the Age of the Crusades, ed. Michael Gervers and James M. Powell, Syracuse University Press, 2001.
• Christopher Tyerman, The Invention of the Crusades. University of Toronto Press, 1998.
• Christopher Tyerman, God's War: A New History of the Crusades. Penguin, 2006.
• Jacques Verger, "The birth of the universities". A History of the University in Europe, vol. 1: Universities in the Middle Ages, ed. Hilde de Ridder-Symoens. Cambridge University Press, 1992, стр. 47–55.
• D. W. T. C. Vessey, "William of Tyre and the art of historiography." Mediaeval Studies 35 (1973), стр. 433–455.
• Pierre Aubé, Baudouin IV de Jérusalem, le roi lépreux, Hachette, coll. « Pluriel », 1981 (réimpr. 1996), 498 страници, ISBN 2-01-278807-6.
• René Grousset, Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem - II. 1131-1187 L'équilibre, Paris, Perrin, 1935 (réimpr. 2006), 1013 страници.
• Rudolf Hiestand: Zum Leben und zur Laufbahn Wilhelms von Tyrus. In: Deutsches Archiv 34 (1978), стр. 345 ff.
• Rudolf Hiestand: Wilhelm von Tyrus. Volker Reinhardt (Hrsg.): Hauptwerke der Geschichtsschreibung. Kröner, Stuttgart 1997, ISBN 3-520-43501-2, (Kröners Taschenausgabe 435).

Надворешни врски

• Гијом Тирски, Patrologia Latina, (латински)
• Гијом Тирски, Crusades-Encyclopedia.com, (англиски)
• Historia на Гијом Тирски (германски)

Статијата „Гијом Тирски“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).