Ирански јазици: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Нема опис на уредувањето |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 15: | Ред 15: | ||
Според проценките за 2008 година, во светот има од 150 до 200 милиони зборувачи на иранските јазици.<ref name="Wind">{{cite book|last=Windfuhr|first=Gernot|title= The Iranian languages|publisher= Routledge Taylor and Francis Group|url=http://www.routledge.com/books/details/9780700711314/}}</ref> Според [[Ethnologue]], денес има 87 ирански јазици.<ref name="SIL">{{cite journal|last=Gordon|first=Raymond G., Jr. (ed.)|title=Report for Iranian languages|journal=Ethnologue: Languages of the World|year=2005|edition=Fifteenth|location=Dallas|publisher=SIL International|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IR|ref=harv}}</ref> Персискиот јазик го зборуваат 65 милиони луѓе, паштунскиот го зборуваат околу 50 милиони луѓе, курдскиот го зборуваат околу 18 милиони, белуџискиот околу 7 милиони и лорискиот околу 2.3 милиони. |
Според проценките за 2008 година, во светот има од 150 до 200 милиони зборувачи на иранските јазици.<ref name="Wind">{{cite book|last=Windfuhr|first=Gernot|title= The Iranian languages|publisher= Routledge Taylor and Francis Group|url=http://www.routledge.com/books/details/9780700711314/}}</ref> Според [[Ethnologue]], денес има 87 ирански јазици.<ref name="SIL">{{cite journal|last=Gordon|first=Raymond G., Jr. (ed.)|title=Report for Iranian languages|journal=Ethnologue: Languages of the World|year=2005|edition=Fifteenth|location=Dallas|publisher=SIL International|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IR|ref=harv}}</ref> Персискиот јазик го зборуваат 65 милиони луѓе, паштунскиот го зборуваат околу 50 милиони луѓе, курдскиот го зборуваат околу 18 милиони, белуџискиот околу 7 милиони и лорискиот околу 2.3 милиони. |
||
==Класификација== |
|||
Уште од основањето на индоевропските јазици во 19 век, иранските јазици (авестанскиот, староперсискиот, пахлавискиот), заедно со индиски (санскритскиот, пракритскиот), биле признати во издаваштвата на јазичарот Расмус Раск во 1826 година како источна гранка на индоевропскиото јазично семејство.<ref name=IE-discovery-7>{{harv|Mallory|Adams|2006|pp=6–7}}</ref> Поради големиот број на позајмени ирански зборови во ерменскиот јазик, јазикот бил сметан за ирански, но во 1875 година Хубшман објавил дека јазикот е засебен индоевропски.<ref name=IE-discovery-7/> Иранските јазици се поделени на [[Источноирански јазици|источна]] и [[Западноирански јазици|западна група]], вкупно опфаќајќи 84 јазици. |
|||
==Споредба на иранските јазици== |
==Споредба на иранските јазици== |
Преработка од 17:58, 2 октомври 2012
Ирански јазици | |
---|---|
Географска распространетост: | Југозападна Азија, Централна Азија, и западна Јужна Азија |
Класификација: | индоевропски
|
Прајазик: | праирански |
Гранки: | |
ISO 639-2 и 639-5: | ira |
Иранските јазици сочинуваат подгрупа јазици од индоиранските јазици, дел од семејството на индоевропски јазици.Овие јазици ги зборуваат иранските народи. Историскиот развој на иранските јазици е поделен на староирански јазици (до 400 г.п.н.е.), средноирански јазици (400 г.п.н.е. - 900 г.) и новоирански јазици (од 900 г.). Од староиранските јазици најпознати се староперсискиот јазик и авестанскиот јазик. Средноиранските јазици ги опфаќале, меѓу другите, средноперсискиот и партскиот јазик. Денес најголеми ирански јазици се персискиот, паштунскиот, курдскиот и белуџискиот.
Според проценките за 2008 година, во светот има од 150 до 200 милиони зборувачи на иранските јазици.[1] Според Ethnologue, денес има 87 ирански јазици.[2] Персискиот јазик го зборуваат 65 милиони луѓе, паштунскиот го зборуваат околу 50 милиони луѓе, курдскиот го зборуваат околу 18 милиони, белуџискиот околу 7 милиони и лорискиот околу 2.3 милиони.
Класификација
Уште од основањето на индоевропските јазици во 19 век, иранските јазици (авестанскиот, староперсискиот, пахлавискиот), заедно со индиски (санскритскиот, пракритскиот), биле признати во издаваштвата на јазичарот Расмус Раск во 1826 година како источна гранка на индоевропскиото јазично семејство.[3] Поради големиот број на позајмени ирански зборови во ерменскиот јазик, јазикот бил сметан за ирански, но во 1875 година Хубшман објавил дека јазикот е засебен индоевропски.[3] Иранските јазици се поделени на источна и западна група, вкупно опфаќајќи 84 јазици.
Споредба на иранските јазици
македонски | зазански | курдски | паштунски | белуџиски | мазендерански | персиски | средноперсиски | партски | староперсиски | авестиски | осетски |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
убав | rind | rind, bedew, delal/cwan | x̌kulay, x̌āista | sharr, soherâ | ṣəmxâl/xəş-nəmâ | zibâ/xuš-chehreh | hučihr, hužihr | hužihr | naiba | vahu-, srîra | ræsughd |
крв | gunî | xwîn/xwên | wina | hon | xun | xūn | xōn | gōxan | vohuni- | tug | |
леб | nan | nan | ḍoḍəi, nəghān | nân, nagan | nûn | nân | nân | nân | dzul | ||
носи | ardene | anîn/hênan/weranîn, hawirdin | rā wṛəl | âurten, yārag, ārag | biyârden | âvardan/biyar | âwurdan, āwāy-, āwar-, bar- | āwāy-, āwar-, bar- | bara- | bara, bar- | xæssyn |
брат | bira | bira, brader | wror | brāt, brās | birâr | barādar | brād, brâdar | brād, brādar | brâtar | brâtar- | æfsymær |
доаѓа | amayene | hatin/wara | rā tləl | āhag, āyag | biyamona, enen | âmadan | âmadan, awar | awar, čām | ây-, âgam | âgam- | cæwyn |
плаче | berbayene | girîn | žaṛəl | greewag, greeten | bərmə/ qâ | geristan/geryeh | griy-, bram- | kæwyn | |||
темно | tarî | tarî/tarîk | tyārə | thár | siyo | târîk | târīg/k | târīg, târēn | sâmahe, sâma | tar | |
ќерка | kêna | keç, kîj, qîz, dot/kiç, kîj, kenîşk | lur | dohtir, duttag | kijâ, dether | doxtar | duxtar | duxt, duxtar | duxδar | čyzg (иронски), kizgæ (дигорски) | |
ден | roce/roje/roze | roj | wradz | roç | rezh | rûz | rōz | raucah- | raocah- | bon | |
прави | kerdene | kirin/kirdin | kawəl | kanag, kurtin | hâkerden | kardan | kardan | kartan | kạrta- | kәrәta- | kænyn |
врата | çeber | derî, derge/derke, derga | war | gelo, darwāzag | bəli | dar | dar | dar, bar | duvara- | dvara- | dwar |
умира | merdene | mirin/mirdin | mrəl | mireg | mərnen | murdan | murdan | mạriya- | mar- | mælyn | |
магаре | her | ker | xar | her | xar | xar | xar | xæræg | |||
јајце | hak | hêk/hêlke | hagəi | heyg, heyk | merqâna | toxm | toxmag, xâyag | taoxmag, xâyag | taoxma- | ajk | |
земја | êrd (нејасно потекло) | erd, zemîn/herd (нејасно потекло) | zməka | zemin | zemi | zamin | zamīg | zamīg | zam- | zãm, zam, zem | zæxx |
вечер | şan | êvar/êware | māx̌ām, bēga | begáh | nəmâşun | begáh | sarshab | êbêrag | izær | ||
око | çim | çav/çaw | stərga | ch.hem, chem | bəj, çəş | chashm | chašm | chašm | čaša- | čašman- | cæst |
татко | pî | bav/bab, bawk | plār | pit, piss | piyer | pedar | pidar | pid | pitar | pitar | fyd |
страв | ters | tirs | wēra, tars | turs, terseg | təşəpaş | tars | tars | tars | tạrsa- | tares- | tas |
свршеница | waşte | dezgîran | čanghol | nām zād | xasgar | nâm-zad | - | - | usag | ||
мил, добар | weş | xweş | x̌a | wash, hosh | xaar | xosh | dârmag | srîra | xorz, dzæbæx | ||
прст | gişt | til/qamik, engust | gwəta | lenkutk, mordâneg | angoos | angošt | angust | dišti- | ængwyldz | ||
оган | adir | agir/awir, agir | or | âch, âs | tesh | âtaš, âzar | âdur, âtaxsh | ādur | âç- | âtre-/aêsma- | art |
риба | mase | masî | kab | mâhi, mâhig | mahi | mâhi | mâhig | mâsyâg | masya | kæsag | |
храна/ јаде | werdene | xwarin / xwardin | xwāṛə, xurāk / xwaṛəl | warag, warâk | xərak / xəynen | gaza / xordan | parwarz / xwâr, xwardīg | parwarz / xwâr | hareθra / ad-, at- | xærinag | |
оди | şîyayene | çûn | tləl | jwzzegh, shutin | shunen / burden | raftan | raftan, shudan | ay- | ai- | ay-, fra-vaz | cæwyn |
Бог | heq | xwedê/xwa | xwdāi | hwdâ | homa, xəda | khodâ | bay, abragar | baga- | baya- | xwycaw | |
добар | rind | baş, rind/baş, çak | x̌ə | jawáin, šarr | xâr | xub, nîuū | xūb, nêkog | vahu- | vohu, vaŋhu- | xorz | |
трева | vaş | giya/gya | wāx̌ə | rem, sabzag | sabzeh, giyâh | giyâ | dâlūg | urvarâ | kærdæg | ||
голем | girs / pîl | mezin, gir/gewre, mezin | loy, stər | mastar, mazan | gat, belang, pila | bozorg | wuzurg, pīl | vazraka- | uta-, avañt | styr | |
рака | dest | dest | lās | dast | dess | dast | dast | dast | dasta- | zasta- | k'ux / arm |
глава | ser | ser | sar | saghar | kalə | sar, kalleh | sar | sairi | sær | ||
срце | zerre | dil/dill | zṛə | dil, hatyr | dil/dill | del | dil | dil | aηhuš | zærdæ | |
коњ | estor | hesp/esp | ās/aspa | asp | istar | asp, astar | asp, stōr | asp, stōr | aspa | aspa- | bæx |
куќа | keye | mal/mall, xanu | kor, xuna | log, dawâr | səre | xâneh | xânag | demâna-, nmâna- | xædzar | ||
глад | vêşan | birçîtî/birsêtî | lwəga | shudhagh | veyshna | gorosnegi | gursag, shuy | stong | |||
јазик | ziwan, zon | ziman/ziman, ziwan | žəba | zevân, zobân | ziwân | zabân | zuwân | izβân | hazâna- | hizvâ- | ævzag |
смее | huyayene | kenîn/pêkenîn, kenîn | xandəl | khendegh, hendeg | xandidan | xandīdan | karta | Syaoθnâvareza- | xudyn | ||
живот | jewiyaene | jiyan | žwandun | zendegih, zind | zendegi | zīndagīh, zīwišnīh | žīwahr, žīw- | gaêm, gaya- | card | ||
маж | merd | mêr/ pyaw | saṛay, mēṛə | merd | merd | mard | mard | mard | martiya- | mašîm, mašya | adæjmag |
месечина | aşme | heyv/mang | spogməi, myāšt | máh | mithra | mâh | māh | māh | mâh- | måŋha- | mæj |
мајка | maye | dayik, mak | mor | mât, mâs | mâr | mâdar | mādar | mādar | mâtar | mâtar- | mad |
уста | fek | dev, fek/dem | xwlə | dap | dahân | dahân, rumb | åŋhânô, âh, åñh | dzyx | |||
име | name | nav/naw | num | nâm | num | nâm | nâm | nâman | nãman | nom | |
ноќ | şewe | şev/şew | špa | šap, shaw | sheow | shab | shab | xšap- | xšap- | æxsæv | |
отвори | akerdene | vekirin/kirdinewe | prānistəl, xlāsawəl | pabožagh, paç | vâ-hekârden | bâz-kardan | abâz-kardan | būxtaka- | būxta- | gom kænyn | |
