Ацтеки

За други значења на поимот и изведени придавки од истиот видете ја страницата за појаснување.

Ацтеки
Ацтечки сончев централен диск
Вкупен број на населението
1.652.000
Региони со значително население
Мексико
Јазици
ацтечки
Религии
ацтечка католицизам
Поврзани етнички групи
Наватл

Ацтеци, а зачестено Ацтеки, е поим кој се користи за некои етнички групи од централно Мексико, односно оние групи кои зборуваат наватлски јазик. Од 12 век, долината на Мексико претставувало јадро на Ацтечката цивилизација. Таму се наоѓала и престолнината на Ацтеките, Теночтитлан. Денешниот град, Мексико, се наоѓа врз некогашниот Теночтитлан.

Ацтеките се староседелски американски народ кој претежно живее во Мексико. Голем број од денешните Ацтеки се со католичка вероисповед, но има и такви кои го сочувале своето традиционално верување во повеќе богови. Вкупниот број на Ацтеки во светот е 1.652.000.

Во својот врвен расцут, ацтечката култура била богата со митолошки и религиозни традиции, како и со забележителни архитектурни градби и уметнички дела. Особено традиционален елемент од ацтечката култура е принесувањето на човечки жртви. Во 1521 година, со шпанската колонизација на Америка, Ернан Кортес, заедно со голем број на локални сојузници го освоиле Тенохтитлан и ја поразиле Ацтечката Империја која тогаш била под раководство на Монтезума II.

Историја

Рана историја

Многу години пред Ацтеките да ја достигнат својата моќ, мексиканската долина претставувала центар на голема цивилизација, пред сè поради својата плодност и надморска височина. Во центарот на долината се наоѓаат пет езера, кои се поврзани меѓу себе. Во периодот од 100 до 650 година, територијата на долината била под Толтеките и нивниот град држава Теотвикан. По неговото паѓање, Толтеките мигрирале во централниот дел на денешно Мексико, каде основале нова држава.

Нивната цивилизација процутела во периодот од 10 век до 11 век. Во 13 век, долината била заземена од народ, кој го зборувал јазикот Навутал, и многу често биле нарекувани чичимек. Тие ги презеле градовите на Толтеките, и основале нови, како на пример Текскоко. Така, чичимек ја измешале својата култура со Толтеките, и на тој начин ја создале ацтечката цивилизација. Нејзината економска, политичка, социјална и културна моќ постепено станала една од најразвиените во тогашно време.

Борбата на трите алијанси

Карта на Мексиканската долина

Вистинското потекло на Мексиканците не е позната. Тие се сметаат за основачи на Ацтечката Империја. Според нивните легенди, мексиканското племе произлегува од Астлан. Се смета дека Астлан се наоѓал некаде северно од мексиканската долина. Некои сметаат дека тој се наоѓал во југозападниот дел на денешните САД. Други пак сметаат дека градот Астлан е само митско место бидејќи Астлан би можело да се преведе и како “место на потеклото“.

Врз основа на овие мислења, се смета дека Мексиканците пристигнале во Капултепек во или околу 1248 година. Во моментот на нивното пристигнување, по долината на Мексико постоеле неколку град-држави од кој најмоќниот бил Кулхакан на југ и Ацкапотцалко на запад. Главно занимање на ова племе било лов и риболов. Во времето на нивното населување, долината била веќе населена, па тие биле принудени да побараат дом на два острови кои се наоѓале блиску до западниот брег на езерото Тексоко. Според легендата се смета дека тие ќе основаат голема империја која би била во близина на местото каде што тие биле населени во моментот. И бидејќи местото околу крајбрежјето на езерото Текскоко е било многу слично на преданието, тие сметале дека тоа било знак. Истиот регион се покажал како еден од најплодните места во идната империја. Постепено, основното занимање им станало земјоделството. Во 1299 година, императорот на Кулхакан им дал дозвола за населување во Тизапан, каде била создадена и културата на Кулхакан. Во 1325 година, Мексиканците го основале градот Теночтитлан. Но и покрај тоа, тие плаќале даноци на посилните од нив племиња, т.е. градот-држава Атскапотсалко. Мексиканците служеле како наемни работници. Но со текот на времето, Мехиканците создале силна воена и државна организација.

