Кечуански јазик

Кечуански јазик
Изговор:	['qʰeʃ.wa 'si.mi] ['χetʃ.wa 'ʃi.mi] [kitʃ.wa 'ʃi.mi] [ʔitʃ.wa 'ʃi.mi] ['ɾu.nɑ 'si.mi]
Зборуван во:	Аргентина, Боливија, Чиле, Колумбија, Еквадор и Перу.
Регион:	Анди
Вкупно говорници:	—
Список:
Јазично семејство:	Default  Кечуански јазик
Писмо:	кечуанска азбука
Статус
Службен во:	Боливија и Перу.
Регулиран од:	Academia Mayor de la Lengua Quechua
Јазични кодови
ISO 639-1:	qu
ISO 639-2:	que
ISO 639-3:	que — Quechua (генеричко)
Quechua Карта на државите каде се зборува кечуа.

Кечуанскиот јазик (Qhichwa Simi / Runa Shimi / Runa Simi) е староседелски јазик во Јужна Америка. Јазикот се зборува во централните предели на планинскиот венец Анди дури и пред Империјата на Инките, која го воспоставила јазикот за официјален на Империјата и сè уште се зборува денес од околу 10 милиони луѓе во различни држави во Јужна Америка. Јазикот е официјален во Боливија и Перу, но има и значителен број на говорители во Колумбија, Аргентина, Еквадор и Чиле. Тој е најголемиот јазик од индијанските јазици во Јужна Америка.

Дијалекти и јазични варијации

Помеѓу кечуанскиот јазик или кечуанските јазици има слаби разлики помеѓи различни дијалекти и варијации. Често се смета за еден голем јазик, одошто како јазично семејство на повеќе кечуански јазици, но сепак лингвистите направиле три поделби на кечуанскиот според регионот, па така има:

• Кичвански јазик или дијалект познат и како еквадорски кечуански, се зборува во Еквадор, Перу и мали делови на Колумбија,

• централен кечуански, се зборува во Перу,

• Јужен кечуански јазик, најголем јазик/дијалект кој се зборува во сите јужни делови од централно Перу, во Боливија и Аргентина.

Говорниците од овие три региони можат лесно меѓу себе да се разберат, но се разбира има и мали разлики помеѓу локалните дијалекти. Така, говорниците на централниот кечуански и јужниот кечуански имаат потешкотии да се разберат. Поради тоа, лингвистите го сметале овој јазик, односно, го поделиле јазикот на неколку јазици (трите погоре) и се именувани како јазично семејство.

Зборувачи

Цивилизација на Инките
Општество кечуански јазик Сапа Инка образование религија митологија архитектура патен систем армија земјоделство кујна Историја Кралство Куско Тавантинсују шпанска колонизација

Вкупниот број на говорители на кечуанскиот јазик варира од извор до извор. Најверодостојните извори за бројот на кечуанците се пописите на Перу и Боливија.

• Аргентина: 100.000
• Боливија: 2.100.000 (2001)
• Бразил: непознато
• Чиле: многу мал број
• Колумбија: 9.000 (според Ethnologue)
• Еквадор: 500.000 до 1.000.000
• Перу: 3.200.000 (1993)

Фонологија

Следната анализа на фонологијата на кечуанскиот јазик е базирана на најдоминантниот дијалект на јазикот, односно на куску-кулав дијалект. Меѓу овој и другите дијалекти се забележуваат некои разлики од фонолошка гледна точка.

Самогласки

Кечуанскиот јазик има само три самогласни фонеми, и тоа: /a/ /i/ и /u/ исто како и во ајмарскиот јазик. Луѓето кои го зборуваат само кечуанскиот јазик овие фонеми ги изговараат како [æ] [ɪ] и [ʊ], за разлика од луѓето кои зборуваат и шпански јазик кои ги користат и фонемите /a/ /i/ и /u/ покрај оригиналните кечуански. Кога самогласките се во близина на меконепчаните /q/, /qʼ/, и /qʰ/, тие се изговараат како [ɑ], [ɛ] и [ɔ].

Согласки

		лабијални	алвеоларни	посталвеоларно-/ непчани	веларни	увуларни	глотални
назални		m	n	ɲ
стопни	чисти	p	t	tʃ	k	q
	безвоздушни	pʰ	tʰ	tʃʰ	kʰ	qʰ
	ејективни	p’	t’	tʃ’	k’	q’
фрикативни			s				h
апроксимантни				j	w
латерални			l	ʎ
вевни			ɾ

Ниту една од плозивните гласови се звични, односно звучноста на фонемите не е дел од кечуанскиот фонетски систем, или на куско дијалектот.

Кечуански и ајмарски

Кечуанскиот и ајмарскиот јазик споделуваат значителен дел од зборовниот фонд и одредени граматички структури. Поради тоа, одредени лингвисти ги групираат овие јазици во една фамилија на кечуанско-ајмарски јазици. Сепак, овој предлог е отфрлен од голем број на специјалисти од тоа поле. Сличностите се објаснети како последица на заемна соработка низ вековите на двата народа.

Наводи

• Cerrón-Palomino, Rodolfo. Lingüística Quechua, Centro de Estudios Rurales Andinos 'Bartolomé de las Casas', 2nd ed. 2003
• Cole, Peter. "Imbabura Quechua", North-Holland (Lingua Descriptive Studies 5), Amsterdam 1982.
• Cusihuamán, Antonio, Diccionario Quechua Cuzco-Collao, Centro de Estudios Regionales Andinos "Bartolomé de Las Casas", 2001, ISBN 9972-691-36-5
• Cusihuamán, Antonio, Gramática Quechua Cuzco-Collao, Centro de Estudios Regionales Andinos "Bartolomé de Las Casas", 2001, ISBN 9972-691-37-3
• Mannheim, Bruce, The Language of the Inka since the European Invasion, University of Texas Press, 1991, ISBN 0-292-74663-6
• Rodríguez Champi, Albino. (2006). Quechua de Cusco. Ilustraciones fonéticas de lenguas amerindias, ed. Stephen A. Marlett. Lima: SIL International y Universidad Ricardo Palma. [1]

Видете исто така

• Кечуански јазици
• Кечуанци
• Кечуанска азбука
• Ајмарски јазик
• Ајмари

Надворешни врски

• Граматика на аргентински кечуански (шпански)
• runasimi.de Повеќејазичен кечуански портал со речник
• Кечуански јазик и лингвистика
  • Потеклото и различноста на кечуанскиот
  • Звуците на андските јазици
• CyberQuechua
• Повеќејазичен речник: шпанско- кечуанско- ајмарски
• Кечуански топоними од Јунгај, Перу
• Sacred Hymns of Pachacutec
• Кечуански речник
• Кечуански часови на шпански и англиски
• Кечуански курс на шпански
• Карта на кечуанските
• Google Quechua
• 5 кечуански речници