мир | kotpy | aştî, aramî | rogha | ârâm | âshti, ârâmeš, ârâmî | âštih, râmīšn | râm, râmīšn | šiyâti- | râma- | fidyddzinad | |
свиња | xoz | beraz, xinzîr | xug, sēḍar | khug | xi | xūk | xūk | hū | xwy | ||
место | ja | cih/jê | dzāi | hend, jâgah | jâh/gâh | gâh | gâh | gâθu- | gâtu-, gâtav- | ran | |
чита | wendene | xwendin/xwêndin | lwastəl | wánagh | baxinden | xândan | xwândan | kæsyn | |||
вели | vatene | gotin/witin, gutin | wayəl | gushagh | baotena | goftan, gap(-zadan) | guftan, gōw-, wâxtan | gōw- | gaub- | mrû- | dzuryn |
сестра | wae | xweh, xweşk, xoe | xor | gwhâr | xâxer | xâhar/xwâhar | xwahar | x ̌aŋhar- "sister" | xo | ||
мал | qic | biçûk | kučnay, waṛukay, kamkay | gwand, hurd | pətik, bechuk, perushk | kuchak, kam, xurd, rîz | kam, rangas | kam | kamna- | kamna- | chysyl |
син | qij, lac | kur, law/kurr | zoi | baç, phusagh | pisser | pesar, pûr, baça | pur, pusar | puhr | puça | pūθra- | fyrt |
душа | gan | gan, gyan, rewan | arwā | rawân | ravân | rūwân, gyân | rūwân, gyân | urvan- | ud | ||
пролет | usar | bihar/behar | sparlay | bhârgâh | wehâr | bahâr | wahâr | vâhara- | θūravâhara- | ||
висок | berz | bilind/berz | lwaṛ, ǰəg | bwrz, buland | boland / bârez | buland, borz | bârež | barez- | bærzond | ||
десет | des | deh/de | las | deh | da | dah | dah | datha | dasa | dæs | |
три | hîrê | sê, sisê | drē | sey | se | se | sê | hrē | çi- | θri- | ærtæ |
село | dewe | gund/dê | kəlay | helk, kallag, dê | deh | deh, wis | wiž | dahyu- | vîs-, dahyu- | vîs | qæw |
сакам | waştene | xwestin/wîstin | ghux̌təl | lotagh | bexanen | xâstan | xwâstan | fændyn | |||
вода | owe | av/aw | obə | âp | ab | âb/aw | âb | âb | âpi | avô- | don |
кога | key | kengê/key, kengê | kəla | ked | kay | kay | ka | čim- | kæd | ||
ветер | va | ba | bād, siləi | gwáth | wâ | bâd | wâd | vâta- | dymgæ / wad | ||
волк | verg | gur/gurg | lewə, šarmux̌ | gurkh | varg | gorg | gurg | varka- | vehrka | birægh | |
жена | ceniye | jin | x̌ədza | jan | zhənya | zan | zan | žan | gǝnā, γnā, ǰaini-, | sylgojmag / us | |
година | serre | sal/sall | kāl | sâl | sâl | sâl | θard | ýâre, sarәd | az | ||
да/ не | ya / ne | erê, belê, a / na, no | wo (ao) / na, ya | ere / na | baleh, ârē, hā / na, nee | hâ / ney | hâ / ney | yâ / nay, mâ | yâ / noit, mâ | o / næ | |
вчера | vizêr | duh/dwênê | parun | zí | direz | diruz | dêrûž | diya(ka) | zyō | znon | |
македонски | зазански | курдски | паштунски | белуџиски | мазендерански | персиски | средноперсиски | партски | староперсиски | авестиски | осетски |
Наводи
- ↑ Windfuhr, Gernot. The Iranian languages. Routledge Taylor and Francis Group.
- ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005). „Report for Iranian languages“. Ethnologue: Languages of the World (Fifteenth. изд.). Dallas: SIL International.CS1-одржување: излишен текст: список на автори (link) CS1-одржување: ref=harv (link)
- ↑ 3,0 3,1 Mallory & Adams 2006, стр. 6–7
Поврзано
Надворешни врски
- Иранска лингвистика
- Иранско EFL списание
- Иранскии јазици
- Аудио и видео записи за над 50 јазици во Иран
- Иранските јазици на Ethnologue
- Ирански јазици
|