Подоцна била создадена тројна алијанса која ја сочинувале Теночтитлан, Теотвикан и Тиакопан. Тие својата империја ја рашириле на целата мексиканска долина вклучувајќи ги и бреговите на Тихиот Океан. Во 1428 година, со заеднички сили биле победени тепанеките. Во времето на управување на императорот Итскоател, неговиот наследник Монтесума I и владетелот на Текскоко Несвалкојотил, тројниот сојуз преживеал големи успеси и освојувања. Така била создадена и империјата на Ацтеките, која се простирала на централниот дел од денешно Мексико до границата на денешна Гватемала. Во тоа време, постепено Теотвикан станал водечка сила во тројната алијанса.

Шпанско освојување

Територија на Ацтечката Империја

Шпанското освојување на Мексико е еден од најзначајните моменти во историјата на Америка. Најзначаен конкистадор од тоа освојување бил Ернан Кортес. Империјата својот најголем подем го достигнала во времето на император Ахуцоти од 1486 до 1502 година. Неговиот наследник Монтезума II бил само на 17 години кога Ернан Кортес со својата војска пристигнал на Мексиканскиот Залив во 1519 година. Независно од некои претходни битки меѓу Шпанците и Ацтеките, Ернан Кортес пред вратите на Тенохтитлан пристигнал на 8 ноември 1519 година.

Монтезума II го подготвувал градот за пречек на Шпанците, сметајќи го Кортес за Богот Кецалкоатл. Кортес имал свои барања, кои ги добил заедно со многу количество злато. На паганските места каде се наоѓале крв или некои пагански идоли, Кортес поставувал христијански симболи. По ова, Кортес го заробил Монтезума II и го држел како заробеник како осигурување доколку би дошло до побуна од Ацтеките. За него тој барал откуп во злато. Огромни количества на злато му биле донесени на Кортес. Кортес добил вест дека гувернерот на Куба, Веласкез испратил голема војска под раководство на Панфилиј де Нарвез. Веласкез сакал да го уапси Кортес и да го осуди поради непослушност. Кортес бргу реагирал, водејќи борба со приврзаниците на Веласкез, и притоа заробувајќи ги. По ова, тој повторно се вратил во Тенохтитлан.

Ацтеките организирале побуна против шпанското освојување на градот и заробувањето на императорот. Тогаш биле убиени голем дел од ацтечката војска. Тогаш Ацтеките ја опседнале палатата каде се наоѓале Шпанците. Кортес барал од Монтезума II да му нареди на својот народ да се повлече, но народот не го послушал, па во еден од нападите, императорот бил повреден, и по неколку дена починал. Шпанците биле принудени да бегаат од градот, земајќи колку што можат од златото.

По ова, Шпанците успеале некако да се повлечат до Тлаксалите. Кортес им предложил да направат сојуз преку кој ќе го освојат Тенохтитлан. Од своја страна, Тлаксалите барале да не плаќаат даноци на Шпанците кога ќе го освојат градот. Но, кога Шпанците го освоиле градот, Кортес не го почитувал договорот.

Цивилизацијата на Ацтеките

Карта на Тројната Ацтечка Алијанса.

Општеството на Ацтеките се одликувало со голем развој на земјоделието. Религијата го определувала секој дел од животот на народот во империјата. Низ градовите биле градени големи пирамиди, главно од камен, и на врвот од секоја пирамида се вршело жртвување во чест на боговите. Уметноста на Ацтеките најмногу се изразувала низ религијата и воените дела, со кои империјата добивала богатство и власт. Како жртвеници, најчесто биле користени затворениците.

Социјална структура

Основна структурна единица на ацтечкото општество бил т.н. калпуј. Тој вклучувал група семејства, кои имаат општ главар. Секој калпуј имал сопствен совет, кој го одржувал општествениот ред, текот на војните, давал правни предрасуди, водел регистри итн. Исто така, секој калпуј имал свое сопствено училиште, каде мажите се обучувале за својот граѓански однос, воено дело, знаења и религија. Одделните калпуи имале свој сопствен храм, магацин за оружје, склад за стоки. Земјата се распределувала меѓу главите на фамилиите според нивните потреби. Секое семејство имало право на обработка на земјата, но било сопственик само на продуктите кои ги произведува.

