Приштина

Приштина
Приштина
	Град и општина
Prishtina ; албански: Prishtina, Prishtinë ; српски: Приштина, Priština
	Горе (одлево надесно): Споменикот "Newborn", Владата на Косово и споменикот на Скендербег, современа Приштина, паркот Гермија, плоштадот Мајка Тереза, и панорамски поглед на градот.
	ПриштинаЛокација во Косово
	Координати: 42°40′N 21°10′E / 42.667° СГШ; 21.167° ИГД
Држава	Косово
Округ	Приштина
Управа
• Градоначалник	Шпенд Ахмети
Површина
• Град и општина	572 км2 (221 ми2)
Надм. вис.	652 м
Население (12-2013)
• Град и општина	205,133
• Густина	0,36/км2 (0,93/ми2)
• Градскo	145,149
Часовен појас	CET (UTC+1)
• Лете (ЛСВ)	CEST (UTC+2)
Поштенски број	10000
Повик. бр.	+383 38
Мреж. место	Официјален портал на град Приштина

Приштина (албански: Prishtinë или Prishtina, српски: Приштина или Priština) е главен и најголем град во Косово. Градот е културен, административен и политички центар на земјата, но исто така и центар на истоимениот дистрикт. Градот има 145.149 жители, а општината Приштина има 198.897 жители според официјалните резултати од пописот 2011 година.^[1] Најголемиот дел од населението го сочинуваат Албанците, а останатите етнички заедници се Турци, Срби, Бошњаци и Роми. Приштина има свој меѓународен аеродром и универзитет.

Географија[уреди | уреди извор]

Приштина се наоѓа во северниот дел на Косовската Котлина, под планината Грмије. Градот има добра географска положба, бидејќи лежи на раскрсница меѓу важни патишта кои водат до Скопје, Призрен и Албанија, Пеќ и Црна Гора, Косовска Митровица, Нови Пазар, Кралево, Ниш и Гнилане. Уште од 1873 година е создадена железничка пруга низ косовската котлина од Митровица до Урошевац, а потоа Скопје, а приштинската станица бил Обилиќ, потоа Косово Поле. Од Приштина може да се види планината Голеш, која се наоѓа 13 километри западно од градот. Близу Приштине се двете големи населби, Обилиќ и Косово Поле. Во последните две децении, Приштина се прошири, до таа мера да биде споена со Косово Поле, Орловиќ, Чаглавица и Грачаница. Грачаничкото Езеро, од каде градот се снабдува со вода, преку системот „Бадовац“, се наоѓа 15 километри јужно од градот, кон Гнилане.

Историја[уреди | уреди извор]

По намалувањето на автономијата на Косово од страна на српскиот претседател Слободан Милошевиќ во 1989 година, остар репресивен режим беше наметнат низ цело Косово од југословенската влада и Албанците во голема мера беа исчистени од државните индустрии и институции. Улогата на ЛДК значеше, дека кога косовската ослободителна армија почна да ги напаѓа српските и југословенските сили од 1996 година па наваму, Приштина во голема мера остана смирен. Сè до избувнувањето на војната во Косово во март 1999 година, Приштина беше поштедена од големи размери уништување во споредба со градовите Ѓаковица или Пеќ кои претрпеа голема штета од страна на српските сили. За нивната стратешка важност, сепак, голем број на воени цели беа погодени во Приштина за време на воздушните напади на НАТО, вклучувајќи: пошта, полициска станица и касарната на армијата (денешен гарнизон "Адем Јашари" на патот кон Косово Поле).

Широкораспространето насилство избувна во Приштина. Српските и југословенските сили гранатираа неколку области, а заедно со паравојски, спроведени се големи протерувања на етничките Албанци во придружба на широкораспространети грабежи и уништување на албански имоти. Многу од прогонуваните беа насочени очигледно до главната железничка станица на Приштина за спроведување на целите со тоа што ги депортираат кон границата со Република Македонија, каде што биле присилени на егзил.

Мнозинството Албанци го напуштија градот за да избегаат од српската политика и паравоените единици. Првите војници на НАТО кои влегоа во Приштина, во почетокот на јуни 1999 година биле норвешките специјални сили од FSK Forsvarets Spesialkommando и војници од британската Special Air Service (SAS). Иако дипломатски срам за НАТО, руските војници пристигна први на аеродромот. Mногу апартмани биле окупирани незаконски и ромските населби кои се наоѓаа зад градскиот парк беа запалени. Неколку стратешки цели во Приштина биле нападнати од страна на НАТО за време на војната, но сериозни физички оштетувања се чини дека нема од страна на југословенските безбедносни сили. На крајот на војната, речиси сите 45.000 Срби избегале од Косово, а денес само неколку десетици останаа да живеат во градот.

Како главен град и седиште на администрацијата на ОН (УНМИК), Приштина има корист во голема мера од висока концентрација на меѓународен персонал со расположлив приход и меѓународни организации со бројни буџети. На инјектирање на средства за реконструкција од дарители, меѓународни организации и албанската дијаспора го поттикна незаменливиот, но краткотраен, економски бум. А големиот број на нови кафулиња, ресторани и приватни бизниси покажуваат почеток на новата ера за Приштина.

Стопанство[уреди | уреди извор]

Бројот на регистрирани бизниси во Приштина во моментов е 8.725 со вкупно 75.089 вработени. Точниот број на бизниси е непознат, бидејќи не сите се регистрирани. Од независноста, градоначалникот на Приштина, Иса Мустафа, има изградено многу нови патишта во Приштина. Исто така, тој има планови за изградба на обиколницата околу градот. Владата учествува во модернизацијата на патиштата, како и, изградба на автопати до Урошевац и други градови. Албански милионер од Хрватска ја гради најголемата зграда на Балканот со проектираната висина до 262 метри и капацитет за живеење 20.000 луѓе. Цената на овој проект е 400 милиони евра. Областа Лакриште е проектирана од страна на Општината, за изградба на висококатници и многу комплексни зграда. Зградите како ENK, Светскиот трговски центар, HYSI и AXIS кулитe се градат во областa која претходно служела како индустриска зона.

Население[уреди | уреди извор]

Заклучно со декември 2012 година во Приштина има население од 205.133 жители.

Руралниот дел на општината, како областа во близина на центарот на Приштина, во однос на социо-економските процеси е под влијание на динамиката на населението, како во однос на демографскиот режим, што е повеќе експанзивна, и механичкото население. Овој дел од општината има голема густина на население. Според некои нови податоци, густината на населението во општина Приштина е 247 жители на км². Додека густината на населението во околината на општината, без Приштина, е 123 жители на км²

Приштина како урбан центар со претставителни функции и економска сила, ја промени структурата на населението. Приштина со околните области стана сè поголема концентрација на население. Додека планинските области, особено повеќе далечни области се соочуваат со депопулација, особено по неодамнешната војна. Мрежата на населени места на територијата на општина Приштина има некои специфики. Како дистрибуција на населени места, зависи од степенот на економскиот развој, природни услови, социо-политички околности, позицијата. Една од одликите е, исто така, нееднаква дистрибуција на населбите.

Според пописот од 2011 година, Приштина има 198.214 жители, воглавно албанско население, но во периферијата живеат и српско население, ромско население и турско население, или поточно: