Цаде (буква): Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
[непроверена преработка][непроверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
сНема опис на уредувањето
Ред 1: Ред 1:
{{Phoenician glyph|letname=Ṣādē|archar=ﺻ,ﺹ|sychar= ܨ |gechar=ጸ|hechar=צ,ץ|amchar=sade|phchar=sade|ipa=sˁ|num=18|gem=90}}
{{Phoenician glyph|letname=Цаде|archar=ﺻ,ﺹ|sychar= ܨ |gechar=ጸ|hechar=צ,ץ|amchar=sade|phchar=sade|ipa=sˁ|num=18|gem=90}}
'''Цаде''' (исто така '''Цади''' или '''Саде''') е осумнаесеттата буква во многу [[Историја на азбуката|семитски абџади]], како [[Феники јазик|феникискиот]], [[Арамејски јазик|арамејскиот]], [[Хебрејски јазик|хебрејскиот]] {{Ivrit|צ}} и [[Арапска азбука|арапскиот]] {{ar|ﺹ}}. Нејзината најстара звучна вредност веројатно била {{IPA2|sˁ}}, иако постојат разни изговори кај разните денешни семитски јазици и нивните дијалекти. Таа претставува соединеније на три [[Протосемитски јазик|протосемитски]] „[[емфатична согласка|емфатични согласки]]“ на [[кананејски јазици]]. [[Арапски јазик|Арапскиот]], кој ги задржал фонемите како посебни, има воведено варијанти за изразување на трите. На арамејски, овие емфатични согласки се соединуваат во буквите ''[[ајин]]'' односно ''[[тет]]'', и така хебрејскиот збор ''ерец'' ארץ (земја, почва) е ''{{Unicode|араа}}'' ארעא на арамејски.
'''Цаде''' (исто така '''Цади''', '''Саде''' или '''Сад''') е осумнаесеттата буква во многу [[Историја на азбуката|семитски писма]], како [[Феники јазик|феникискиот]], [[Арамејски јазик|арамејскиот]], [[Хебрејски јазик|хебрејскиот]] {{Ivrit|צ}} и [[Арапска азбука|арапскиот]] {{ar|ﺹ}}. Нејзината најстара звучна вредност веројатно била {{IPA2|sˁ}}, иако постојат разни изговори кај разните денешни семитски јазици и нивните дијалекти. Таа претставува соединеније на три [[Протосемитски јазик|протосемитски]] „[[емфатична согласка|емфатични согласки]]“ на [[кананејски јазици]]. [[Арапски јазик|Арапскиот]], кој ги задржал фонемите како посебни, има воведено варијанти за изразување на трите. На арамејски, овие емфатични согласки се соединуваат во буквите ''[[ајин]]'' односно ''[[тет]]'', и така хебрејскиот збор ''ерец'' ארץ (земја, почва) е ''{{Unicode|араа}}'' ארעא на арамејски.


Феникиската буква била претворена во [[Грчка азбука|грчката]] уква [[сампи]] {{Unicode|Ϡ}} и [[Сан (буква)|сан]] {{Unicode|Ϻ}} на [[Староиталска азбука|етрурски]] {{Unicode|𐌑}} ''Ś''. Истата е и веројатен извор на инспирација за создавањето на буквата [[Ц]] во [[глаголица]]та, а потоа и во [[кирилица]]та.
Феникиската буква била претворена во [[Грчка азбука|грчката]] уква [[сампи]] {{Unicode|Ϡ}} и [[Сан (буква)|сан]] {{Unicode|Ϻ}} на [[Староиталска азбука|етрурски]] {{Unicode|𐌑}} ''Ś''. Истата е и веројатен извор на инспирација за создавањето на буквата [[Ц]] во [[глаголица]]та, а потоа и во [[кирилица]]та.

Преработка од 00:14, 5 февруари 2007

Цаде
Арапски Сириски Хебрејски Арамејски Феникиски
ﺻ,ﺹ ܨ צ,ץ Цаде Цаде
Фонемска репрезентација (МФА):
Позиција во азбуката: 18
Гематрија/Абџадска вредност: 90

Цаде (исто така Цади, Саде или Сад) е осумнаесеттата буква во многу семитски писма, како феникискиот, арамејскиот, хебрејскиот צ‎ и арапскиот (арапски). Нејзината најстара звучна вредност веројатно била МФА: [sˁ], иако постојат разни изговори кај разните денешни семитски јазици и нивните дијалекти. Таа претставува соединеније на три протосемитскиемфатични согласки“ на кананејски јазици. Арапскиот, кој ги задржал фонемите како посебни, има воведено варијанти за изразување на трите. На арамејски, овие емфатични согласки се соединуваат во буквите ајин односно тет, и така хебрејскиот збор ерец ארץ (земја, почва) е араа ארעא на арамејски.

Феникиската буква била претворена во грчката уква сампи Ϡ и сан Ϻ на етрурски 𐌑 Ś. Истата е и веројатен извор на инспирација за создавањето на буквата Ц во глаголицата, а потоа и во кирилицата.

Соодветната буква во угаритската азбука е 𐎕.

Потекло

Потеклото на буквата цаде е нејасно. Можеби дошла од писмата од средното бронзено доба, базирана на пиктографот за тастение, можеби папирус, или пак јадица („цајад“ = лов на денешен хребрејски , или на арапски „сад“ = рибарење или лов).

Хебрејското цаде

Арабица
هـ
Историја · Кирилизација
Дијакритици · хамза ء
Бројки · Нумерација

Име

Буквата ги носи имињата цаде, цади, саде и др. Видете хебрејска азбука за листа на разни транслитерации и изговори.

Изговор

На денешен хебрејски, буквата цаде претставува безвучен алвеоларен африкат (МФА: [ʦ]). Ова важи и за јидиш. Историски, веројатно преставувала фарингијализирано /sˤ/; јеменските евреи и ден денес ја изговараат така.

Варијации

Цаде, како и каф, мем, пе и нун, има финална форма која се користи на крајот на зборовите. Обликот му се менува од: צ на: ץ. Изговорот не се менува.

Значење

Во гематрија, цаде го означува бројот 90. Финалната форма на буквата преставува 900, но ретко се користи - наместо ова се користат тав, тав и коф (400+400+100).

По цаде може да се стави и Гереш ('צ), давајќи му МФА-звучност /ʧ/. Ова најчесто го наоѓаме во хебрејскиот збор צ'יפּסים = деланки, чипс. Стручњаците го користат ова обликување на буквата за недвосмислено претставување на арапската и протосемитската буква дад.

Како кратенка буквата го преставува зборот цафон=север.

Цаде е една од седумте букви која добива посебна круна (наречена тагин) кога е напишана во Сефер тора. Видете шин, ајин, тет, нун, зајин и гимел.

Видете исто така