Во престолнината Танохтитлан, калпуите во почетокот ги исполнувале истите функции. Подоцна, со развивањето на градот и промена на неговата инфраструктура, калпуите не се основале врз семеен принцип, туку сочинувале еден вид градска администрација. Управните совети, школите, храмовите и земјата ја сочувале својата функција, а за нови членови на калпуите не морало повеќе да се има некоја роднинска врска. Во време на основањето на градот Танохтитлан во 1325 година, во градот имало 15 калпуи, а до 16 век - 80.

Во Тенохтитлан, најискусните калпуи формирале племенски совет, кој избирал четири виши чиновници. Подоцна, еден од нив бил избиран за владетел или тлатоани. Во времето кога Тенохтитлан станал центар на ацтечката цивилизација, владетелот станал император, каде чиновниците биле веќе обврзани да му плаќаат даноци. Тој бил сметан за бог, потомок на ацтечките богови и врховен военоначалник. Кон него чиновниците се обраќале со веј-тлатоани, што во превод значи голем господар.

Веднаш по императорот, на следното ниво во хиреархијата на Ацтеките била благородничката класа. По нив бил обичниот народ, трговците, занаетчиите, војниците итн., а на најниско рамниште биле работниците. Трговците од своја страна образувале класа наречена почтека. Тие имале некои привилегии во однос на империјата. Благородниците имале право на сопственост врз земјата. Земјата на обичниот народ била во сопственост на калпуите, кои ја распределувале меѓу своите членови. Сопствениците на земјата плаќале данок на империјата во вид на селскостопански производи.

Секој физички здрав жител на империјата имал задолжителна обврска кон воена служба.

И покрај строгото структуирање на ацтечкиот народ, социјалниот статус на секој жител можел да се смени според неговиот придонес за империјата. Обичниот народ исто така можел да го смени својот ранг во хиерархијата, посебно доколку се работело за добри војници. Младите Ацтеки имале можност да се образуваат без разлика на кој сталеж припаѓаат. Војниците кои успеале да го запленат во заробеништво својот непријател исто така добивале големи привилегии. Но, од друга страна, секој кој не ги почитувал законите, посебно за плаќање данок, бил преструктуиран во роб. И робовите можеле да станат слободни граѓани.

Раководство

Ацтечката Империја е пример за империја, која била раководена од индиректни средства. Таа се одликувала со разновиден етнички состав. Главна карактеристика на империјата е тоа што таа не била официјално прогласена за империја која ги проширува своите територии, туку големо значење се одавало на земјите кои ги поседувала таа и за кои се плаќало различни даноци.

Трговија и производство

Во времето кога Ацтеките започнале да ја создаваат својата цивилизација, главна дејност со која се занимавале било земјоделството. Најплодни биле почвите околу крајбрежјето на езерата, но сепак биле недоволни за исхрана на целото население, кое постепено сè повеќе се зголемувало. Како најголем успех во оваа област им било рекултивирањето на почвите околу езерата, поради што биле изградени многу острови, наречени чинампасили.

Ацтеките не го користеле ралото, ниту пак животните ги користеле за орање на нивите. За засадување на земјоделските култури користиле заострени колци, кои многу лесно можат да навлезат во внатрешноста на земјата. Основно производство им била пченката, од која правеле брашно. Исто така произведувале и грав, тиква, авокадо, домат итн.

Некои стоки и продукти биле специјално произведувани за императорот, на пример накит, кошници, облека и слично. Со скапи производи како сол, златни накити и облека се занимавале претежно трговците кои патувале до низините на Мексиканскиот Залив или на југ до денешна Гватемала. Биле разменувани и други скапи продукти, како перја од птици, кожи од јагуар, памук, каучук и зрна од какао од кои се произведувал чоколаден напиток.

Ацтеките немале метални монети. Како платежно средство ги користиле скапите производи како какаовите зрна, памукот или солта.

Економија

Економијата на Ацтеките била поделена меѓу политичкиот сектор, кој бил под контрола на императорот и благородниците, и трговскиот сектор кој дејствувал независно од политичкиот сектор. Политичкиот сектор се занимавал со контрола на земјата и нејзината обработка. Во трговскиот сектор, главно занимање било размената на паричните средства во вид на стока, услуга и слично.

Транспорт

Еден од најголемите придонеси во ацтечката цивилизација е системот на комуникација. Изградбата на патната инфраструктура била поддржана од даноците кои ги плаќал народот. По освојувањето од страна на Шпанија, овие патишта го изгубиле своето значење.

Теночтитлан

Главна статија: Теночтитлан

Теночтитлан бил центар на Ацтечката Империја и нејзина престолнина. Градот се наоѓал на остров во езерото Тексоко, и најдобро бил опишан од страна на шпанските освојувачи, кои градот го нарекувале „Венеција на Нова Шпанија“, поради големиот број на водени канали. Според најновите истражувања, градот во својот „златен век“ имал околу 200.000 жители, и за тоа време бил сметан за еден од најголемите во светот.

Теночтитлан со крајбрежјето бил поврзан со три патишта кои биле многу добро конструирани. За време на дождовните периоди од годината, кога нивото на езерото се покачувало, тие високи патишта служeле како градски заштитни ѕидови. Каналите на градот често пати служeле и како патна артерија и често имало голем застој од лотки, со кои Aцтеките ги пренесувале стоките кон пазарот на главниот градски центар. Во центарот на градот бил изграден церемонијален плоштад од камен. На тоа место се наоѓал и дворецот на императорот како и неколку државни служби и згради. Дворецот на императорот се состоел од два ката, а секој кат имал по стотина соби. Најважната градба во центарот на градот била Големата пирамида. На нејзиниот врв биле изградени два храма кои биле посветени на двата најпочитувани богови на Ацтеките: Витсилопочтли, богот на Сонцето и војната и Тлалок, бог на дождот. Во околината живееле свештените лица кои им принесувале жртва на боговите. Освен оваа пирамида, во градот биле изградени и многу други, кои биле помали од Големата пирамида.

Други позначајни локалитети

• Екатепек
• Ел Тепостеко
• Калиштлахуака
• Кастило де Теајо
• Керо де ла Естрела
• Малиналко, Мексико
• Мексико Сити метрополитенска катедрала
• Мекскико Сити Аламеда Сентрал
• Мусео де ла Секретариа де Хасиенда и Кредито
• Национал Монте де Пиедад
• Национална палата
• Окотелолко
• Отомпан
• Санта Сесилија Акатитлан
• Темпло Мајот
• Тенајука
• Теночтитлан
• Теопансолко
• Тепетлаосток
• Тешкоко
• Тешкоцинго
• Тисатлан
• Тлакопан
• Тлателолко
• Чапултепек аквадукт
• Шалпа
• Шалтокан
• Шочимилко

Религија и митологија

Главни статии: Религија на Ацтеките и Ацтечка митологија

Денешниот грб на Мексико, преземен од ацтекката митологија

Бидејќи земјоделството било основното производство на Ацтеките, тие целосно биле посветени и зависни од природните сили кои ги почитувале како богови. Врховен бог бил Витсилопочтли односно Бог на Сонцето и Бог на војната, Тлалок- Бог на дождот и Кетсалкоател- Бог на ветрот и мудроста, често пати поврзуван и со воскреснувањето.

Слично како и кај Маите, и Ацтеките верувале во циклусното создавање и пропаѓање на вселената. Тие верувале дека живеат во петтиот и последен цикулс на создавањето. Овој цилкус го нарекувале Петти сончев цилкус или Петто сонце. На крајот од тој цилкус, тие верувале дека сè ќе биде поплавено во мрак и дека шестото сонце нема да дојде. Крајот на светот не можел да се стопира, туку би можел само да се забави. Затоа и нивниот бог на сонцето Витсилопочтли бил почитуван како врховен бог, кој вечно води борба со мракот. Доколку Витсилопочтли е посилен, светот ќе остане безбеден. Но, за да остане постојано силен, Ацтеките морале да му принесуваат човечки жртви.

Како основни сојузници на сонцето, Ацтеките верувале дека живеат во центарот на вселената. Земјата ја делеле на четири квадрати, каде секој имал своја боја на ориентација, типични за цивилизациите од Централна Америка. Четирите квадрати се среќаваат и во главниот храм во Танохтитлан. Според Ацтеките, небесното кралство се состои од тринаесет нивоа, кои се распоредени хоризонтално. Сонцето, Месечината, планетите и ѕвездите ги заземале пониските места, а највисоко биле ветровите, бурите, боговите. Подземниот свет пак, се состоел од девет нивоа, каде живеело злото.

Петте сонца ги одбележуваат одделните епохи од историјата на светот. На почетокот во вселената се појавиле четрите богови: Тескатлипока, Витсилопочтли, Кетсалкоатал и Хипе Тотек. Сите тие биле обединети од страна на Тлалок, богот на дождот и неговата сопруга Чалчиутликуј. Боговите вечно војувале со мракот, и од таму доаѓа создавањето и уривањето на првите четири сонца. Богот Тескатлипока управувал во првата епоха, долга точно 676 години. Кетсалкоатал го протерал Тескатлипока од тронот и светот бил уништен од јагуари. Во втората епоха, Кетсалкоатал бил однесен во голем ураган од страна на Тескатлипока. Во третата епоха управувал Тлалок. Таа завршила кога Кетсалкоатал го уништил светот со поплави и пожари. Во четвртата епоха управувала божицата Чалчиутликуј. Таа завршила со уништување на светот од голем потоп. Петтата епоха започнала кога богот Нанаватсин скокнал од огнот во светиот град Танохтитлан и се претворил во Сонце што изгрева. Сонцето започнало да се движи во времето кога почнало да му се принесува жртва. Така, според ацтечката митологија, животот на светот опстојува заради жртвите. На тој начин само ќе се забави крајот на петтата епоха, кога се очекува светот да биде уништен од земјотрес.

Жртвување во чест на боговите

Принесување жртва во чест на боговите

Во религијата на Ацтеките имало добри и лоши богови. Тие верувале дека добрите богови секогаш треба да ја поддржуваат силата, за да не им дозволат на лошите богови да владеат со светот. За таа цел, тие принесувале жртви во чест на боговите. За жртви најчесто биле користени воените заробеници, но понекогаш за најважните ритуали биле избирани и војници од ацтечката армија. Тие сметале дека богот Тлалок претпочитал деца за жртвување.

Процесот се одвивал според движењето на ѕвездите. Човекот одреден за жртвување се испраќал по скалите на врвот на пирамидата, каде се наоѓал храмот. Таму тој легнувал на олтар од камен каде му било вадено срцето. Потоа срцето се кревало високо кон почитуваниот бог, по што се фрлало во светиот оган. Често пати, Ацтеките спроведувале масовни жртвувања. Според една легенда, во 1487 година во Тенохтитлан биле жртвувани околу 80.000 луѓе во чест на богот на сонцето.

Оние кои го извршувале жртвувањето најчесто отворале училишта каде децата учеле за религијата и нејзините ритуали. Нивна задача било да предвидат кој ден е погоден за започнување на војна. За таа цел бил изработен календар кој се состоел од 260 дена.

Богот Витсилопочтли

Главна статија: Витсилопочтли

Витсилопочтли е Бог на сонцето и војната. Ацтеките верувале дека тој ги насочил во времето на нивната миграција од Асатлан кон мексиканската долина. Неговото име доаѓа од зборот витсилин, со кој Ацтеките ја нарекурале птицата колибри. Според религијата, војниците кои загинувале во борбите против непријателот, по смртта се претворале во колибри. Мајка на Витсилопочтли е божицата на земјата Коатликуј. Ацтеките верувале дека тој се храни со срцата и крвта на неговиот народ. Затоа често пати му биле принесувани жртви од затворениците или загинатите војници. По жртвувањето тие станувале дел од сончевите зраци, за да по четири години се претворат во колибри. Најчесто, Витсилопочтли е сликан како птица или војник, кој носи перја од колибри, кои пак му служат за одбрана. Храмот во Таночтитлан бил изграден во негова чест, и претставувал едно од најголемите успеси на Америка, до ерата на Кристофер Колумбо.

Богот Тлалок

Тлалок бил Бог на дождот. Насликан е со перја во рака. Се сметало дека садел грав, кој ќе никне само доколку почвата ја пролее со дожд.

Богот Кетсалкоатал

Кетсалкоатал бил бог како на Ацтеките, така и на Толтеците и претставува легендарен крал на Мексико. Во превод, неговото име значи змија. Во почетокот бил почитуван како бог на плодноста, сè до 9 век. Подоцна, по 10 век Толтеците го прогласиле за бог на утрото и вечерната ѕвезда. Ацтеките го сметале и за бог на смртта и воскреснувањето.

Богот Тескатлипока

Тескатлипока бил сметан за најголем ривал на Кетсалкоатал. Тој кај Ацтеките бил почитуван како бог на ноќното небо, Месечината, ѕвездите и младите момчиња. Ацтеките уште го нарекувале и Јаотал, и го поврзувале со злото и уривањето. Тој владеел и со училиштата, каде младите го добивале своето образование. Исто така, тој бил бог и на робовите, и затоа доколку некој се осмелел да се однесува кон нив нечесно, тој го казнувал. Сметан е и за магичар и господар на црната магија.

Според верувањата, тој го протерал Кетсалкоатал од империјата. Тој би требало некогаш да се врати, затоа кога пристигнале Шпанците во 1519 година, императорот Монтезума II го сметал Ернан Кортес токму за вратениот бог Кетсалкоатал. Еднаш годишно, Ацтеките му принесувале како жртва млад и убав затвореник.

Богот Екател

Екател, во ацтечката митологија бил почитуван за бог на ветерот, кој помагал во создавањето на светот.

Ацтечки календар

Ацтечкиот календар претставува еден вид систем кој го користеле за мерење на времето. Системот вклучува комплекс од религиозни верувања и церемонии во однос на ритуалните борби и принесувањата на жртви. Како земјоделски народ, Ацтеките верувале дека такви настани го определувале природниот цикулс на земјата, од кој пак зависи плодноста на почвата. Најважни според нив биле секојдневниот изгрев на сонцето и летните дождови.

Тие користиле два посебни системи од календари. Првиот имал 260 дена и него го нарекувале тоналповали, што во превод значело броење на деновите. Овој календар бил свет, и главно се користел од страна на оние кои принесувале жртви на боговите. Според овој календар се предвидувал денот кога треба да се принесе жртва. Овој календар бил разделен на дваесет периоди по тринаесет дена. Секој од тие периоди имал свое име, претставено со хиероглифи, како вода, зајак или нож. Секој поминат ден се обележувал со точка до соодветниот хиероглиф.

Вториот календар имал 365 дена, што одговара на времето што е потребно Земјата да сврти круг околу Сонцето. Тој бил познат под името хуповали, што во превод значело броење на денови и месеци или летно броење. Овој календар ги содржел датумите на религиозните празници и земјоделските задачи. Секоја година била разделена на осумнаесет периоди по дваесет дена и еден краен финален период од пет дена, кои ги сметале за опасни денови што носат лоша среќа. Секој период имал свој посебен празник, којшто често пати бил поврзуван со земјоделскиот цикулс. Исто како и кај календарот со 260 дена, и овде датумите биле одбележувани со хиероглифи или точки. Годините се запишувале на начин што на секоја од четирите хиероглифи се додавало од 1 до 13 точки. Сè со цел да не се мешаат датумите и годините, симболите кои ги означувале годините биле заградувани со квадрати. Преку овој систем, Ацтеките им дале име на 52 посебни години.

По секоја 52 година, крајот на календарот со 260 дена се совпаѓал со оној на 365 дена, со што завршувал и еден ацтечки век. Тогаш, се спроведувале важни религиозни ритуали за пречекување на новото сонце. За тој период, тие се подготвувале со пости, домашните огништа се гаснеле и сите домашни садови и прибори се кршеле. По залезот на сонцето, Ацтеките чекале да видат дали сонцето ќе се појави следниот ден, со што започнувал новиот век.

Месеци

• I. Атлакакауоло - Atlacacauallo
• II. Тлацашипехуализтли - Tlacaxipehualiztli
• III. Тозозтонтли - Tozoztontli
• IV. Хуејтозозтли - Hueytozoztli
• V. Тошкатл - Toxcatl
• VI. Ецалкуализтли - Etzalcualiztli
• VII. Текуихуитонтли - Tecuilhuitontli
• VIII. Хуејтекуихутли - Hueytecuihutli
• IX. Тлашочимако - Tlaxochimaco
• X. Шокотлхуеџин - Xocotlhuetzin
• XI. Очпанизтли - Ochpaniztli
• XII.Теолеко - Teoleco
• XIII. Тепеихуитл - Tepeihuitl
• XIV.Кечоли - Quecholli
• XV. Панкецалицли - Panquetzaliztli
• XVI. Атемозтли - Atemoztli
• XVII. Тититл - Tititl
• XVIII. Изкали - Izcalli

Култура

Уметност

Уметноста на Ацтеките во голем степен била инспирирана и била под влијание на религијата. Ацтеките цртале врз камења или карпи, а обично тоа биле религиозни ритуали, со фигури на боговите. По ѕидовите на храмовите, Ацтеките ги сликале боговите. На камените скулптури најчесто биле цртани боговите со жртвите што им се принесувале.

Еден од најпознатите и најзачуваните ацтечки скулптури е т.н. календарски камен. Тој имал тежина од 22 тони и должина од 3,7 метри дијаметар. Каменот се состои од вселената на Ацтеките, а во неговата средина се наоѓа ликот на Богот на сонцето. Околу него со различни кружни шари се нацртани деновите и небото. Освен религиозни скулптури, Ацтеките изработувале и мали реални фигури од човек или животно. Како основен материјал користеле кварц, опсидијан и јаспис. Исто така, Ацтеките биле добри резбачи во камења.

Писмо

Ацтеките користиле пиктографска уметност, која била составена од мали цртежи кои го симболизирале определениот предмет. Пиктографски знаци биле користени и во бројниот систем, кој се базирал врз бројот 20. Така на пример, 20 се обележувало со знак за плочка, со дрво 20×20 или бројот 400. Овие пиктографски знаци не можат да симболизираат апстрактни идеи, но Ацтеките успешно ги користиле за запишување на историски случки и настани. Во денешно време не постојат пишани ацтечки документи од ерата пред Кристофер Колумбо. Постојат само неколку пара кодекси.

Постојат неколку кодекси, кои биле нацртани од страна на ацтечки творци, но тие биле под контрола на шпанските власти. Шпанското влијание го отежнува процесот на проучување на кодексите. Најпознати се Кодекс Мендоза и Кодекс Риос.

Хронологија

• 1100 година, Ацтеките ја напуштиле својата татковина Асатлан, барајќи нова средина
• 1195 година, Ацтеките пристигнале во Мексиканската долина
• 1250 година, Ацтеките се населиле кај езерото Текскоко
• 1325 година, бил основан градот Тенохтитлан, кој станал престолнина на империјата, и таму го изградиле првиот религиозен храм.
• 1350 година, година на изградба на високи канали и големи патишта
• 1370 година, умира Тенох, ацтечки управник, според кого е наречена нивната престолнина. Ацтеките паднале под власт на Тепанеките.
• 1375 година, Акамапичтли станал прв император на Ацтеките.
• 1400 година, победа над Тепанеките, Ацтеките поставиле контрола над цела мексиканска низина.
• 1428 година, Ацтеките влегле во троен сојуз со Текскоко и Тлакопан.
• 1440 година, на власт дошол императорот Монтезума I.
• 1452 година, престолнината Тенохтитлан била разрушена од поплави. Настапил глад кој траел две години.
• 1458 година, императорот Монтезума I испратил војски за освојување на нови територии
• 1469 година, умира императорот Монтесума I
• 1486 година, на власт дошол императорот Ависоту.
• 1487 година, изграден е големиот храм во Тенохтитлан. Ацтеките својата територија ја прошириле кон југ до Маите.
• 1502 година, на власт дошол император Монтезума II. Расцут на ацтечката империја.
• 1519 година, Ернан Кортес пристигнал во Мексико. Монтезума II бил убиен.
• 1520 година, Квитлавак бил избран за император.
• 1521 година, Тенохтитлан по тримесечна опсада бил разрушен.
• 1522 година, Тенохтитлан бил повторно изграден под името Мексико Сити – престолнина на Нова Шпанија.